24.
Çiçək
Çiçəklər həmişə gözəlliyi və ətri ilə insanları
cəlb etmişdir. İnsanlar min illər bundan qabaq
bitkilərdən öz yaşayış məskənlərinin bəzədil-
məsi üçün istifadə etmişlər. Bizim dövrümüzə
qədər çatan məlumatlara görə, ilk dekorativ
bitkilər qızılgül və şanagüllə olmuşdur. Saray
və məbədlərin sütunları şanagüllə şəkli ilə
bəzədilərdi.
Çiçəyin quruluşu
şaf edir. O, çiçək saplağı (1), çiçək yatağı (2), kasa yarpaqları (3),
ləçəklər (4), erkəkcik (5) və dişicikdən (6) təşkil olunmuşdur.
Çiçək saplağı çiçəyi gövdəyə birləşdirir. Çiçək yatağı öz üzərində
çiçəyin bütün elementlərini daşıyır və bəzən onları qoruyur. Çiçək-
də olan yaşıl yarpaqcıqlar kasa yarpaqları adlanır. Kasa yarpaqları
çiçək açılmazdan qabaq onu mühitin xarici təsirlərindən qoruyur.
Çiçəkdə müxtəlifrəngli yarpaqcıqlar olur. Bunlar ləçəklər adlanır.
Çiçəkli bitkilərdə olan bütün kasa yarpaqları kasacığı, ləçəklər isə
çiçək tacını əmələ gətirir. Çiçək tacı həşəratları cəlb etməklə bə-
rabər, həm də erkəkcik və dişiciyi qoruyur. Kasacıq və tac birlikdə
çiçəkyanlığını əmələ gətirir.
.
Bütün zoğlar kimi çiçək də tumurcuqdan inki-
4
-cü
Bitkilərin generativ orqanları
· Çiçək nədir?
· Nə üçün bir çox bitkilərdə çiçək olur?
1
Çiçəyin quruluşu.
Təchizat: çiçəkləyən otaq bitkisi.
İşin gedişi:
1. Çiçəkləyən otaq bitkisinin çiçəklərini nəzərdən keçirin.
2. Çiçəyin ölçülərinə, hissələrinin sayına, rənginə, ətrinə fikir verin.
Bitkinin həyatında çiçəyin rolu barədə mühakimə yürüdün.
Nəticəni müzakirə edək:
· Çiçəyin hansı hissələrini tanıyırsınız?
· Onların quruluşu haqqında hansı fikirləri söyləyə bilərsiniz?
2
2
5. Hansı zoğun şəkildəyişməsidir? İki cavab seçin:
А. Kökümsov В. Soğanaq С. Meyvəkök D. Kök yumruları
6. Yarpağın və zoğun şə-
kildəyişmələrini təyin
edin. Bitkinin adını və
qarşısında şəklini dəyişmiş
orqanın adını qeyd edin.
А
В
С
ÜMUMİLƏŞDİRİCİ TAPŞIRIQLAR
3. Düzgün cavabı seçin:
1. Gövdənin yan tumurcuqları qoltuq/təpə tumurcuqlarıdır.
2. Çiçək rüşeymi olan tumurcuq vegetativ/generativ tumurcuq ad-
lanır.
3. Bitkinin vegetativ orqanı yarpaqdır/meyvədir.
4. Çiçəkdə yumurtacığın yerləşdiyi hissə dişicikdir/erkəkcikdir.
5. Gövdə ilə yarpaq arasında qalan bucaq yarpaq qoltuğu/buğuma-
rası adlanır.
4. Gövdənin mərkəzindən başlamaqla verilmiş hissələrin ardıcıllığını gös-
tərin.
1. Yarpaqları qruplaşdırın:
Sadə yarpaqlar
Mürəkkəb yarpaqlar
2. Aşağıda verilən sözlərdən istifadə edərək cümlələri tamamlayın:
Dəyirmi, qapayıcı, sütunvari, süngərvari, uzunsov.
