İlahi ziyafət

Qədr gecəsi - insanın yeni ilinin başlanğıcı

Fitr bayramı münasibəti ilə namazda iştirak edən bütün qardaş və bacıları, bütün İran xalqını, dünya müsəlmanlarını və böyük İslam ümmətini təbrik edirəm. Müsəlman ramazan ayından mənəvi nurla xaric olur. Ramazan ayı öz orucu, onda olan zikr, dua, ilahi şükür, Quran qiraəti və mömin insanın bəhrələndiyi digər çoxlu faydalarla qəlbi işıqlandırır, insan ruhunun pasını təmizləyir. Oruc tutan mömin insan qədr gecəsindən sonra əslində yeni ilinə başlayır. Qədr gecəsində ilahi katiblər tərəfindən onun bütün illik müqəddəratı yazılır. İnsan yeni bir ilə, yeni mərhələyə, əslində yeni həyata daxil və yenidən doğulmuş olur. Bir yolla hərəkətə başlayır, təqva ehtiyatı ilə bu yola çıxır. Yol əsnasında onun yenidən yada salması üçün müxtəlif işarələr vurmuşlar. Fitr bayramı bu işarələrlərdən biridir. Bu gündən istifadə etmək lazımdır.

Fitr bayramı namazı bir cəhətdən ramazan ayındakı ilahi nemətin və bu yeni doğuşun şükrüdür. Fitr bayramı namazında Allaha dəfələrlə deyirik: "Məhəmmədi (s) və onun ailəsini daxil etdiyin bütün xeyirlərə məni də daxil et! Məhəmmədi (s) və onun ailəsini xaric etdiyin bütün şərlərdən məni də xaric et!" Yəni bizə bu dəyərli bəndələrinə yer verdiyin səfalı iman, əxlaq və əməl cənnətində yer ver! Bizi bu böyükləri, yaranış aləminin əzizlərini qoruduğun pis əməl, pis əxlaq və pis düşüncə cəhənnəmindən xaric et! Biz fitr bayramında özümüz üçün bu böyük məqsədi təsvir edir, Allahdan istəyirik. Təbii ki, bizim üzərimizə də vəzifə düşür və biz bu doğru yolda qalmağa çalışmalıyıq. Bu, sözügedən təqvadır.
Ramazan ayının səmərələri

Ramazan ayının böyük səmərələrindən biri tövbə və Allah-Taalaya qayıdışdır. Şərafətli Əbu Həmzə Sumali duasında oxuyuruq ki, bizi tövbə məqamına çatdır ki, əyri yoldan, pis əməldən, pis düşüncədən və çirkin əxlaqdan çəkinək.¹

Mübarək ramazan ayı ilə vidalaşma duasında İmam Səccad (ə) Allaha belə deyir: "Bəndələrini bağışlamaq üçün bir qapı açıb adını tövbə qoyan Sənsən".² Sənin əfvinə tələsmək, Sənin əfv və rəhmət nemətindən bəhrələnmək üçün bizə bir qapı açmısan. Bu qapı tövbə qapısı, ilahi əfvin səfalı cənnətinə sarı şux bir pəncərədir. Əgər Allah-Taala bəndələrinə tövbə yolunu açmasaydı, biz günahkar bəndələrin vəziyyəti çox pis olardı. İnsan instinktlərin və nəfsin təsiri altına düşüb bəzən səhv və günah edir. Bu günahların hər biri bizim qəlbimizə və ruhumuza vurulan bir yaradır. Əgər tövbə olmasaydı, biz nə edərdik.

Əmirəlmöminin (ə) Kumeyl duasında deyir ki, əgər üzr istəmək məsələsi, Səxavətli və Rəhmli Allah tərəfindən də üzrün qəbul olunması olmasaydı, biz başımıza gətirdiyimiz günahlardan, səhvlərdən, yayınmalardan, nəfsə itaətlərdən və günahların bu ağır yükünün şərindən özümüzü necə xilas edə bilərdik? Heç bir yolumuz olmazdı. Allah-Taala bizə tövbə yolu açmışdır. Onun qədrini bilin.

