3. 2) shamollashga qarshi va immunodepressiv vositalar (glyukokortikoid
gormonlar, delogil, plakvinil va b. immunodepresantlar-azatioprin).
Levamizol (dekaris)-nospesifik immunomodulyator, bo’g’iq fagosit va limfositlar
funksiyalarini normal holatga kelgunicha qayta tiklovchi immunostimullik
xususiyatiga ega. Levamizol tabletka ko’rinishida 50 yoki 150 mg dan ishlab
chiqariladi. U har xil sxemada qo’llaniladi: 1) 150 mg/s dan xaftada 3 kun; 2) 150
mg/s dan kunora; 3) 150 mg/s dan xaftada 1 marta. quvvatlovchi doza xaftasiga
100-50 mg dan. Emlew kursi davomiyligi 1 oydan 1 yilgacha.
Dispanserizasiya. Surunkali aktiv gepatit bilan og’rigan bemorlar dispanser
nazoratida bo’lishlari kerak, unda bemorning jismoniy va emosional zuriqishlarini
nazorat qilish va kasallikning klinik formasini ishlab chiqarish faoliyatini xisobga
olgan holda ishga joylashtirish, preparatlar bilan emlew kurslari 1 yilda 2-3
marta tavsiya qilinadi. Bemorni nazorat qilish va laboratoriya tekshiruvidan
utkazish har 3-4 oyda, immunodepressiya terapiyaning qullanishida esa oyda 1-2
marta.
Surunkali persistik (bezarar) gepatit. Bu kasallik Botkin keselliklerinin o’tkir
formasini eslatuvchi kabi birdan paydo bo’ladi yoki sekin-sekin rivojlanadi, xuddi
dastlabki surunkali kasalliklarga uxshab. Kasallikning avj olishiga har xil omillar;
jismoniy va ruxiy zo’riqishlar, insolyasiya yoki sovib ketish, jarroxlik
operasiyalari, dorilarni kutar olmaslik, interkurrent infeksiyalar, parxezni buzish,
kortikosteroid terapiyaning tuxtatilishi, fizioterapiya, kurort faktorlari,
xomiladorlik va x.k. sabab bo’ladi. SPG kasallikning kam residiv va remissiya
davri bilan harakterlanadi, Bu davrda bemorlar tuliq ishlash faoliyatlarini saqlab
qoladilar.
Ko’zdan kechirish: teri qatlami och kulrang-sarqish tusda bo’ladi, ba'zida
pigmentli doqlar bilan qoplanadi, sariq kasalligi odatda, intensiv Bulmaydi, ba'zida
teri qichishishi ko’zatiladi. Palpasiya: jigar shishgan, chetlari normal yoki
taranglashgan, og’riqli bo’lishi mumkin, usti silliq, taloq barmoqqa kam seziladi.
Hamshira diagnozi: ko’ngil aynash, qusish,oqizda achchiq maza, kekirish, betartib
ich ketish, gepatomegaliya, gipertermiya.
Qo’shimcha tekshirish usullari: UTT, qon-giperbilirubinemiya (tuqri reaksiya).
Jarayon avj olganda: umumiy holati yomonlashishi, kamquvvatlilik, sariqlik
paydo bo’lishi yoki avj olishi, talvasaga tushish, dispepsik buzilishlar, ozish,
meteorizm o’ng qovurqa ostida og’riq, jigarning va, ba'zida, taloqning ham
kattalashishi tipik holat xisoblanadi. Laboratoriya kursatkichlari: transaminazalar
va aldolazalar aktivligining kutarilishi, holinesterazalar aktivligining bir tekis
pasayishi, timol va sulema probasining o’zgarishi, keyinchalik alfa-2 darajasi va
gamma-gloBulin, fibrogenlarning kutarilishi, albumin fraksiyasining kamayishi,
giperproteinemiyaga moyillik aniqlanadi.qon plazmaida temir va bilirubin darajasi
oshadi. Davomiyligi uzoq-20 yilgacha.
Natija - odatda yaxshi tugaydi, lekin ba'zida yoqli distrofiya yo’z berishi mumkin.