Yarpağın sütunvari toxumasının bilavasitə altında__toxuma yerləşir.
Yarpağın dəriciyinin altında __toxuma yerləşir.
Ağızcıq iki __ hüceyrədən və yarıqdan ibarətdir.
Sütunvari toxumanın hüceyrələri__ formaya malikdir.
Süngər toxuma __ formalı hüceyrələrdən əmələ gəlib.
A. Oduncaq
B. Özək
C. Mantar
D. Kambi
E. Floema
1
2
3
4
5
75
74
Çiçəyin əsas hissələri. Çiçəyin daxilində erkəkcik və dişicik yer-
ləşir. Hər bir erkəkcik – erkəkcik sapı (7) və tozluqdan
ibarətdir.
Tozluqda tozcuqlar yetişir. Dişicik – yumurtalıq (9), sütuncuq (10)
və ağızcıqdan (11) ibarətdir. Ağızcıq dişicik sütuncuğunun üzərin-
də yerləşir və tozcuqların tutulmasında iştirak edir.
umurtalıq yerləşir. Onun içərisində, adətən, bir və ya
bir neçə yumu
(8)
Dişiciyin aşağı
hissəsində y
rtacıq olur (12).
Qeyri-tam çiçəklər.
və bəzi başqa bitkilərdə çiçəkyanlığı olmur. Belə çiçəklər qeyri-tam
çiçəklər adlanır. Çiçəkyanlığı olan çiçəklərə tam çiçəklər deyilir.
Almada, gilasda, kələmdə, qızılgüldə və s. bitkilərdə çiçəkyanlı-
ğı həm ləçək, həm də kasa yarpaqlarından təşkil olunmuşdur. Belə
çiçəkyanlığı – ikiqat çiçəkyanlığı adlanır.
Lakin bəzi bitkilərdə (dağlaləsi, amarillis,inciçiçəyi)
çiçəkyanlığı eyni cür yarpaqcıqlardan təşkil olunur. Belə çiçəkyan-
Söyüddə, göyrüşdə, qozda, qovaqda, fındıqda
lığı sadə çiçəkyanlığı adlanır. Sadə çiçək-
yanlığı əsasən süsəndə, dağlaləsində və bu
kimi bitkilərdə müşahidə edilir.
Bircinsli və ikicinsli çiçəklər. Çiçəklər er-
kəkcik və dişiciyin olmasına görə bircinsli və
ikicinsli çiçəklərə bölünür. Əgər bir çiçək da-
xilində həm erkəkcik, həm dişiciklər olarsa,
bu, ikicinsli çiçəklər adlanır. Almada, qızıl-
güldə, noxudda ikicinsli çiçəklər olur.
Öyr
Öyr e e ndikl rinizi
ndikl rinizi
edin
edin
e e
t tbiq
t tbiq
e e
Cədvəli dəftərinizə köçürün. Sol və sağ sütunlarda yazılmış anlayışlar
arasında uyğunluğu müəyyən edin.
Çiçəyin əsas hissələri
Çiçəkyanlığı
Dişicik
Erkəkcik
Sütuncuq
Erkəkcik və dişicik
Ləçəklər və kasa yarpaqları
Yumurtalıq
Tozluq
Erkəkcik saplağı
Ağızcıq
N
N e e o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
__ və __ çiçəyin əsas orqanlarıdır. Çiçəkyanlığına
görə çiçəklər __ və __ bölünür. Tac və kasacıq __
əmələ gətirir.
O
Oy
yr
r e e n
n d
d ii k
k ll e e r
rii n
n iiz
zi
i y
yo
ox
xll a
ay
y n
n
Çiçəkləri müqayisə edin. Onların şəklini çəkərək oxşar və fərqli
cəhətlərini müəyyənləşdirin. Hər çiçəyi xarakterizə edin.