Cahillik üzündən ata-anasının evindən qaçan bir gənc yenidən ata-anasının yanına qayıdarkən onların məhəbbəti və nəvazişi ilə üzləşir. Bu, tövbədir. İlahi rəhmət evinə qayıtdığımızda Allah-Taala bizi gülər üzlə qəbul edir. Ramazan ayında mömin üçün təbii şəkildə yaranan bu qayıdışı qənimət sayaq. Mən ramazan ayında gənclərin, yeniyetmələrin, qadın və kişilərin dua, Quran və zikr məclislərində iştirak etmələrinə dair fotolar gördüm. Allahı yad edərkən üzlərdə diyirlənən və axan göz yaşları çox qiymətli, çox dəyərlidir. Bunlar tövbədir. Bu tövbəni qoruyaq. Biz nəfsə pərəstiş edirik, diqqətsiz ürəklərimiz səhvə düçar olur. Ramazan ayı isə bizə özümüzü paklamaq imkanı yaradır. Bu çox dəyərlidir. Bu göz yaşları qəlbi yuyur, amma onu qoruyub-saxlamaq lazımdır. Ramazan ayında bütün bu böyük dərdləri, həlakedici və təhlükəli xəstəlikləri - bizim böyük xəstəliklərimiz olan qüruru, təkəbbürlülüyü, paxıllığı, haqsızlığı, xəyanəti, laqeydliyi müalicə etmək imkanı yaranır. Allah-Taala diqqət yetirir və şübhəsiz ki, diqqət yetirmişdir. Bu il bizdə çox yaxşı ramazan ayı keçdi, Quran, zikr, dua və moizə məclisləri təşkil olundu, müxtəlif təbəqələr, müxtəlif ictimai qruplar, müxtəlif çöhrə və görkəmdə olanlar bu məclislərdə iştirak etdilər. Bu ayda nə qədər maddi yardımlar edildi. Bu mübarək ay boyu nə qədər zəiflərə kömək olundu. Bunlar çox dəyərlidir. Bunların hər biri insanın ruhuna bir ətir bəxş edir, onun üçün bir qurtuluş yolu açır. Bunları qoruyaq. Mən tövsiyə edirəm ki, gənclər bu yumşaq ürəkləri, bu işıqlı qəlbləri qənimət saysınlar. Bu hal yuxarı yaşlarda az, gənclərdə isə çox yaranır. Bu qəlbləri qoruyun. İlk vaxtda namaz qılmaq, məscidlərə getmək, Quran oxumaq, Quranla ünsiyyət qurmaq, İslam bilgilərinin xəzinəsi olan və Əhli-beytdən (ə) nəql olunmuş dualarla ünsiyyət qurmaq səadətini qənimət sayın.
Əxlaqın və cəmiyyətdə bədgümanlığın qarşısını almağın əhəmiyyəti

Öz əxlaqımızla məşğul olaq. Əxlaq əməldən də əhəmiyyətlidir. Biz cəmiyyətdə qardaşlıq, mehribanlıq və etimad ab-havası yaratmalıyıq. Mən cəmiyyətdə bədgümanlığın yayılması ilə əsla müvafiq deyiləm. Biz bu adətləri özümüzdən uzaqlaşdırmalıyıq. Təəssüf ki, bu gün günbəgün daha artmaqda, genişlənməkdə və mürəkkəbləşməkdə olan müxtəlif informasiya vasitələrinin, qəzetlərin və media qurumlarının bir-birini ittiham etməsi geniş yayılmışdır. Bu yaxşı hal deyil; bizim qəlbimizi qaraldır, həyatımızı zülmətə çevirir. Heç bir ziddiyyəti yoxdur ki, günahkar öz günahının cəzasını çəksin, lakin mühit günahlandırmaq, ittiham etmək, şayiə və xəyallarla digərlərini günahlandırmaq mühiti olmasın. Mən burada bunu da deyim: Televiziyadan yayımlanan məhkəmə iclaslarında bir müttəhimin başqa bir şəxs haqqında nəsə deməsi şəriət baxımından mötəbər sayılmır. Bəli, müttəhim məhkəmədə özü haqda nə desə, mötəbərdir; özü barədə etdiyi etiraflar mötəbər sayılır. Müttəhimin bir məhkəmədə kamera önündə, milyonlarla tamaşaçı qarşısında öz əleyhinə etdiyi bütün etiraflar şəriət və el adətləri baxımından məqbuldur, keçərlidir, digəri haqda dedikləri isə qəbul olunmur. Cəmiyyəti ittiham və şübhə ilə doldurmaq olmaz. Quran buyurur: "Məgər o yalan sözü eşitdiyiniz zaman mömin kişilər və qadınlar öz ürəklərində yaxşı fikirdə olub: “Bu, açıq-aydın bir böhtandır!” – deməli deyildilərmi?" Birinin ittiham edildiyini eşitdikdə nə üçün bir-birinizə qarşı bədbin olursunuz? İcra və məhkəmə orqanlarının vəzifəsi öz yerində. İcra orqanları cinayətkarı təqib etməli, məhkəmə orqanları isə qanunlarımızda göstərilən şəkildə cəzalandırmalıdır. Bu işdə səhlənkarlığa yol vermək olmaz. Lakin qanuni yollarla cinayəti sübut olunmuş cinayətkarın cəzalandırılması gümanla, xəyalla və böhtanla birini ittiham və bədnam etməmizdən, cəmiyyətdə ağızlara salmamızdan fərqli bir şeydir. Belə olmaz. Bu düzgün deyil. Yaxud digərləri – xaricilər, əcnəbilər və qərəzli televiziya kanalları bir şəxsin, yaxud şəxslərin əleyhinə danışır, filan yerdə xəyanət etdiyini, filan yerdə səhvə yol verdiyini iddia edirlər. Biz də onu eynilə yaymalıyıq?! Bu zülmdür, məqbul deyil. Əcnəbi informasiya vasitələrinin nə zaman bizə ürəyi yanmışdır?! Nə zaman bizim haqqımızda həqiqətləri söyləmişlər ki, indi də söyləmiş olsunlar?! Deyirlər, danışırlar, iddia edirlər. Bunları şəffaflıq adlandırmaq olmaz. Bu, şəffaflıq deyil, şübhə yaratmaqdır. Şəffaflığın mənası budur ki, İslam Respublikasında bir məmur öz işlərini açıq şəkildə xalqın ixtiyarına qoysun. Şəffaflığın mənası budur və bunu etməlidirlər. Lakin bizim sübut olunmadan onu-bunu ittiham etməyə, doğruluğu mümkün olan, lakin hələ sübuta yetməmiş məsələləri kiməsə aid etməyə haqqımız çatmır. Bu onu müttəhim edir, o bunu; əcnəbi mediadan, qərəzli İngiltərə mediasından faktlar göstərirlər, sonra da o tərəfdən biri peyda olub bütün quruluşu İslam quruluşuna yaraşmayan şəkildə ittiham edir. İslam quruluşunun məqamı bəzilərinin aid etdiklərindən olduqca ucadır. Bu irad onlara daha çox yapışır. Bir şəxsə böhtan atmaq günahdır, bir İslam quruluşuna, bir təşkilata böhtan atmaq isə olduqca böyük günahdır. İlahi! Öz təqvanla bizi günahlardan uzaqlaşdır!

