Microsoft Word Dissertasiya Gunay Rustamova docx
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3.3 Dövlət Büdcəsinin idarə edilməsində yeni texnologiyaların tətbiqi
Müasir dünyanın intensiv inkişaf mərhələsinə daxil olduğu XXI əsrdə informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının ( KT) geniş tətbiqi sosial-iqtisadi münasibətlərin təkmilləşməsinə, innovasiya fəaliyyətinin təhsil, səhiyyə, məşğulluq və iqtisadiyyat sahələrində əhəmiyyətli dərəcədə irəliləyişlər əldə olunmasına gətirib çıxarmışdır. KT iqtisadiyyatın rəqabət qabiliyyətliliyini artıraraq, onun dünya təsərrüfat sisteminə inteqrasiya imkanlarının yüksəlməsinə, dövlət idarəçiliyinin və yerli idarəetmə sisteminin səmərə- liliyinin artmasına zəmin yaradır. nformasiya texnologiyalarının inkişafı nəticə etibarı ilə cəmiyyəti keyfiyyətcə yeni bir mərhələyə - informasiya cəmiyyətinə keçidinin təmin olunmasına təkan verir. Müasir qloballaşma dövründə informasiya cəmiyyətinə keçid bu cəmiyyətə xas olan dövlət idarəçiliyinin formalaşmasını-elektron hökumətin yaradılmasını tələb edir. E-hökumət KT imkanlarına və vətəndaş cəmiyyəti dəyərlərinə əsaslanaraq dövlət idarəetməsinin səmərəliliyini artırır, istehlakçılara bilavasitə müxtəlif xidmətlər göstərir, dövlət orqanlarının fəaliyyəti barədə vətəndaşlara müntəzəm olaraq məlumatlar verir. Müasir dünyada gedən qloballaşma, modernləşmə və informasiyalaşma prosesləri sıx əlaqəli olub, biri digərini şərtləndirir. Hazırda informasiya inqilabı dövrünü yaşayan Azərbaycan Respublikası müstəqillik əldə etdikdən sonra XXI əsrdə davamlı iqtisadi inkişaf mərhələsinə qədəm qoymuşdur. Ölkəmizin iqtisadiyyatının dünya təsərrüfat sisteminə daxil olması müasir dövrdə dövlət idarəçiliyində mükəmməl texnologiyalardan istifadə edilməsini obyektiv zərurətə çevirir. Siyasi və sosial-iqtisadi proseslərin idarə olunmasının Sovet dövründən miras qalmış üsul və vasitələrinin cəmiyyətdə ictimai münasibətlərin müasir inkişafı meyilləri ilə uyğun gəlməməsi dövlət idarəçiliyində müasir dövrün reallıqlarının nəzərə alınmasını tələb edir. Müstəqillik dövründə respublikamızda maliyyə sistemində böyük nailiyyətlər qazanılmışdır. Dövlət müstəqilliyinin ilk illərində yaradılmış xəzinədarlıq sistemi hal- hazırda uğurla inkişaf edir. Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin 04 oktyabr 1995-ci il tarixli “Azərbaycanda dövlət xəzinədarlığının yaradılması haqqında” Fərmanı
70
ilə ölkəmizin malik olduğu maliyyə resurslarından düzgün istifadə edilməsi məqsədilə maliyyə sistemində xəzinədarlıqın tətbiqinin hüquqi bazası yaradılmış, bünövrəsi qoyulmuşdur. Bundan sonra ardıcıl olaraq müxtəlif mərhələlərlə xəzinədarlığın bütün respublikanı əhatə etməsi üçün məqsədyönlü fəaliyyətə başlanıldı. Fərmanın icrası olaraq 01 yanvar 1997-ci il tarixdən respublikada Xəzinədarlıq sisteminin I mərhələsi tətbiq edildi. Bu mərhələdə maliyyə vəsaitlərinin hərəkəti və uçotu büdcə təşkilatlarının malik olduqları bank hesabları ilə yanaşı paralel olaraq xəzinə hesabları vasitəsi ilə də aparılırdı.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 16 may 1997-ci il tarixli 568 saylı “Azərbaycan Respublikasında dövlət xəzinədarlığının fəaliyyətinin tənzimlənməsi haqqında” Sərəncamına uyğun olaraq Xəzinədarlıq sisteminin II mərhələsi respublikada tətbiq olunmağa başladı, zəruri tədbirlər həyata keçirildikdən sonra Sərəncamda qoyulmuş vəzifələri yerinə yetirmək məqsədi ilə Maliyyə Nazirliyi mərhələlərlə Xəzinədarlıq sisteminin tətbiq edilməsi 01 iyun 1997- ci il tarixdən xəzinədarlıq rəsmi maliyyə sistemi kimi respublikada başladı və 1997-ci ilin noyabr ayında respublikanın bütün ərazisində Xəzinədarlığın II mərhələsinin tətbiqi başa çatdırıldı. Bu mərhələnin mahiyyəti dövlət maliyyə vəsaitlərindən istifadə olunmasının səmərəli mexanizmini formalaşdırmaq, bu vəsaitlərin birbaşa son təyinatına çatdırılmasını və bununla bağlı maliyyə əməliyyatlarının yalnız vahid xəzinə hesabı vasitəsilə aparılmasını təmin etmək idi.