2. Cədvəli dəftərinizə köçürün və sözləri müvafiq sütunlara yazın:
Bitki orqanları Çiçəyin hissələri
kök; gövdə; ləçək; dişicık; meyvə; çi-
çək; kasa yarpaqları; erkəkcik; çiçək
yatağı; toxum.
Açar sözl e r
Erkəkcik
Dişicik
Çiçəkyanlığı
Tam çiçəklər
Qeyri-tam çiçəklər
Dişi
çiçəklər
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Bitkilərin generativ orqanları
2
2
Söyüdün çiçəkləri
Erkək
çiçəklər
a
b
c
d
Kasa yarpaqları
1
2
3
4
5
6
7
8
Bir çiçək daxilində ya erkəkcik, ya da dişiciyə rast gəlinirsə, bu,
bircinsli çiçəklər adlanır. Bircinsli çiçəklər bitki üzərində yerləş-
məsinə görə birevli və ya ikievli bitkilərə bölünür. Əgər erkək və dişi
çiçəklər bir bitki üzərində yerləşərsə, birevli (məsələn: xiyar,
qarğıdalı); ayrı-ayrı bitkilərdə yerləşərsə (qovaq, söyüd, gicitkən,
çətənə, quzuqulağı, cilin bəzi növləri), ikievli bitkilər adlandırılır.
Çiçəyin
quruluşu
1
2
10
11
12
4
7
8
5
6
3
9
75
74
Çiçəyin əsas hissələri. Çiçəyin daxilində erkəkcik və dişicik yer-
ləşir. Hər bir erkəkcik – erkəkcik sapı (7) və tozluqdan
ibarətdir.
Tozluqda tozcuqlar yetişir. Dişicik – yumurtalıq (9), sütuncuq (10)
və ağızcıqdan (11) ibarətdir. Ağızcıq dişicik sütuncuğunun üzərin-
də yerləşir və tozcuqların tutulmasında iştirak edir.
umurtalıq yerləşir. Onun içərisində, adətən, bir və ya
bir neçə yumu
(8)
Dişiciyin aşağı
hissəsində y
rtacıq olur (12).
Qeyri-tam çiçəklər.
və bəzi başqa bitkilərdə çiçəkyanlığı olmur. Belə çiçəklər qeyri-tam
çiçəklər adlanır. Çiçəkyanlığı olan çiçəklərə tam çiçəklər deyilir.
Almada, gilasda, kələmdə, qızılgüldə və s. bitkilərdə çiçəkyanlı-
ğı həm ləçək, həm də kasa yarpaqlarından təşkil olunmuşdur. Belə
çiçəkyanlığı – ikiqat çiçəkyanlığı adlanır.
Lakin bəzi bitkilərdə (dağlaləsi, amarillis,inciçiçəyi)
çiçəkyanlığı eyni cür yarpaqcıqlardan təşkil olunur. Belə çiçəkyan-
Söyüddə, göyrüşdə, qozda, qovaqda, fındıqda
lığı sadə çiçəkyanlığı adlanır. Sadə çiçək-
yanlığı əsasən süsəndə, dağlaləsində və bu
kimi bitkilərdə müşahidə edilir.
Bircinsli və ikicinsli çiçəklər. Çiçəklər er-
kəkcik və dişiciyin olmasına görə bircinsli və
ikicinsli çiçəklərə bölünür. Əgər bir çiçək da-
xilində həm erkəkcik, həm dişiciklər olarsa,
bu, ikicinsli çiçəklər adlanır. Almada, qızıl-
güldə, noxudda ikicinsli çiçəklər olur.
Öyr
Öyr e e ndikl rinizi
ndikl rinizi
edin
edin
e e
t tbiq
t tbiq
e e
Cədvəli dəftərinizə köçürün. Sol və sağ sütunlarda yazılmış anlayışlar
arasında uyğunluğu müəyyən edin.