Fitr bayramı namazının xütbələrindən: 2009.

Quran təlimlərindən bəhrələnməyin zəruriliyi

Allah-Taalaya şükür edirik ki, Öz lütfü və mərhəməti ilə bizim ömrümüzü uzadıb çox şirin, təsirli və səmərəli olan bu məclisdə bir də iştirak edib əziz qiraətçilərimizin Quran qiraətindən bəhrələnmək səadətini bizə nəsib etdi. Məncə cəmiyyətimizdə Qurana marağın artması o qədər böyük nemətdir ki, bəlkə heç bir nemət ona bərabər deyil.

Bugünkü məclis çox yaxşı məclis idi. Möhtərəm qiraətçilərin - istər bu gün qiraət edən ustadların, istər bu sahəyə yeni qoşulan, parlaq istedadları, səsləri və həvəsləri ölkə üçün daha yaxşı gələcəyi müjdələyən əziz gənclərin qiraəti gözəl idi. Allah-Taala bizə bu neməti vermişdir: "Lakin Allah sizə imanı sevdirmiş, onu ürəklərinizdə süsləmiş, küfrə, günaha və itaətdən çıxmağa qarşı sizdə nifrət oyatmışdır"¹. Allahın imanı və onun atributlarını bizim xalqımıza sevdirməsi, onu qəlblərimizdə zinətləndirməsi çox böyük nemətdir. Qurandan sözün həqiqi mənasında istifadə etmək istəyiriksə, onun təlim və məfhumları ilə tanış olmalıyıq. Bu qiraət, bu Quran hissi və Quranla ünsiyyət bizə bu cəhətdən kömək edir. Əgər Qurandan dərs götürmək məsələsi olmasaydı, onu oxumağı bizə bu qədər tövsiyə etməzdilər. Diqqət yetirməliyik ki, məqsəd havada bu səs dalğalarının yaranıb yayılması deyil. Məqsəd bu da deyil ki, gözəl səslə oxunan bir şeirdən həzz aldığımız kimi, Quranı da gözəl səslə oxusunlar və biz ondan həzz alaq. Bunlar məqsəd deyil. Bütün bu müqəddimələr – qiraət, gözəl səs, gözəl avaz, cəmiyyətdə qiraəti təbliğ edən və insanlarda rəğbət yaradan bu amillər Quranın təlimlərini dərk etməkdən ötrüdür.
Quran təlimlərinin dərəcələri

