I, m, n, r, ng, у Jufti yo‘q jarangsiz undoshlar:
q, h Bolalar jufti y o ‘q jarangli u ndosh tovush so'zning oxirida kel
ganda ham alifbodagi xuddi shu h a rf yozilishini, y a’ni talaffuzi doim
yozilishiga m os kelishini bilib olishlari yetarli. Jufti b o r jarangli
undosh tovushlar so 'z oxirida kelganda, bunday moslik bo 'lm ay d i,
ya’ni k o 'p in ch a uning jarangsiz jufti talaffuz qilinadi
(maktap, ozot kabi). Bunday so 'zlar o'zbek tilida k o 'p bo'lgani uchun
I
sinfdanoq
o'quvchilarni ularning ayrim lari bilan tanishtirish zaruriyati tug'iladi.
D asturga ko 'ra, 1 -sin f o'quvchilari
b va
d jarangli undoshi so 'z oxirida
kelganda, uning jarangsiz jufti
p va
1 talaffuz qilinishi bilan va bunday
so'zlam ing yozilishini qanday tekshirish bilan tanishtiriladi. U lam in g
talaffuzi va yozilishini tekshirishda fonetikaga asoslaniladi. O 'q uv chilar
fonetik bilim lariga asoslangan holda, jufti bor jarangli undoshlarning
yozilishini quyidagicha tushuntiradilar:
—
Kitob so'zi oxirida jufti bor un d o sh tovushni eshityapm an, sh u
ning uchun so 'zni tekshirish kerak. Shu undoshdan keyin unli tovush
eshitiladigan so 'z tanlaym an:
kitobi. Kitobi so'zid a
b tovushi eshitil-
yapti, shuning uchu n
kitob so'zida
b harfini yozam an.
Bunday m uhokam a yuritish uchun o'q u v ch ilar quyidagi bilim va
ko'nikm alarni egallashlari kerak:
1. Jufti bo r jarangli va jarangsiz un d osh tovushlam i ajratish.
2. S o 'z oxirida kelgan jufti bor jarangli undosh tovushning jarangsiz
jufti eshitilishi, shuning uchun bunday so 'zlarn i tekshirish kerakligini
bilish.
3. U ndosh tovush unli tovushdan oldin kelganda, boshqa tovush
bilan alm ashm asligini bilish. U n do sh to vushdan so'ng unli tovush
kelgan so 'z tekshiruvchi so 'z bo'la olishini bilish.
4. Tekshiruvchi va tekshiriluvchi so'zdagi undosh harfni taqqoslash