Emlew ozgeshelikleri: rejim - yengillashtirilgan va chegaralangan jismoniy va
ruxiy faoliyat. 8-9 soatlik yaxshi uyqu va tinch sharoit. Kasallik avj olganda
stasionar davo. Dieta. Xuruj davrida -parxez № 5 yoki 5-a. Aktiv Bo’lmagan
davrda umumiy stol-parxez №15, alkogol va yoqli gusht ta'qiqlanadi ovqatlanish
4-6 marta. Dori terapiyasi. Aminotransferazlar, timol namunalar aktivligi
oshganida 0,25-0,5 g/s li delagil 20-40 kun davomida qaBul qilinadi. V vitaminlar
guruxi, askorbin kislotasi, kokarboksilaza va b. Davomiyligi 20-30 kundan yiliga
1-2 marta; Legalon (korsil) -kuniga 1-2 drajedan 3 maxal ovqatdan so’ng, 1-3 oy.
Asoratlari: allergiya-teri qichishishi, qichitqi.
Liv-52-kuniga 1-2 drajedan 3 maxal 30-40 kun davomida.
Jigar gidrolizati -ripazol, progenar, seripar, 5-10 ml dan flakonlarda ishlab
chiqariladi, teri ostiga 5 mg/s dan yuboriladi, 20-30 dona. Jigarda aktivlik yoki
dekompensasiya jarayonida qabul qilish man etiladi.
Dispanserizasiya. Har yili vitamin B guruxi 20-30 kun tavsiya etiladi. Dastlabki 2
yilda har 4-6 oyda 1 marta, remissiya davrida yilda 1-2 marta utkaziladi.
Surunkali holestatik gepatit - jigar xujayralarining ut ajratish funksiyasining
bo’zilishi natijasida kelib chiqadigan jigar Ishki holeztazi bilan harakterlanadigan
patologik jarayondir.
Klinika: odatda, holesistit va holangit simptomlari seziladi: o’ng qovurqaostida
og’riq, u o’ng tomon kukrak qafasiga tarqaladi, parxez bo’zilganda kuchayadi
(achchiq, yoqli, hamir ovqatlar), haroratning kutarilishi, dispepsik Bo’zilishlar
(ishtaxaning o’zgarishi, ko’ngil aynash, qusish, ich ketish), sariqlik, qichima
bo’lishi mumkin, nisbatan bezarar kechadi.
Ko’zdan kechirilganda: har xil tezlikda kechuvchi sariq kasalligi, terida taram-
taram tirnalgan izlar ko’rinadi. Paypaslaganda jigar 1,5-3 sm kattalashgani,
og’riqli, qattiq bo’ladi.
Hamshira diagnozi: og’riq, gipertermiya, sariqlik, dispepsik sindrom.
Qo’shimcha tekshiruv usullari: UZI, laboratoriya usullari: leykositoz, EChTning
ko’payishi, formulaning chapga surilishi. Jigar funksional sinamalari kechroq-
billiar sirrozga utayotganda bo’ziladi. qonda bilirubin kutariladi.
Davomiyligi: 15-20 yil va billiar sirrozga utishi extimoli bor.
Emlew ozgeshelikleri: parxez, ut xaydovchi, spazmolitiklar, avj olganda
antibiotiklar va aktiv gepatitda qullangan tavsiyalar.
Surunkali o’t pufagi yalliqlanishi. Ovqat xazm qilish sistemasi xastaliklari bilan
og’rigan bemorlarga nisbatan surunkali holesistit bilan og’rigan bemorlar 30-38 %
ni tashkil etadi.
Etiologiya: 1) ut-tosh kasalligi; 2) achchiq yoki yoqli ovqat yeyish; 3) og’ir narsa
kutarish; 4) silkinmoq (piyoda va transportda); 5) oshqozon va oshqozon osti
bezlarining yalliqlanishi.
Klinika: og’riq-tiykargi simptom. Og’riqning tarqalish strukturasini, lokalizasiya,
irradiasiya, harakteri va sabablarini batafsil surab bilib olish kerak (qusish,
haroratning kutarilishi, sariq kasalligi, ich ketish). Surunkali holesistitda og’riq
o’ng qovurqaosti, ba'zi hollarda bir vaqtda kukrak osti soxasiga o’tadi. Surunkali
holesistitda dastlab og’riq o’ng kurak, o’ng yelka, o’ng qovurqalar ostida seziladi.