Quran təlimlərini dərk etməyin dərəcələri vardır. Birincisi Quranın sözləri və tərcüməsi üzərində düşünməklə hasil olur. Yəni biz Quran təlimləri deyəndə mənası yeddi qat dərinlikdə olan sirli bir şey deyil ki, heç kəs ona nail ola bilməsin. Düzdür, bizim kimilərin başa düşmədiyi dərin məsələlər var, amma çoxlu məsələlər də var ki, biz adi insanlar bu sözlərə diqqət yetirmək şərti ilə onları anlaya və onlardan istifadə edə bilərik. Quranın müqəddəs ayələrində belə məsələlər çoxdur. Bunlar bizim həyatımızın dərsləridir. Misal üçün, bu şərafətli ayədə buyurur: "(Ey Peyğəmbər!) Sənə beyət edənlər, şübhəsiz ki, Allaha beyət etmiş olurlar. Allahın (qüdrət) əli onların əllərinin üstündədir. Kim (beyəti) pozsa, ancaq öz əleyhinə pozmuş olar (bunun zərəri yalnız onun özünə dəyər). Kim Allahla etdiyi əhdə vəfa etsə, (Allah) ona böyük mükafat verər!"¹ Bu bizim həyatımız üçün aydın dərsdir. Əgər Peyğəmbərlə və İslamla bağladığınız əhdi, Allaha etdiyiniz beyəti pozsanız, sındırsanız, öz zərərinizə etmisiniz. Allah və Peyğəmbərlə (s) beyəti sındırmaq bizim zərərimizə olan işdir, Allahın və Peyğəmbərin (s) zərərinə deyil. Onlar ziyan görmürlər. Əgər bu müqaviləyə sadiq qalsaq, öz xeyrimizə sadiq qalmışıq və özümüz Allah-Taaladan böyük mükafat alacağıq. Bu mükafatın axirətdə veriləcəyini, yaxud cənnətdən ibarət olduğunu deməyiblər. Əsas hissə təbii ki, axirətdədir, amma bunun üçün bizə dünyada da mükafat veriləcək. Burada mübarək Əhzab surəsinin bu ayələri oxundu: "Möminlərin içərisində elələri vardır ki, Allaha etdikləri əhdə sadiq olarlar. Onlardan kimisi (bu yolda) şəhid olmuşdur, kimisi də (şəhid olmasını) gözləyir. Onlar (verdikləri sözü) əsla dəyişməzlər ki, Allah (bununla) sadiqləri sədaqətlərinə görə mükafatlandırsın".² Bu sədaqət odur. Yəni Allahla bağladıqları bu əhd-peymanı sədaqətlə bağladılar və onun üstündə durdular. Həyatın çətinlikləri və dünyanın gözəllikləri onları bu yoldan yayındırmadı. Allah bu sədaqətə, bu ilahi sözün və əhdin üzərində durduqlarına görə mükafat verir. Bunlar elə məsələlərdir ki, Quranın zahirinə baxmaqla onları anlamaq olar; baxmayaraq ki, bunların arxasında daha dərin məsələlər var. Onları xüsusi insanlar, Allahın saleh və layiqli bəndələri anlaya bilirlər, biz anlamırıq. Biz yalnız həmin bəndələrin vasitəsi ilə anlayırıq. Şübhəsiz ki, belə şeylər var. Buyurublar ki, Quranın dərin qatları var. Çoxlu hədislərdə deyilir ki, Quranın zahiri və batini, sirləri, dərinlikləri var. Zahirdə yalnız suyu görünən bir dərya kimidir, amma yalnız bundan ibarət deyil, dərinliyi var, dərinliklərində də bəzi şeylər var. Şübhəsiz ki, Quran belədir, amma biz onun zahirindən istifadə edə bilərik. Hansı şərtlə? Diqqət və düşünmək şərti ilə.