Çiçəyin əsas hissələri
Çiçəkyanlığı
Dişicik
Erkəkcik
Sütuncuq
Erkəkcik və dişicik
Ləçəklər və kasa yarpaqları
Yumurtalıq
Tozluq
Erkəkcik saplağı
Ağızcıq
N
N e e o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
__ və __ çiçəyin əsas orqanlarıdır. Çiçəkyanlığına
görə çiçəklər __ və __ bölünür. Tac və kasacıq __
əmələ gətirir.
O
Oy
yr
r e e n
n d
d ii k
k ll e e r
rii n
n iiz
zi
i y
yo
ox
xll a
ay
y n
n
Çiçəkləri müqayisə edin. Onların şəklini çəkərək oxşar və fərqli
cəhətlərini müəyyənləşdirin. Hər çiçəyi xarakterizə edin.
2. Cədvəli dəftərinizə köçürün və sözləri müvafiq sütunlara yazın:
Bitki orqanları Çiçəyin hissələri
kök; gövdə; ləçək; dişicık; meyvə; çi-
çək; kasa yarpaqları; erkəkcik; çiçək
yatağı; toxum.
Açar sözl e r
Erkəkcik
Dişicik
Çiçəkyanlığı
Tam çiçəklər
Qeyri-tam çiçəklər
Dişi
çiçəklər
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Bitkilərin generativ orqanları
2
2
Söyüdün çiçəkləri
Erkək
çiçəklər
a
b
c
d
Kasa yarpaqları
1
2
3
4
5
6
7
8
Bir çiçək daxilində ya erkəkcik, ya da dişiciyə rast gəlinirsə, bu,
bircinsli çiçəklər adlanır. Bircinsli çiçəklər bitki üzərində yerləş-
məsinə görə birevli və ya ikievli bitkilərə bölünür. Əgər erkək və dişi
çiçəklər bir bitki üzərində yerləşərsə, birevli (məsələn: xiyar,
qarğıdalı); ayrı-ayrı bitkilərdə yerləşərsə (qovaq, söyüd, gicitkən,
çətənə, quzuqulağı, cilin bəzi növləri), ikievli bitkilər adlandırılır.
Çiçəyin
quruluşu
1
2
10
11
12
4
7
8
5
6
3
9
1
Laboratoriya işi. Çiçək qrupları ilə tanışlıq.
Təchizat: müxtəlif çiçək qruplarının herbari nümunələri.
İşin gedişi:
1. Herbaridə müxtəlif bitkilərin çiçək qruplarını nəzərdən keçirin.
Dərslikdən istifadə edərək onların adlarını təyin edin.
2. Cədvəli dəftərinizə çəkin və tamamlayın:
77
76
25.
Çiçək qrupları
Çiçəklərin topa halında gövdə üzərində toplan-
masını, yəqin ki, müşahidə etmisiniz.
· Şəkildə qrup halında və tək olan çiçəklər hansılardır?
· Çiçəklərin qrup halında olmasının bitki üçün əhəmiyyəti nədədir?
Çiçək qrupları.
qrup halında yerləşir. Çiçəklərin gövdə üzərində qrup halında top-
lanması çiçək qrupları adlandırılır. Çiçək qrupları sadə və mürək-
kəb olur.
Çiçəklər gövdə üzərində, adətən, tək-tək və ya
Çiçək qrupları
Sadə çətir. Saplaqlı çiçəklər qısalmış əsas oxda çətirin milləri ki-
mi bir nöqtəyə birləşir. Belə çiçək qrupuna alma, albalı, soğan, sa-
rımsaq, gilas və novruzçiçəyi (primula) kimi bitkilərdə rast gəlinir.
Mürəkkəb çətir. Sadə çətirlər bir yerə toplanaraq mürəkkəb çətir
çiçək qrupunu əmələ gətirə bilir. Mürəkkəb çətir çiçək qrupu şü-
yüddə, yerkökündə, baldırğanda, cəfəridə olur.