Og’riq o’ng kurakka, umrovga, yelka muskullari, kam hollarda chap qovurqa
ostiga o’tishi mumkin.
Hamshira diagnozi: og’riq, ko’ngil aynash, qusish, kekirish, betartib ich ketish,
talvasa.
Qo’shimcha tekshiruv usullari: qonda - leykositoz, EChTning oshishi, duodenal
zondlashda -2 ta porsiyada leykositlar miqdorining oshishi kuzatiladi.
Jigar sirrozi
Jigar sirrozi - surunkali jigar yalliqlanishi kasalligi, gepatositlarning o’lishi,
regenerasiya tugunlarining rivojlanishi, biriktiruvchi to’qimalarning tez
rivojlanishi, arxitektonikaning bo’zilishi, jigarda funksional yetishmovchilikka
olib keladi hamda boshqa a'zo va sistemalarni zararlaydi. Jigar sirrozi-jigarning
surunkali rivojlanib boradigan kasalligi. Jigar parenximasining distrofiyasi va
nekrozi hamda uning bir qismini biriktiruvchi to’qimaga almashinishi bilan
ifodalanadi. O’tkir virusli gepatit (jigar yalliqlanishi), alkogol, turli kimyoviy
moddalardan surunkali zaharlanish, oziq ovqatda vitamin va oqsil yetishmasligi,
ba'zi dorilarni ko’p miqdorda iste'mol qilish jigar sirroziga sabab bo’ladi.
Klinika kasallikning kechishi bosqichiga qarab: 1-bosqich-boshlanqich yoki
kompensasiya bosqichi. Minimal ko’rinishda jigar strukturasining o’zgarishi. O’ng
qovurqa ostidagi og’riqdan shikoyat: simillagan og’riq to’lqinsimon tarqaluvchi,
meteorizm, ozib ketish, astenizasiya.
Kurikdan utkazilganda: holati qoniqarli, teri qatlamining rangparligi, palmar
eritema. Palpasiyada: jigar kattalashgan, tarang, bir oz og’riqli, chetlari O’tkir,
portal gipertenziya sindromi simptomlari bo’lishi mumkin: oyoqning pastnozi,
assit (sezilmaydigan), splenomegaliya (sezilmaydigan).
Laboratoriya kursatkichlari: normal.
Davomiyligi: bir necha oydan bir necha yilgacha.
2-bosqich - bunda jigarning tiykargi funksiyalari bo’zilgan. Holsizlik kuchayib,
o’ng qovurqaostida og’riq zurayadi, dispepsik bo’zilish avj oladi, gemorragik
sindrom (burundan, bachadondan, bavosildan, qizilo’ngach venalaridan qon
ketish), teri qichishishi, asteniya (depressiya, serjaxllik, tajovo’zkorlik), endokrin
sistemasi funksiyasining bo’zilishi (dismenoreya, amenoreya, bola tashlash bo’lishi
ham mumkin), talvasa. Jigar kattalashgan, tarang, portal gipertenziya ko’rinishi:
assit, "medo’za boshi", bavosil (gemorroy), oyoqning shishishi, splenomegaliya
mavjud.
Hamshira diagnozi: 1-bosqichda: o’ng qovurqaostida og’riq, tulqinsimon,
meteorizm, ozib ketish, asteniya, gepatomegaliya, splenomegaliya, assit; 2-
subkompensasiya bosqichida: keskin darmonsizlik, o’ng qovurqa ostida og’riq,
dispepsik buzilishlar (ko’ngil aynash, qusish, giporeksiya), gemorragik sindrom
(burundan, bachadondan, bavosildan, qizilo’ngachning kengaygan venalaridan qon
ketishi), teri qichishishi, depressiya, serjaxllik, tajovo’zkorlik, dismenoreya,
amenoreya, sariqlik, palmar eritema, teleangiektaziya, "baraban tayoqchalari"
sindromi, gipertenziya, assit, "medo’za boshi", bavosil, oyoqning shishi,
gepatomegaliya, splenomegaliya. 3-bosqichda: qonning quyulmasligi,
qizilo’ngachdan, bavosildan qon ketishi, splenomegaliya, ich qotish, meteorizm,
anoreksiya, karaxtlik, holsizlik, kundo’zi uyquchanlik, kechasi uyqusizlik, kuchli
teri qichishishi, serjaxllik va x.k.
