Mühazirələr Müəllimlər: Babayev E. A, Rzayeva T.İ. Sumqayit 2020 f ə nnin m ə qs ə

---

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ 
SUMQAYIT DÖVLƏT UNİVERSİTETİNİN NƏZDİNDƏ 
SUMQAYIT DÖVLƏT TEXNİKİ KOLLECİ 
Şöbə: “ Avtomobil nəqliyyatı və energetika” 
İxtisas: 040529 “Nəqliyyatda daşımaların təşkili” 
Fənn:
Rəsmxət 
Mühazirələr
Müəllimlər: Babayev E.A, Rzayeva T.İ. 
SUMQAYIT 2020 

---

F
ə
nnin m
ə
qs
ə
d v
ə
 v
ə
zif
ə
l
ə
ri standartlaşmanin 
ə
saslari qrafikanin inkişaf 
tarixi.T
ə
dris v
ə
saitl
ə
ri v
ə
 l
ə
vazimatları. 
Müxtəlif əşyalarin təsviri olan rəsmlər insanlara qədimdən məlum idi. Tikinti 
işıərində əvvəlcə rəsmlərdən sonra isə çertyojlardan istifadə olunmağa başlandi. 
Tikinti işlərində tətbiq olunan ilin çertyoju plan adlanirdi. Bu çertyojlar 
adətən gələcək tikinti olan yerdə natural ölçüdə bilavaistə torpağin üzərinə 
çəkilirdi.Belə çertyojlari çəkmək üçün ilk çertyoj alətləri yaradildi: agac ölçü 
pərgasi və kəndirnən olan düzbucaqli üçbucaq. Sonralar plan çertyojlar perqament 
və ağac üzərində işlənirdi.
Bir çox hallarda tikintinin plani ( üst görünüşü ) ilə fasadı (qabaq görünüşü 
)üst- üstə düşürdü. Bu da əlverişli olmadiğindan əşyalari iki -üc görünüşdə çəkmək 
lazim gəlir.
Daha sonralar nisbətən mürəkkəb çertyojlar meydana çixdi .1586-1592 ci 
ill ərdə memar Fyodo konyanin lahiyyəsi və rəhberliyi ilə Moskvada qalinliği 5m 
uzunluğu 7 km olan nəhəng daş divar tikildi (bir cox qüllesi olmaqla).
Gəmiqayirmanin inkişafi ilə əlaqədər olaraq miqyas ciddi əməl etməklə 
daha dəqiq işlənmiş çertyojlar təsvir olunurdu .Artiq 1686-1751 ci illerde gəmi 
çertyojlari 3 gorünüşdən istifadə edilirdi ki burada dəmirin əsas ölçüləri uzunluğu 
eni və hündürlüyü göstərilirdiş. 
1798 ci ildə Fransiz mühəndisi Qasbar Monj özünün ,,Tərsimi həndəsə,, 
əsərini çap etdirdi. O, hətda demisdir: ,,çertyoj-texnikanin dilidir ,,. 
Nəhayət düzbucaqli proyeksiyalama metodu ilə dəqiq yerinə yetirilən 
proyeksiya rəsmxətti meydana çixdı.Bu sahədə rus ixtraçıları İ.İ. Polzunovun və 
İ.K.Ulibinin çertyojları əhmiyyət kəsb edir. 
Rusiyada tərsimi həndəsənin banisi olan prof. Y.A. Sevastyanov 1821 -ci ildə 
özünün,, Tərsimi həndəsənin əsasları,, kursunu nəşr etdirdi. 
XIX əsrin sonlarindan görkəmli alim prof .N.A. Rininle pasaf. D.İ.Rarginin 
əməyi böyük olmuşdur . Bizim dövrumuzdə isə görkəmli alim prof. S.A 
.Frolovun təsvirler sahəsində əməkləri diqqətə layiqdir. 

---

Çertyoj –köhnə rus sözü olub hər hansi əşyanin kağız üzərində təsviri 
deməkdir. Hal-hazirda bütün sahələrdə çertyojlar geniş tətbiq edilir . Çertyojun 
istifadə olunma məqsədindən asılı olaraq adı olur .Məsələn, maşinqayirma 
çertyoju, inşaat çertyoju, topoqrafiq çertyoj.
Çertyojlar tərtib olunarkən dövlət standartlarının qayda və normalarına ciddi 
əməl olunur . 
Standartlaşdirma-texniki tərəqqi üçün kompleks mexanikləşdirmə və 
avtomatlaşdirma üçün məhsulun keyfiyyətini yüksəltmək və maya dəyərini aşaği 
salmaq üçün böyük əhəmiyyətə malikdir. Standartlaşdirma dövlətin texniki 
siyasətidir. 
Standart-məhsulun materialini, hazirlanmasını (emal üsulunu), istismarini və 
saxlanmasini müəyyən edən texniki –normativ sənəddir.Standartlar qanun 
qüvvəsinə malikdir.