Sadə salxım. Sadə salxım çiçək qrupu uzun əsas oxa malikdir. Bu
ox üzərində saplaqlı çiçəklər növbə ilə düzülür. Üskükotu, atşabalı-
dı, qarağat, meşəgilası, turp, şalğam, quşəppəyi və s. bitkilər belə çi-
çək qrupuna malikdir.
Sadə
salxım
Sadə
çətir
Qıça
Başcıq
Qalxan
Səbət
Mürəkkəb
çətir
Mürəkkəb
sünbül
Mürəkkəb salxım. Sadə salxımların bir-
ləşməsindən yaranir. Üzüm və yasəməndə
rast gəlinir.
Süpürgə. Mürəkkəb salxıma oxşardır. La-
kin bu çiçək qrupunda çiçəklərin sayı daha
çoxdur. Belə çiçək qrupuna darı, çəltik, vələ-
mir və qarğıdalının erkək çiçək qrupunda
rast gəlinir.
Sadə sünbül. Sadə sünbül çiçək qrupunda
uzanmış əsas ox üzərində saplaqsız (oturaq)
çiçəklər düzülür. Belə çiçək qrupu bağayar-
pağında olur.
Mürəkkəb sünbül. Bir neçə cadə sünbül-
dən təşkil olunur. Buğda, arpa, çovdar bit-
kilərində olur.
Qıça. Sünbüldən əsas oxun ətləşməsi ilə
fərqlənir; məsələn, qarğıdalının dişi çiçəkləri
qrupunda saplaqsız çiçəklər ətləşmiş əsas ox
üzərində düzülür.
Başcıq. Əsas oxu dəyirmiləşmiş və ətləş-
miş olur. Onun üzərində əksərən saplaqsız çi-
çəklər topa ilə yerləşir; məsələn, üçyarpaq
və qırmızıbaş yoncanın çiçəkləri bu qrupa
aiddir.
Səbət. Çoxsaylı saplaqsız çiçəklər qalın-
laşmış və genişlənmiş əsas ox üzərində düzü-
lür. Onlar xaricdən sarğı adlanan yaşıl yar-
paqcıqlarla mühafizə olunur. Belə çiçək qru-
puna astra, zəncirotu, günəbaxan, göyçiçək,
eşşəkqanqalı və kəpənəkçiçəkdə rast gəlinir.
Qalxan. Armudda, yemişanda qeyri-
bərabər saplaqlı çiçəklər əsas ox üzərində bə-
rabər səviyyədə qalxan şəklində düzülür.
Çiçək qruplarının bioloji əhəmiyyəti. Çi-
çəklərin qrup halında yerləşməsinin bioloji
əhəmiyyəti vardır. Bu cür yerləşmə onların
çarpaz tozlanmalarını asanlaşdırır. Məsə-
lən, günəbaxan, yasəmən, hiasint kimi bit-
kilərdə çoxlu xırda çiçəklərin qrup halında
toplanması onları uzaqdan iri çiçək kimi nə-
zərə çarpdırır. Belə çiçəkləri tozlandırıcı hə-
şəratlar daha tez görə bilirlər.
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Bitkilərin generativ orqanları
2
2
Sadə
sünbül
Mürəkkəb
salxım
Bitkinin adı
Çiçək qrupunun sxematik təsviri
Çiçək qrupu
1
Laboratoriya işi. Çiçək qrupları ilə tanışlıq.
Təchizat: müxtəlif çiçək qruplarının herbari nümunələri.
İşin gedişi:
1. Herbaridə müxtəlif bitkilərin çiçək qruplarını nəzərdən keçirin.
Dərslikdən istifadə edərək onların adlarını təyin edin.
2. Cədvəli dəftərinizə çəkin və tamamlayın:
77
76
25.
Çiçək qrupları
Çiçəklərin topa halında gövdə üzərində toplan-
masını, yəqin ki, müşahidə etmisiniz.