Quranın mənasını anlamağın zəruriliyi

Biz bir neçə ildir bir məsələni dönə-dönə təkrarlayırıq və xoşbəxtlikdən, nəticəsi olmuşdur və görünür. Bir daha deyirik ki, siz oxuduğunuz ayələrin mənasını yaxşı dərk edin, ərəb dilini bilən bir insanın anladığı zahiri mənanı düzgün anlayın. Mənası bilinəndə qiraət zamanı insana düşünmək imkanı yaranır və o, oxuduqları haqda təfəkkür edə bilir. Mən sizə deyirəm ki, ayənin mənasını bilməyin özü səsi, avazı və ahəngi tənzimləyir. Əgər biz nə oxuduğumuzu bilsək, hansısa məşhur qiraətçinin bu ayəni oxuyanda harada zilə qalxdığını və harada bəmə düşdüyünü öyrənməyimiz lazım olmayacaq. Əgər mənanı anlasa, bunun özü gözəl və münasib səsi olan adamın avazını yönəldər, adi danışıqda olduğu kimi, özü intonasiyanı tənzim edər. Adi danışıqda sizin səsiniz bir yerdə zəifləyir, bir yerdə ucalır, bir yerdə asta söhbət edirsiniz, bir yerdə tez-tez danışırsınız və sair. Öncədən bunun üçün heç bir musiqi notu yazılmayıb. Bu sizin hiss və duyğularınıza uyğundur. Əgər oxuduğunuz Quran ayəsinin mənasını bilsəniz, həmin duyğular nə etməli, haranı asta oxumalı, harada dayanmalı, haradan başlamalı olduğunuzu deyəcək. Quran ayələrinin mənasını bilmək insana bu məharəti verir. Düzdür, Quran ayələrini anlayan bəzi şəxslərdə bu yoxdur. Özləri ərəb olduqlarına görə ayənin tərcüməsini yaxşı bilirlər, amma sanki mənaya diqqət yetirmədən oxuyurlar. Məşhur Misir qiraətçilərindən bəziləri elə oxuyur ki, sanki bir mətni verib oxumasını tapşırıblar; o da əvvəldən axıra qədər oxuyur və dinləyici ilə onun arasında əlaqə yaranmır. İnsan bəzi qiraətçilərdə bunu görür. Bəziləri isə oxuyarkən sanki dinləyici ilə danışır. Sizin qiraətiniz belə olmalıdır.

Təəssüf ki, xalqımızın əksəri ərəb dilini bilmədiklərinə Qurani-kərimin ayələrindən birbaşa istifadə edə bilmirlər. Bu bizim çatışmazlıqlarımızdan biridir. Bu səbəbdən ərəb dilini öyrənmək ölkə qanunlarında vacib məsələlərdən biri kimi nəzərdə tutulmuşdur. Hər halda, ərəb dilini bilməyən adi insanlar həqiqətən Quranın mənasını anlamaq istəyirlərsə, təfsir və tərcümələrə müraciət edə bilərlər.

Xoşbəxtlikdən, bu gün yaxşı tərcümələr var. Ölkədə bəzi şəxslər zəhmət çəkib yaxşı tərcümələr etmişlər. Hər halda, Quranı gözəl səslə oxuyan siz əziz qardaşlara tövsiyəm budur ki, bunu yaddan çıxarmayın və Quran oxuyarkən mənasına diqqət yetirin. Elə oxuyun ki, sanki sizi eşidən tərəf-müqabiliniz və dinləyicinizlə danışırsınız. Əgər belə olsa, siz oxumanızdan, insanlar da qiraətinizi eşitməkdən fayda götürəcəklər.

Ümidvarıq Allah-Taala bizim xalqımız arasında Quran dərkinin, Qurandan faydalanmağın və Quran təlimlərini anlamağın dairəsini günbəgün genişləndirsin, bizə Quran həzzini və bərəkətlərini əta etsin.

Mən bu tövsiyəni mütləq edim ki, qiraətçi dostlar Quranın tərcüməsi üzərində işləsinlər, buna həqiqətən tam yiyələnsinlər. Quranı əzbərləmək də bu sahədə çox əhəmiyyətlidir. Allah sizə uğur bəxş etsin və yardımçı olsun!

Ramazan ayının birində Quranla ünsiyyət məclisindəki çıxışdan: 2010.

Məsumlardan nəql olunan dualarda ramazan ayının xüsusiyyətləri

İstər Səhifeyi-Səccadiyyə kitabında, istərsə də məsumlardan nəql olunan digər dualarda ramazan ayı üçün bəzi xüsusiyyətlər qeyd olunmuşdur. Bunların hər biri diqqətəlayiqdir: "Ramazan tövbə ayıdır" – mən tövbə haqda bir neçə cümlə deyəcəyəm. "Ramazan İslam - təslim olmaq ayıdır". Burada İslam sözündə məqsəd şərafətli ayədə deyiləndir: "Kim yaxşı əməl sahibi olub özünü (səmimi-qəlbdən) Allaha təslim edərsə, o artıq ən möhkəm ipdən (Qurandan, imandan) yapışmış olur"¹. İslam qəlbi və canı təslim etmək, ilahi iradə, ilahi hökm və şəriət qarşısında tabe olmaqdır. Qeyd olunan xüsusiyyətlərdən biri onun pakedici ay olmasıdır. Yəni bu ayda insanı paklayan amillər mövcuddur. Bunu belə də tərcümə etmək olar: çirkablardan paklanma ayı. Başqa bir xüsusiyyət saflaşmaq ayı olmasıdır. Ucuz metallarla qarışmış qiymətli bir filizi, məsələn, qızılı əridib saflaşdırırlar. Bu da insanın pak mahiyyətini qatqılardan və çirkablardan ayırır. Bunlar ramazan ayı üçün deyilən xüsusiyyətlərdir.