Xəzinədarlıq sisteminin təkmilləşdirilməsi, məxaric əməliyyatlarının fasiləsiz maliyyələşdirilməsi, büdcə təşkilatlarında öhdəliklər əsasında faktiki xərclərə nəzarət edilməsini təmin etmək məqsədilə 01 yanvar 1999-cu il tarixdən respublikamızda Xəzinədarlıq sisteminin III
mərhələsinin tətbiqinə başladı. Respublikamızda yaradılan xəzinədarlıq sistemində büdcənin icrası prosesinin yuxarıda qeyd olunan mərhələlərində nəzarət mexanizminin yaradılması həm də büdcə prosesində borclanmanın daha mükəmməl idarə edilməsi, maliyyə resurslarından səmərəli istifadə etməklə ən vacib dövlət ödənişlərinin müvəffəqiyyətlə həyata keçirilməsini şərtləndirir.
71
Məhz qeyd olunan məqsədə çatmaq üçün 01 avqust 2000-ci il tarixdən xəzinədarlıq sisteminin IV mərhələsi- büdcə təşkilatları tərəfindən alınmış malların (iş və xidmətlərin) xəzinə uçotunun qurulması tətbiq edilmişdir.
nformasiya Texnologiyaları sahəsində ölkəmizdə aparılan ardıcıl və məqsədyönlü siyasətin, bu sahədə əldə olunan nəticələrə uyğun olaraq Xəzinədarlıq vasitəsilə büdcə xərclərinin icra mexanizminin təkmilləşdirilməsi, bu sahədə şəffaflığın artırılması, dövlət büdcəsinə daxil olan vəsaitlərin avtomatik uçotunun qurulması, büdcə daxilolmalarının daha səmərəli istifadə edilməsinin təmin edilməsi, məlumatların daha operativ emal edilməsi məqsədilə Xəzinədarlığın darəedilməsinin nformasiya Sisteminin yaradılması layihəsi həyata keçirilir. 2006-cı ildən isə Binəqədi, Xətai, Gəncə və Xaçmaz Yerli Xəzinədarlıq Orqanları üzrəəməliyyatlar X S vasitəsilə həyata keçirilir.
Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyinin fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi məqsədilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 09 fevral 2009-cu il tarixli 48 nömrəli Fərmanı ilə Dövlət büdcəsinin kassa icrasını həyata keçirən və həmin maliyyə ə məliyyatlarının uçotunu aparan, büdcə xərcləri üzrə dövlətin adından büdcə təşkilatları qarşısında öhdəlikləri qəbul edən, Azərbaycan Respublikasında dövlətə məxsus maliyyə vəsaitlərinin vahid mərkəzdən idarə edilməsi, bu vəsaitlərin daxil olması və məqsədyönlü xərclənməsi sahəsində cari nəzarəti həyata keçirən icra hakimiyyəti orqanı kimi fəaliyyət göstərən Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyinin Dövlət Xəzinədarlığı Agentliyi yaradılmışdır.
Yeni yaradılmış qurumun fəaliyyətinin əsas ptioritetlərindən biri də göstərilən xidmətin maksimal dərəcədə avtomatlaşdırılması və elektron hökumət çərçivəsində digər dövlət qurumları ilə inteqrasiya edilməsidir. X S-in tətbiqi Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyinin Dövlət Xəzinədarlığı Agentliyi tərəfindən həyata keçirilən maliyyə islahatlarının ən vacib tərkib elementlərindən biridir və burada ən başlıca məqsəd real vaxt rejimində əməliyyatların vahid xəzinə hesabı vasitəsilə icrasını təmin etməkdir.