· Şəkildə qrup halında və tək olan çiçəklər hansılardır?
· Çiçəklərin qrup halında olmasının bitki üçün əhəmiyyəti nədədir?
Çiçək qrupları.
qrup halında yerləşir. Çiçəklərin gövdə üzərində qrup halında top-
lanması çiçək qrupları adlandırılır. Çiçək qrupları sadə və mürək-
kəb olur.
Çiçəklər gövdə üzərində, adətən, tək-tək və ya
Çiçək qrupları
Sadə çətir. Saplaqlı çiçəklər qısalmış əsas oxda çətirin milləri ki-
mi bir nöqtəyə birləşir. Belə çiçək qrupuna alma, albalı, soğan, sa-
rımsaq, gilas və novruzçiçəyi (primula) kimi bitkilərdə rast gəlinir.
Mürəkkəb çətir. Sadə çətirlər bir yerə toplanaraq mürəkkəb çətir
çiçək qrupunu əmələ gətirə bilir. Mürəkkəb çətir çiçək qrupu şü-
yüddə, yerkökündə, baldırğanda, cəfəridə olur.
Sadə salxım. Sadə salxım çiçək qrupu uzun əsas oxa malikdir. Bu
ox üzərində saplaqlı çiçəklər növbə ilə düzülür. Üskükotu, atşabalı-
dı, qarağat, meşəgilası, turp, şalğam, quşəppəyi və s. bitkilər belə çi-
çək qrupuna malikdir.
Sadə
salxım
Sadə
çətir
Qıça
Başcıq
Qalxan
Səbət
Mürəkkəb
çətir
Mürəkkəb
sünbül
Mürəkkəb salxım. Sadə salxımların bir-
ləşməsindən yaranir. Üzüm və yasəməndə
rast gəlinir.
Süpürgə. Mürəkkəb salxıma oxşardır. La-
kin bu çiçək qrupunda çiçəklərin sayı daha
çoxdur. Belə çiçək qrupuna darı, çəltik, vələ-
mir və qarğıdalının erkək çiçək qrupunda
rast gəlinir.
Sadə sünbül. Sadə sünbül çiçək qrupunda
uzanmış əsas ox üzərində saplaqsız (oturaq)
çiçəklər düzülür. Belə çiçək qrupu bağayar-
pağında olur.
Mürəkkəb sünbül. Bir neçə cadə sünbül-
dən təşkil olunur. Buğda, arpa, çovdar bit-
kilərində olur.
Qıça. Sünbüldən əsas oxun ətləşməsi ilə
fərqlənir; məsələn, qarğıdalının dişi çiçəkləri
qrupunda saplaqsız çiçəklər ətləşmiş əsas ox
üzərində düzülür.
Başcıq. Əsas oxu dəyirmiləşmiş və ətləş-
miş olur. Onun üzərində əksərən saplaqsız çi-
çəklər topa ilə yerləşir; məsələn, üçyarpaq
və qırmızıbaş yoncanın çiçəkləri bu qrupa
aiddir.
Səbət. Çoxsaylı saplaqsız çiçəklər qalın-
laşmış və genişlənmiş əsas ox üzərində düzü-
lür. Onlar xaricdən sarğı adlanan yaşıl yar-
paqcıqlarla mühafizə olunur. Belə çiçək qru-
puna astra, zəncirotu, günəbaxan, göyçiçək,
eşşəkqanqalı və kəpənəkçiçəkdə rast gəlinir.
Qalxan. Armudda, yemişanda qeyri-
bərabər saplaqlı çiçəklər əsas ox üzərində bə-
rabər səviyyədə qalxan şəklində düzülür.