Belə görünür ki, il ərzində, ilin ayları və günləri arasında ramazan ayı sutka ərzindəki namaz vaxtları kimidir. Müqəddəs İslam şəriətində bizə namaz vaxtları verilmişdir. Sübh, günorta, ikindi, günbatan və axşam vaxtları qəlbdə və ruhda mənəviyyat yaratmaqdan ötrü özünü xəlvətə çəkmək fürsəti və bir siqnaldır. Maddiyyata qərq olmamaq, bir anlığa onun əsarətindən çıxıb nəfəs dərmək, mənəviyyatı yada salmaq və daim maddiyyat içərisində qalmamaq üçün sutka ərzində bizə namaz saatları ayırmışlar. Belə görünür ki, bütün il üçün ramazan ayı da belə bir şeydir, ruhun nəfəs dərməsidir. Bu biraylıq uzun riyazətlə ruh onu əhatə edən maddi amillər qəfəsindən xilas olub qurtulur və nura boyanır. Müqəddəs şəriət ramazan ayını bunun üçün təyin etmişdir. Bu bir fürsətdir.

Hamısı mühüm olan bu xüsusiyyətlər arasında mənim daha çox diqqətimi çəkən onun tövbə ayı olmasıdır. Ramazan ayı tövbə ayıdır. Tövbə yanlış bir yoldan, yanlış bir işdən, yanlış bir düşüncədən qayıdış deməkdir, Allaha doğru qayıtmaqdır. Bu tövbə öz daxilində təbii bir mənanı ehtiva edir. Biz yanlış yoldan qayıtmaq istəyiriksə, ilk növbədə yanlış cəhəti, yanlış yolu tanımalıyıq. Bu çox mühüm məsələdir. Biz hərəkət zamanı çox vaxt öz işimizə, səhvimizə və təqsirimizə diqqət yetirmirik, işlərdə mövcud olan qüsurlarımızı görmürük. Burada söhbət həm şəxsi, həm də ictimai subyektlərdən gedir; öz xalqımız, partiyamız, cinahımız. İnsanın özünə aid olan nöqsanlar çox zaman gözündən yayınır. Odur ki, bizim nöqsanlarımızı başqaları bizə deməlidir. Əgər özümüz anlayıb düzəltsəydik, növbə başqalarına çatmaz, digərlərinin deməsinə ehtiyac qalmazdı. Tövbənin birinci addımı odur ki, nöqsanımıza diqqət yetirək, nəyin qüsurlu olduğunu anlayaq, səhvimizin harada, günah və təqsirimizin nədə olduğunu bilək və özümüzdən başlayıb daha geniş ictimai dairələrə çataq. Əvvəl özümüzü sorğuya çəkək, görək harada səhv etmişik. Bu, işlərində nöqsanın, günahın və səhvin çox olduğu bizim kimi adi insanlardan tutmuş böyük şəxsiyyətlərə, Allahın saleh bəndələrinə, hətta övliyalara qədər hamının vəzifəsidir. Onlar da belədirlər. Onların da bağışlanmaq istəməyə və tövbəyə ehtiyacları var. Həm şiə, həm sünni rəvayətçiləri əziz İslam Peyğəmbərindən (s) nəql etmişlər ki, buyurur: "Bəzən mənim qəlbim tutulur".¹ Burada işlənən "yuğanu" sözü buludun günəşin önünü tutması üçün işlənir. Yəni nisbi bir qaranlıq haləti yaranır və işığın qarşısı tutulur. Buyurur ki, bəzən mənim qəlbim tutulur, dumanlanır və mən hər gün yetmiş dəfə Allahdan bağışlanmaq istəyirəm.² Bu cümləni müqəddəs ruha malik olan müqəddəs Peyğəmbər (s) buyurur. Başqa bir hədisdə deyilir ki, Allahın rəsulu (s) hər gün yetmiş dəfə tövbə edirdi. Burada tövbə sözü işlənmişdir. İmam Sadiqdən (ə) nəql olunmuşdur ki, Peyğəmbər (s) günah etmədiyi halda hər gün yetmiş dəfə tövbə edirdi. Peyğəmbər (s) məsumdur, nəyə görə tövbə edir? Mərhum Feyz yazır ki, Peyğəmbər (s) və canişinlərinin günahları bizim günahlarımız kimi deyil, onlar daimi zikri tərk edib halal işlərlə məşğul olduqlarına görə tövbə edirlər. Peyğəmbər (s) və ya canişini üçün küçədə, bazarda, adi həyatda bir anlıq unutqanlıq baş verə bilər. Bizim həyatımızın əksəriyyətini təşkil edən bu hal onlar üçün bir anlıq yarana bilər, halal bir işə başı qarışa bilər. Peyğəmbər (s) bunun üçün bağışlanmaq istəyir. Deməli, bu yalnız bizə məxsus deyil, hamı üçündür.