Laboratoriya kursatkichlari: trombositopeniya, limfopeniya, EChT-50
mm/soatgacha, gamma-globulin miqdorining kutarilishi, barcha chukma
namunalar ijobiy, fermentlar aktivligi 1,5 barobarga oshgan, giperbilirubinemiya.
3-bosqich dekompensasiyada. Parenximatoz sindromi va tomir yetishmovchiligi
tiykargi sindromlardir; portal gipertenziya sindromi-shishi sindromi, assit,
gemorragik sindrom (qonning quyulmasligi, qizilo’ngachdan, bavosildan,
bachadondan, oshqozondan qon ketishi va x.k), bakteriyalar sindromi. Yuqumli
septik alomatlar bo’lishi mumkin. Og’ir jigar nekrozi, jigar-xujayralari
yetishmovchiligi va koma holatlari ham bo’lishi mumkin.
Asoratlari: jinsiy zaiflik: tireoidit, osteomalyasiya, osteoporoz (vitamin D va kalsiy
yetishmasligi oqibatida suyaklar murtlashib, tez sinishi).
Oqibati: o’lim.
Biliar sirroz: jigar ichidagi holestaz tiykargi sababdir. Bu surunkali holestatik
gepatit asosida rivojlanadi.
Klinika: o’ng qovurqa ostida og’riq, ko’ngil aynashi, ut bilan qusish, oqizda
achchiq ta'm, meteorizm, ich surushi, ishtaxaning qochishi, teri qichishishi, talvasa.
Teri va ko’z oq pardasining sarqayishi ko’zatiladi, kasallik avj olganda bu rang
tuqlashadi. Terida taram-taram qashilgan izlar, ksantomalar va ksantelazmalar
ko’rinadi. Palpasiya qilinganda jigar kattalashgan, og’riqli, jigar chetlari o’tkir,
ustki qismi silliq. Taloq ham kattalashishi va portal gipertenziya ko’zatilishi
mumkin.
Hamshira diagnozi: og’riq, teri sariqligi, ko’ngil aynashi, qusish, meteorizm, teri
toshmasi, betartib ich ketish.
Qo’shimcha tekshiruv usullari: qon leykositoz, EChTning ortishi.
Emlew ozgeshelikleri: surunkali holestatik gepatit singari.
Jigar-xujayralarida yetishmovchilik sindromi
Jigar-xujayralarida yetishmovchilik sindromi (Koma holati). Jigar komasi
jigarning O’tkir va surunkali kasallanishi, xujayralarning yoppasiga nekroz
bo’lishi, shuningdek, jigar xujayralarida boshqa patologik jarayonlarning kechishi
oqibatida sodir bo’ladi.Fosh qiluvchi faktorlar: jigar funksiyasini bo’zuvchi
faktorlar: alkogolni suiste'mol qilish, qon ketishi, har xil dorilarni qabul qilish
(opiatlar, morfin, barbituratlar va x.k.) Og’ir asidozni ammoniy xloridni qabul
qilish keltirib chiqaradi. Dietada oqsillarning keragidan ortiq bo’lishi, ayniqsa,
jigar sirrozi bilan og’rigan bemorlarda dekompensasiya jarayonining portokaval
anastomozlar bilan kechishi koma holatining rivojlanishiga olib keladi.
Klinik ko’zatuvda yana boshqa faktorlar ham ko’zatiladi: asabiy xayajon, yuqumli
kasalliklar, jarroxlik operasiyalar, notuqri ovqatlanish.
Klinika: kichik gepatargiya va katta gepatargiyani ajratish zarur. Gepatargiya-jigar
yetishmovchiligidan kelib chiqadigan klinik sindrom bo’lib, prekoma holati
xisoblanadi. Gepatargiya o’tkir va surunkali gepatit, jigar sirrozi, raki,
organizmning gepatotrop zaharlar (benzol, ftorotan, zaharli zamburuqlar) va ba'zi
bir dori moddallari (parasetamol, antibiotiklar, aminazin) bilan zaharlanishi
oqibatida kelib chiqadi. Jigar xujayralari total nekrozga uchraydi. Bemor
alaxsiraydi, qayt qiladi, boshi og’riydi, terisi sarqayib, yurak urishi tezlashadi. va x.
bemorning axvoli og’irlashib, jigar komasi yo’zaga kelishi mumkin. Uning asosida
organizmni o’z-o’zini zaharlashi; fikrlash qobiliyatining pasayishi, eyforiya, ba'zan
depressiya va apatiya, kayfiyatning o’zgaruvchanligi, uyquning bo’zilishi, ongning
bo’zilishi, qulning bilinar-bilinmas qaltirashi, nutqning bo’zilishi, gallyusinasiya,
kundo’zgi uyquchanlik, keyin katta gepatargiya, es-xushini yuqotish darajasidagi
toliqish(koma)holati. Reflekslar pasayadi, patologik reflekslar paydo bo’ladi.