Çiçək qruplarının bioloji əhəmiyyəti. Çi-
çəklərin qrup halında yerləşməsinin bioloji
əhəmiyyəti vardır. Bu cür yerləşmə onların
çarpaz tozlanmalarını asanlaşdırır. Məsə-
lən, günəbaxan, yasəmən, hiasint kimi bit-
kilərdə çoxlu xırda çiçəklərin qrup halında
toplanması onları uzaqdan iri çiçək kimi nə-
zərə çarpdırır. Belə çiçəkləri tozlandırıcı hə-
şəratlar daha tez görə bilirlər.
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Bitkilərin generativ orqanları
2
2
Sadə
sünbül
Mürəkkəb
salxım
Bitkinin adı
Çiçək qrupunun sxematik təsviri
Çiçək qrupu
1.Uyğunluğu müəyyən edin:
8. Mürəkkəb sünbül
7. Süpürgə
6. Qıça
5. Başcıq
4. Səbət
3. Sadə çətir
2. Sadə sünbül
1. Sadə salxım
Çiçək qrupu
Bitkinin adı
A. Üçyarpaq yonca
B. Buğda
C. Albalı
D. Yerkökü, cəfəri
E. Qarğıdalı
F. İnciçiçəyi
G. Bağayarpağı
H. Vələmir
İ. Zəncirotu
9. Mürəkkəb çətir
Öyr
Öyr e e ndikl rinizi
ndikl rinizi
edin
edin
e e
t tbiq
t tbiq
e e
O
Oy
yr
r e e n
n d
d ii k
k ll e e r
rii n
n iiz
zi
i y
yo
ox
xll a
ay
y n
n
1. Krossvordun boş xanalarına
uyğun gələn çiçək qruplarının
adlarını yazın.
2. Kibrit çöplərindən və plas-
tilindən istifadə edərək
karton üzərində bir sadə və
bir mürəkkəb çiçək qru-
punun modelini düzəldin.
N
N e e o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
Çiçəklər gövdə üzərində __ və qrup halında
toplanır. Çiçəklər qrup halında toplanaraq __
əmələ gətirir.
Açar sözl e r
Çiçək qrupları
Tək çiçəklər
26.
Toxumun quruluşu
1883-cü ildə Krakatau adasında güclü vulkan püskürməsindən
sonra adada heç bir həyat əlamətləri nəzərə çarpmırdı. Lakin heç
3 il də keçmədi ki, adada əvvəl qıjılar, sonra digər bitkilər, 10
ildən sonra isə sıx yaşıllıqlar meydana gəldi.
Bitkilərin Yer üzərində yayılmasını öyrənən
əsl təbii laboratoriya oldu.
alimlər üçün, bu ada
1
Laboratoriya işi. Lobya toxumu üzərində ikiləpəli bitkilərin öyrənilməsi.
Təchizat: lupa, iynələr, quru və suda bir neçə gün isladılaraq şişmiş lob-
ya toxumları.
Hazırlıq: lobya toxumlarını bir neçə gün əvvəldən suya qoyun və isladın.
İşin gedişi:
· Suda bir neçə gün isladılmış lobya toxumlarını götürərək
diqqətlə nəzərdən ke-
çirin.
· İsladılaraq şişmiş lobya toxumunun qabığını soyun. Qabığın altında iki
iri və qalın ləpə yarpaqları və rüşeymin yerləşdiyinə diqqət yetirin. Rü-
şeymə lupa ilə baxaraq kökcük, gövdəcik və xırda tumurcuqları tapın.
· Lobya toxumunun şəklini çəkin.
onun for-
masını, rəngini və saplağın izi olan göbəkciyi
Toxumun quruluşu.
ibarətdir. Toxum qabığı toxumu xarici təsirlərdən – qurumaqdan və
zədələnmədən qoruyur. Endosperm xüsusi hüceyrələr qrupu olub
Toxum – qabıq, endosperm və rüşeymdən
· Sizcə, yaşıllığın yenidən bərpa olunmasına səbəb nə idi?
özündə ehtiyat qida maddə-
ləri toplayır. Toxumun rüşey-
mini qidalandırmağa xidmət
edir.
Dostları ilə paylaş: |