Tövbə yüksək vəzifəli şəxslərə daha çox lazımdır. Yəni ölkənin hansısa bir sahəsində vəzifəsi, təsiri, yaxud xüsusi bir ictimai dairədə nüfuzu olan bizim kimilərin bağışlanmaq istəyi, tövbə və Allaha qayıdış sarıdan vəzifəsi daha ağırdır. Biz çox ehtiyatlı olmalıyıq. Bəzən hətta tabeliyimizdə olan orqanlarda qanun pozuntusu baş verir. Əgər bu qanun pozuntusu hansısa formada bizə aid olsa, biz məsuliyyət daşıyırıq. Məsələn, qanunu çatdırmaqda, yaxud filankəsi vəzifəyə təyin etməkdə diqqətsizliyə yol vermiş, qanun pozuntularına səhlənkar yanaşmış və belə bir işin baş verməsinə bais olmuşuq. "Özünüzü və ailənizi yanacağı insanlardan və daşlardan ibarət olan oddan qoruyun"¹.

Deməli, nəticə bu oldu ki, ramazan ayında öz imkanımız həddində ehtiyatlı olmalı, rəftarımızı, düşüncəmizi, sözümüzü, əməlimizi düzəltməliyik, nöqsanları axtarıb tapmalı və aradan qaldırmalıyıq. Bu düzəltmə hansı istiqamətdə olmalıdır? Təqva istiqamətində. Şərafətli oruc ayəsində buyurulur: "Oruc tutmaq sizdən əvvəlki ümmətlərə vacib edildiyi kimi, sizə də vacib edildi ki, (bunun vasitəsilə) təqvalı olasınız".² Oruc təqva üçündür. Buna görə də mübarək ramazan ayında görülən işlər təqva istiqamətində olmalıdır.

Təqvanın geniş cəhətləri

Mən təqva barədə bir cümlə qeyd etmişəm. Çox vaxt təqva deyəndə şəriətin zahiri məsələlərinə, haram və vaciblərə əməl etmək yada düşür; yəni namaz qılaq, şəriət ödənclərimizi verək, oruc tutaq, yalan danışmayaq. Sözsüz ki, bunlar mühüm məsələlərdir, lakin təqvanın bizim çox zaman diqqət yetirmədiyimiz digər cəhətləri də var. Şərafətli "Məkarim əl-əxlaq" duasının bir hissəsində bu cəhətlər izah edilmişdir. Allah-Taaladan istəyir ki, İlahi, məni salehlərin zinəti ilə bəzə və təqvalıların libasına bürü. Təqvalıların libası nədir? Bu zaman maraqlı şərh gəlir: "(Təqvalıların libası) ədaləti yaymaq, qəzəbi udmaq, (insanlar arasında ixtilaf) alovunu söndürmək və ayrılanları birləşdirməkdir".¹ Bunlar Səhifeyi-Səccadiyyənin iyirminci duası olan şərafətli "Məkarim əl-əxlaq" duasında göstərilən təqva nümunələridir. Bu dua çox mühüm duadır. Mən təklif edirəm ki, hamı, xüsusən də vəzifəli şəxslər bu duanı oxuyub, məzmununa diqqət yetirsinlər. Ardınca buyurur ki, ara vurmaq, xəbər aparmaq, bunu onun canına, onu bunun canına salmaq əvəzinə münasibətləri yaxşılaşdırsınlar, mömin və müsəlman qardaşlar arasında ülfət yaratsınlar. Bunlar təqvadır.

