Mühazirə mətnləri Tərtibçilər: Məcid İsmixanov, Rəfiqə Bəxtiyarova

Tərbiyə prosesinin dialektikası və hərəkətverici qüvvələri.  Tərbiyə prosesi
dialektik səciyyə daşıyır. 
Tərbiyə prosesinin dialektikası onun  ziddiyyətli  olmasında özünü göstərir. Zid-
diyyətlər və onların həlli tərbiyə prosesinin əsas hərəkətverici qüvvəsi kimi çıxış edir.
Ziddiyyətlər xarici və daxili olmaqla iki qrupa bölünür.
Xarici ziddiyyətlər  cəmiyyətin tələbləri ilə şəxsiyyətin imkanları və tərbiyə sə-
viyyəsi arasındakı ziddiyyətlərlə bağlıdır.
Daxili ziddiyyətlər tərbiyə prosesinə daxilən xas olan ziddiyyətlərdir, onun kom-
ponentləri arasındakı uyğunsuzluqlardır. Əsas daxili ziddiyyət insanın mənəvi tələbat-
ları  ilə onları ödəmək  imkanı   arasındakı   ziddiyyətdir.  İnsan  öz tələbatını  ödəmək
88

---

üçün yeni yollar axtarır; yeni vasitələrə, üsullara, əməliyyatlara, biliyə və bacarığa
yiyələnir. Bu zəmində insan tədricən həyatı, başqa adamları, özünü dərk edir, yeni-
yeni təsəvvürlərə yiyələnir. Onun motivləri, münasibətlər sistemi formalaşır, əxlaqi
keyfiyyətləri, mənlik şüuru inkişaf edir.
Tərbiyədə ziddiyyətlərin  yaradılması   və həlli  ahəngdar şəxsiyyət tərbiyəsinin
vacib şərtidir. Əks halda «saqqallı uşaqlar» yarana bilər.