Rəyçilər: Yeganə Qəhrəmanova

Yazılı işgüzar ünsiyyətin məqsədi, sənədin məqsədi:
• problemə diqqət çəkmək;
• işgüzar ünsiyyətə başlamaq;
• adresə məlumat vermək;
• fəaliyyət üçün motivasiya;
• hər hansı bir hadisəyə hüquqi status vermək;
• münaqişələrin həlli və s.
Hər sənəddə məcburi dizayn elementləri var. Bunun detallarına daxildir:
• sənəd müəllifinin adı;
• adresin adı;
• imza;
• tarix;
• sənəd nömrəsi;
• təsdiq möhürü;
• çap və s.
Kompozisiya xüsusiyyətlərinə görə iş sənədləri bir istiqamətli və çox istiqamətli olur. Aspektin quruluşu: I hissədə baş verən faktlar, hadisələr haqqında məlumatlar var; II hissə istək, təklif və ya tələb kimi nitq hərəkətləri ilə ifadə olunan arzu olunan və ya şübhəli hadisələrin adını çəkir.
Sənədlərin tipologiyaları. Sənədlərin müxtəlif tipologiyaları mövcuddur:
• onlarda əks olunan fəaliyyət növləri ilə bağlı olaraq ümumi və inzibati məsələlər üçün sənədlər və idarəetmə funksiyaları üçün sənədlər ayrılır.
• tərtib edildiyi yerdə daxili və xarici sənədlər vurğulanır.
• sənədlərin məzmunu sadə (bir məsələyə həsr olunmuş) və kompleksli (çətin) olmaqla bölünür.
• sənədlər fərdi, tipik və standartdır.
• son tarixlərə görə – təcili və təxirəsalınmazdır.
• dizayn növünə görə: orijinal, nüsxələr, çıxarışlar və dublikatlar.
• mənşəyinə görə: rəsmi və şəxsi (qeydiyyata alınmışdır).
Bütün yazılı iş mətnləri müəyyən tələblərə cavab verir:
• sənəd janrına uyğunluq;
• etibarlılıq və obyektivlik;
• mətnin ikiqat anlaşılmasını aradan qaldıran dəqiqlik;
• lakonik formulalar (həcm);
• standart dil;
• neytral ton, birbaşa söz sırası;
• rəsmi etiket qaydalarına uyğunluq.
Yazılı iş mətnlərinin bütün janrlarında yuxarıda göstərilən tələbləri yerinə yetirmək üçün yazılı iş nitqini digər nitq növlərindən fərqləndirən aşağıdakı leksik və qrammatik vasitələrdən istifadə olunur:
• əsasən inzibati-kargüzarlıq nitqində istifadə olunan terminoloji olmayan sözlər: uyğun, yuxarıda göstərilən, yuxarıda yazılan, aşağıda imza edilmiş, indiki (= bu) ...
• feili isimlər: icra edilmə, tapılma, yerinə yetirilməmə, uyğun gəlməmə, aparılma...
• qoşmalı sözlər və qoşmalar: məqsədlər üçün (nə üçün?), münasibətlə (?), səbəbə görə (?), ilə, əsasən, görə, əksinə...
• sabit sözlər "sifət // feili sifət + isim": təyin olunmuş vaxt, ali orqanlar, müəyyən edilmiş prosedur, ilkin razılaşma ...
• "parçalanma" proqnozlaşdırılır: kömək / dəstək / yardım göstərmək, yenidən qurmaq, araşdırmaq, imzalamaq, təsir göstərmək, minnətdarlığımı bildirmək ...
Bu linqvistik xüsusiyyətlər, ümumiyyətlə, yazılı iş nitqi üçün xarakterikdir. Lakin hər yazılı iş janrının özünəməxsus xüsusiyyətləri var, bunlar ayrıca nəzərdən keçirilməlidir.

Mövzu 13