Baxın, bunların hamısı bizim bugünkü məsələlərimizdir. Ədaləti bərqərar etmək - məhkəmə ədaləti, iqtisadi ədalət, seçkilərdə ədalət, ölkənin sərvət və imkanlarını qruplar arasında bölməkdə ədalət, coğrafi ədalət – bunlar çox mühüm məsələlərdir. Bizim bunların hamısına ehtiyacımız var. Ədaləti bərqərar etmək təqvanın ən üstün cəhətidir. Bu, yaxşı bir namazdan, isti yay günlərində bir orucdan da üstündür. Hədisdə deyilir ki, hər hansı bir əmirin ədalətlə hökm etdiyi bir gün yetmiş il ibadət kimidir. Əmir sizlərsiniz - yəni fərmanınız altında bir təşkilat var və orada sözünüz keçir. Çox mühüm olan bu məsələlər ədalətin və ədalətli rəftarın əhəmiyyətini bizə göstərir.

Başqa bir məsələ dostlar qarşısında qəzəbi udmaqdır. Burada söhbət dostlardan gedir. Düşmənlər qarşısında əlbəttə ki, qeyzli olmaq lazımdır: "Və onların (müşriklərin əlindən əziyyət çəkən müsəlmanların) qəlblərindən qəzəbi silib aparsın"². Sizin kimliyinizlə və varlığınızla müxalif olan düşmənə qarşı qəzəb müqəddəs qəzəbdir, onun eybi yoxdur. Möminlərə, müsəlman kimi rəftar etməyə əmr olunduğumuz insanlara qarşı qəzəb və əsəbilik isə yolverilməzdir. Qəzəb insana ziyan vurur. Qəzəblə qərar vermək zərərlidir, danışmaq zərərlidir, işləmək zərərlidir və çox zaman səhvlə nəticələnir. Bizdə təəssüf ki, belə hallar çox görünür. Yayınmaya, düşüncə və əməldə səhvə bais olan qəzəbin qarşısını almaq təqva nümunələrindən biridir.

Başqa bir məsələ alovu söndürməkdir. Bəzi adamlar siyasi və cinah ixtilafları yaradırlar. Bəzi adamlar sanki bu işə təyin olunmuşlar. Mən görürəm ki, öz ölkəmiz daxilində bəzi adamlar ümumiyyətlə müxtəlif qüvvələri, müxtəlif cinahları, onların hər birindən olan insanları bir-birinin canına salıb ixtilaf yaratmağa çalışır və sanki bundan xoşlanırlar. Bu, təqvanın ziddinədir. Təqva ixtilafları yatırtmağı tələb edir. Siz fiziki alovları söndürdüyünüz kimi, insani, mənəvi və əxlaqi alovları da söndürməlisiniz.

Başqa bir cəhət də ayrılanları cəlb etməkdir. Biz dedik ki, maksimum cəzb, minimum dəf etmək lazımdır. Əlbəttə, bu işdə meyar prinsip və dəyərlərdir. İnsanlar iman baxımından eyni deyillər. Bizim aramızda imanı zəif olanlar var, güclü olanlar var. Gərək yola gedək. İmanı zəif olanı dəf etmək və yalnız imanı güclü olanlara göz dikmək olmaz. Xeyr! Zəifləri də nəzərə almaq lazımdır. Özlərini güclü bilən şəxslər zəif hesab etdiklərini nəzərə alsınlar, özlərindən uzaqlaşdırmasınlar. Xətdə olan, lakin səhv və diqqətsizlik səbəbindən kənara çəkilib ayrılan şəxsləri özlərinə gətirsinlər, onlara nəsihət versinlər, istiqamət və yol göstərsinlər və geri qaytarsınlar. Bunlar mühüm məsələlərdir.

Bunlar təqvadır, tövbə yollarıdır. Bu ay tövbə və Allaha qayıdış ayıdır. Maraqlı burasıdır ki, oruc tutmaq və bu aydan istifadə ümumi məsələlərdir, fərdi məsələlər deyil. Yəni hamımız orucuq, hamımız bu aya daxil olmuşuq, hamımız bu süfrə başında əyləşmişik; İslam cəmiyyətinin və İslam ümmətinin bütün fərdləri. Əgər bu nəsihətlərə, kitab və sünnənin bu mühüm tövsiyələrinə əməl etsək, hamı özünü onun müraciət tərəfi bilsə, görün İslam dünyasında necə möhtəşəm hadisə baş verər; daha məhdud dairə olan ölkədə necə möhtəşəm hadisə baş verər. Bu ayın qədrini bilmək lazımdır. Qədrini bilmək odur ki, bu ayı həqiqətən tövbə ayı, Allaha qayıdış ayı, paklanma və saflaşma ayı edək və belə işlərlə məşğul olaq. Bu məclis üçün bizim əsas sözümüz bunlardır.

Quruluşun məsul şəxsləri ilə görüşdə çıxışından: 2010.