Hal-hazırda Bakı şəhəri üzrə 5 saylı (keçmiş Qaradağ) xəzinədarlıq idarəsi istisna 72
olmaqla bütün xəzinədarlıq idarələri, Gəncə, Xaçmaz və Abşeron Yerli Xəzinədarlıq Orqanları xəzinə əməliyyatlarını real vaxt rejimində həyata keçirir və bu da Dövlət büdcəsinin icrasının 80-85%-ni təşkil edir.
Eyni zamanda, 2011-ci ilin iyul ayından Bakı şəhəri üzrə bütün vergi daxil olmalarının avtomatik emalı məqsədilə Mərkəzi Bankın Xırda Ödənişlər üzrə Hesablaşma Klirinq Sistemi X S-lə inteqrasiya olunmuş, hər iş gününün sonunda bütün vergi daxilolmaları elektron şəkildə qəbul olunur, avtomatik emal edilərək Vergilər Nazirliyinə ötürülür. Yaxın gələcəkdə bütün büdcə və büdcədənkənar daxilolmaların avtomatik emalı nəzərdə tutulur.
nformasiya Sisteminin tətbiqi maliyyə əməliyyatlarının avtomatlaşdırılmasına, risklərin və pul vəsaitlərinin səmərəli idarə olunması ilə yanaşı, həm də şəffaflığın təmin olunmasına və neqativ hallara şərait yaradan amillərin aradan qaldırılmasına kömək olacaqdır. X S-in bütün respublika üzrə yayılmasının növbəti ildə başa çatdırılması nəzərdə tutlmuşdur. Eyni zamanda, Dövlət Xəzinədarlığı Agentliyi dövlət büdcəsinin icrası barədə məlumatların beynəlxalq standartlara uyğun emal olunması və təhlili sahəsində işləri həyata keçirir. Belə ki, büdcədən ayrılan vəsaitlər üzrə hesabatlar yeni təsdiq olunmuş
milli hesabat
standartlarına uyğun
işlənilir.
Ölkənin maliyyə resurslarından düzgün istifadə edilməsi məqsədilə maliyyə sistemində xəzinədarlığın tətbiqinin hüquqi bazası yaradılıb. Dövlət maliyyə vəsaitlərindən istifadə olunmasının səmərəli mexanizmi formalaşdırılıb, bu vəsaitlərin birbaşa son təyinatına çatdırılması və bununla bağlı maliyyə əməliyyatlarının yalnız vahid xəzinə hesabı vasitəsilə aparılması təmin edilib. Dövlət büdcəsindən maliyyələşən büdcə təşkilatlarının, büdcədənkənar dövlət fondlarının və dövlət büdcəsindən maliyyə yardımları alan digər təşkilatların rüblük və illik hesabatlarının, habelə illik maliyyə hesabatlarının Dövlət Xəzinədarlığı Agentliyinə elektron sənəd formasında göndərilməsi üçün Mərkəzləşdirilmiş hesabat sisteminin elektron forması yaradılmışdır. Hesabatlarının Maliyyə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi ( www.maliyye.gov.az ) vasitəsilə elektron sənəd formasında qəbul olunması məqsədilə hazırlanmış proqram təşkilatlara istifadəçi kodunun verilməsi üçün ilkin
73
olaraq müqavilə imzalanmalıdır. Təşkilat tərəfindən müqavilə imzalanaraq Dövlət Xəzinədarlığı Agentliyinə məktubla ünvanlanır. Müraciətdə hesabatların elektron sənəd formasında təqdim olunması üzrə məsul şəxsin elektron poçtu göstərilməlidir. Dövlət Xəzinədarlığı Agentliyi öz tərəfindən müqaviləni imzalayaraq təşkilata istifadəçi kodu ilə birlikdə həmin sənədin bir nüsxəsini qaytarır. Hesabatların elektron sənəd formasında qəbul olunması məqsədilə hazırlanmış proqram təminatında təşkilatların giriş izni üçün isifadəçi girişi mövcuddur. Təşkilatların Mərkəzləşdirilmiş hesabat sistemi interfeysinə daxil olan sahələr aşağıdakılardır: 1. Göndərilənlər 2. Hesabat göndər 3. Akt göndər 4.Hesabat formaları 5. Əlaqə Hesabatlarının elektron sənəd formasında qəbulu üç mərhələli nəzarət mexanizmi ilə həyata keçirilir və hər növbəti mərhələyə keçdikdə hesabatların statusunun rəngi dəyişir: Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|