Harakatlanishda betoqatlik, klonik shaytonlash. Kussmaul nafas tipi ko’zatiladi.
Siydik va axlatni ushlolmaslik. Og’izdan jigar xidi kelishi, keyin gemorragik diatez
belgilari - milklar va burun qonashi, oshqozon-ichak tarktidan qon ketish va x.k.
Jigar kattalashishi yoki kichiklashishi mumkin.
Hamshira diagnozi: eyforiya, depressiya, apatiya, kayfiyatning o’zgaruvchanligi,
uyquning bo’zilishi, qo’l qaltirashi, nutqning bo’zilishi, gallyusinasiya, ongning
xiralashishi, Kussmaul nafasi, og’izdan jigar xidi kelishi, milk, burun, oshqozon-
ichak traktida qon ketishi, sariqlik, anemiya, leykositoz va x.k.
qon tekshirilganda: anemiya, leykositoz, EChTning ortishi, protrombin,
fibrogenlarning kam miqdordaligi, bilirubinning ko’p miqdordaligi, azot chukmasi;
giponatriemiya, gipokoliemiya, o’lim muqarrar.
Buyrak va siydik chiqqaruvchi sistemalarning kasallik sindromi
Buyrak parenximiyasining o’tkir isiniw sindromi.
O’tkir diffuz glomerulonefrit (O’GN) Bu ikkala buyrakning yuqumli-allergik
omilli yalliqlanish bo’lib, bunda nefron apparati koptokchasi zararlanishi bilin
kechadi. Glomerulonefrit- buyrak koptokchalari va to’qimasining yalliqlanishi:
angina, tish kariesi yoki shamollashdan keyin rivojlanadi. Belgilari: belda og’riq
Bo’lib, harorat kutariladi, siydik kam ajralib, rangi o’zgaradi. Badanda shishlar
paydo bo’ladi.
Etiologiya: O’tkir glomerulonefritning kelib chiqishiga ko’pincha angina, tonzillit,
yuqori nafas organlari kasalliklari sabab bo’ladi. Streptokokkning
glomerulonefritdagi roli uning streptokokk kasalliklaridan keyin kelib chiqqan
nefritning paydo Bo’lishini tasdiqlaydi. Lekin streptokokk yagona etiologik faktor
emas. O’GN pnevmoniyadan so’ng ham rivojlanishi mumkin (streptokokk,
pnevmokokk), ich terlama va toshmali terlama, difteriya, brusellyoz. Ba'zi
tadqiqotchilar nefritning virusli etiologiyasini ham kursatadilar. Eng tiykargi faktor
bu organizmning shamollashidir. Odatda, bemor angina, faringit yoki boshqa
yuqumli kasallikdan to’zalgandan keyin o’zini soppa-soq deb xisoblaydi.
Xaqiqatda esa O’GNning yashirin holati vujudga keladi.
Yashirin davrning tugashida bemorda holsizlik, chanqov, siydik ajralishining
kamayishi, ertasi kuni esa yuzlarning bo’rtishi paydo bo’ladi. Ko’pincha bemorlar
bosh og’riqiga, havo yetishmasligi yoki bo’g’ilishdan shikoyat qiladilar, siydik
rangining o’zgarishi "gusht yuvindi rangi"o’xshashi xosdir. O’GNning klinik
ko’rinishini 3 sindromga bo’lish mumkin: shish, buyrak gipertoniyasi, siydik
sindromi 70-90%.
Shishlar kelishi O’DG ning tez-tez uchraydigan simptomi xisoblanadi.
Buyrak gipertoniyasi (70-87%) qon bosimining koteriliwi, odatda, kasallikning
og’irligiga qarab har xil darajada bo’lishi mumkin. Odatda, sistologik bosim180
mm. s.u. gacha kutarilishi, diastolitik esa 115-120 mm s.u. gacha bo’lishi mumkin.
Puls tekshirilganda, bradikardiya, qon bosimining kutarilishi va karotid sinusli
baroreseptorlar reflektor qitiqlanishida kelib chiqadi. Tomir urishi qattiq va tula.
Ko’p hollarda gemodinamik bo’zilishlar, natriy va suvning ushlanib qolishi
natijasida qon sirkulyasiyasi xajmining oshishiga olib keladi, Bu bemorlarda
ortiqcha suyuqlik-shish 7-9 litrgacha bo’lishi mumkin. Bunday hollarda qon
bosimining kutarilishi yurak charchaydi, yurak bushliqining kengayishi va qon
aylanishi doirasida etishmovchilik kuzatiladi. Qon aylanishining buzilishi
natijasida taxikardiya, nafas siqish, sianoz, ortopnoe: okpe auskultasiya qilinganda
nam xirillash ko’zatiladi.
Hamshira diagnozi: har xil darajadagi tana shishishi, bosh og’rishi, bosh aylanishi,
yurak soxasida og’riq, nafas siqishi, sianoz, gepatomegaliya, taxiakardiya yoki
bradikardiya.
Hamshira rejasi: parvarish va ko’zatishni tashkil etish, shifokor tavsiyalarini
bajarish, mutaxassis maslaxatlari va qo’shimcha tekshiruv usullariga tayyorlash.
Hamshira rejasini amalga oshirish: bemorni ko’zatish va parvarish qilish,
shifokor tavsiyalarini o’z vaqtida bajarish, qo’shimcha tekshiruv usullariga
tayyorlash, dorilarni o’z vaqtida tarqatish, in'eksiya va tomchilarni o’z vaqtida
yuborish, bemorni tor mutaxassislar maslaxatiga tayyorlash.
Rentgenologik tekshiruvda-yurak soyasining chap va o’ngga kengayishi. EKG-
tishchalar voltajining pasayishi, intervalning ko’payishi R-Q (A-V blokadaning 1
darajasi), T tishchalarning zichlashishi va 2 fazaliligi. Ko’z tubi tekshirilganda, qon
bosimi doim oshib yuruvchi bemorlarda arteriyalarning torayishi va ba'zi
venalarning kengayishi ko’zatiladi. Siydik laboratoriya tekshiruvidan
o’tkazilganda: diurez, odatda, kamaygan, lekin zichlashish baland - 1,020 va undan
yuqori. Proteinuriya-kasallikning birinchi kunlaridan seziladi. Oqsil miqdorini 1%
dan yuqori, ba'zida 5-12 %. Oqsilni yuqotish sutkasiga 3 g ni tashkil etadi.
Asoratlari: 1) oligoanuriya kasalligning o’tkir fazasi o’tkir buyrak
yetishmovchiligining rivojlanishi bilan kechadi. Kasallikning birinchi kunlarida:
oligoanuriya qancha uzoq cho’zilsa, qon plazmaida azot va uning fraksiyalari
chukindilarining shuncha ko’p miqdorda bo’lishiga sabab bo’ladi. Agar
oligoanuriya 8 kundan ortiq davom etsa, Bu yomon oqibatlardan darak beradi.
2) O’tkir chap qorincha yetishmvochiligi (yurak astmasi va okpe shishishi):
3) Buyrak eklampsiyasi (ensefalopatiya): yuqori arterial qon bosim, miya Ishki qon
bosimi oshishi, miyaning shishi.
Profilaktika - halqum, bodomsimon bez, sinusit, teridagi yuqumli streptokokklarni
o’z vaqtida emlew, organizmni chiniqtirish.
Emlew:
1) yotoq rejimi
2) parxez № 7 (suv va to’zni keskin chegaralash)
3) medikamentoz terapiya: a) yurak yetishmovchiligida glikozidlar; b) gipotenziv
vositalar (dibazol, papaverin); v) eklampsiyaning boshlanqich simptomlarida qon
chiqarib tashlash, magniy sulfat eritmasi, aminaz eritmasining 2,5 % 25-50 mg li
eritmasi, ganglioblokatorlar, 40 %li glyukoza eritmasini 200-250 ml dan venaga
yuborish, vitaminlar V, Ye, S, R; g) desensibilizasiya terapiyasi (kalsiy glyukonat,
dimedrol, suprastin). Agar arterial qon bosimi 3 oydan yuqori bo’lsa va gematuriya
va protenuriya 6 oy davom etsa kasallik surunkali formaga o’tgan xisoblanadi.
Buyrak parenximasining surunkali isiniw sindromi
Buyrak parenximasining surunkali isiniw sindromi (SGN). SGN - uzoq
davom etuvchi, aktiv, buyrak keselliklerinin ikki yoqlama diffo’z aktiv
immunologik yalliqlanishi bo’lib, natijada koptokchalarning o’limiga olib keladi.
Bunday o’zgarishlar esa buyrak faoliyatining pasayishi, arterial gipertoniyaning
rivojlanishi buyrakning qovjirashi va buyrakning surunkali yetishmovchiligiga olib
keladi.
Etiologiya: ko’p hollarda SGN davolanmasagan tuqri o’tkir glomerulonefritning
oqibatida kelib chiqadi. Bunda makroorganizmning surunkali zaharlanishi
autoimmun o’zgarishlaryo’zaga keladi.
Klinika. SGN ning yetakchi simptomlaridan: shish, buyrak gipertoniyasi, siydik va
buyrak faoliyatining bo’zilishi. Xozirgi vaqtda XGNning quyidagi klinik turlari:
1) nefrotik (albuminuriya, shishlar);
2) gipertonik turi;
3) aralash;
4) latent.
Nefrotik turi: siydikda oqsil miqdorining (giperproteinuriya) ko’pligi bilan
harakterlanadi, plazmada oqsil miqdorining kamayishi (gipoproteinemiya),
holesterin ko’payishi(giperholesterinemiya) (18-25 mmol/l) va umumiy shishlar,
yo’zda, teri osti qavatida, xatto og’iz bo’shliqida ham total shishlar paydo bo’ladi.
Buyrakda yalliqlanish belgilari paydo bo’lishi mumkin: buyrakning filtrlash
funksiyalarining susayishi, arterial qon bosimining kutarilishi ko’zatiladi.
Gipertonik turi: Bunda arterial gipertoniya uzoq davom etuvchi sindrom Bo’lib,
siydik va shish sindromlari kam darajada ko’zatiladi. EKGda chap qorincha
gipertrofiyasi belgilari paydo bo’ladi. Yurak auskultasiyasida 1 tonning yuqori,
baland eshitilishi va aortada 2 ton aksenti eshitiladi. Turqun diastolik bosim juda
ham harakterli belgi xisoblanadi. Okulist kuruvida ko’z tubining sust neyroretinit
ko’rinishi arteriyalarning torayishi bilan bog’liq.
Aralash forma: Bu formada ham nefritik, ham gipertonik formalar ko’zatiladi. Bu
og’ir forma xisoblanadi.
Latent kechuvchi turida: klinik belgilar bulmasdan faqat arterial qon bosim
130/100, 200/120 bo’lishi bemor shikoyatisiz aniqlanadi, siydik sindromining sust
ko’rinishi bilan ifodalanadi.
SBEning terminal formasi: SBEning uremiya ko’rinishida kechadi. Uremiya-
Buyrak faoliyati bo’zilishi tufayli organizmning siydik bilan zaharlanishi.
Uremiyada buyrak suv-to’z almashinishi bo’zilishi natijasida, kislota-ishqor
muvozanatini rostlay olmay qoladi, oqsil almashinuvining zaharli maxsulotlari
tuplanadi, nerv-gumoral regulyasiya ham o’zgaradi, bu esa organizmdagi barcha
organ va sistemalar faoliyatining bo’zilishiga olib keladi.
O’tkir va surunkali uremiya farq qilinadi. Uremiyada bemorni loxaslik,
quvvatsizlik, tez toliqish, bosh og’riqi, uyqu bo’zilishi, ishtaxa yuqolishi, xotira
pasayishi ko’zatiladi, teri qurishib qichishadi, bemor tez-tez tashna Bulaveradi,
ozib ketadi: ayrim organlardan qon ketadi, ko’z xiralashadi, oldi olinmasa uremik
Dostları ilə paylaş: |