Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг

AMALIY MASHG„ULOT №20 
Ponasimon suyakning tuzilishi 
Qattiq tanglay. Yumshoq tanglay. Halqum. Pirogov 
halqasi. Qizilo‗ngach. Xalqum. Burun, og‗iz, hiqildoq qismlarining chegaralari 
o‗rganiladi. Halqum muskullari: siquvchilar (konstriktorlar) va bo‗ylama - 
(ko‗taruvchilar). Pirogov halqasi: halqum, til (bittadan), nay, tanglay (ikkitadan) 
mo‗rtaklari. Qizilo‗ngach, chegarasi, qismlari: bo‗yin, Ko‗krak, qorin. Qavatlari: 
biritiruvchi to‗qimali, muskul, shilliq osti va shilliq.Qizilo‗ngach topografiyasi. 
Halqum yoki Yutqin 
(pharynx) voronkaga o‘xshash, pastga tomon torayib 
tuzilgan. U kalla suyagining tubi (asosi) dan boshlanib, og‗iz va burun bo‘shliqlariga 
keng ochilib turadi. Halqumni (orqa tomondan) umurtqa pog‗onasi va undagi 
muskullar chegaralaydi, old tomonda hiqildoq joylashib, halqumga tutashib turadi. 
Og‗iz bo‘shlig‗i va hiqildoqning sagittal kesimi. 
1–sinus frontalis; 2–concha nasalis media; 3–concha nasalis inferior; 4–cavum 
oris; 5–vestibulum oris; 6–m. genioglossus; 7–m. geniohyoideus; 8–m. 
mylohyoideus; 9–corpus ossis hyoideum; 10–cavum laryngis; 11–cartilgo thyroidea; 
12–trachea; 13–esophagus; 14–cartilago cricoidea; 15–pars laryngea pharyngis; 16–
epiglottis; 17–pars oralis pharyngis; 18–arcus palatopharyngeus; 19–tonsilla palatina; 
20–arcus palatoglossus; 21–uvula; 22–pars nasalis pharyngis; 23–arcus atlantis; 24–
torus tubarius; 25–processus pharyngeus; 26–tonsilla pharyngea; 27–ostium 
pharyngeum tubae auditivae; 28–sinus sphenoidalis; 29–apertura sinus sphenoidalis; 
30–concha nasalis surpema; 31–concha nasalis superior; 32–velum palatinum; 33–
palatum durum. 

---

351 
Halqum bo‘shlig‗i burun, og‗iz va hiqildoq qismlaridan iborat. 
H a l q u m n i n g b u r u n (pars nasalis) q i s m i eng tepa qism bo‘lib, burun 
bo‘shlig‗iga bir juft xoana (bo‘shliq) orqali qo‘shilib turadi. Bu qismning pastki 
chegarasi Yumshoq tanglay ro‘parasida bo‘lib, bu yerdan halqumni o‘rta quloq bilan 
tutashtiruvchi eshituv nayi (ostium pharyngeum tubae) boshlanadi. Nayning tog‗ayi 
halqum tomonga sal bo‘rtib chiqqan (torus tubarius). Uni shilliq parda o‘rab, orqa 
tomonida bir oz chuqurlikni vujudga keltiradi. Shu chuqurlikda eshituv nayi bilan 
Yumshoq tanglay o‘rtasida limfa to‘qimasidan tuzilgan mo‗rtak (tonsilla tubaria) 
joylashgan. 
H a l q u m n i n g o g‗ i z q i s m i (pars oralis) old tomondan tomoq (fauces) 
orqali og‗iz bo‘shlig‗iga tutashadi. Halqumning bu qismi ham havo, ham ovqat 
o‘tadigan umumiy yo‘l bo‘lganidan bu ikki jaraYonni Yumshoq tanglay tartibga solib 
turadi. Ovqat luqmasi Yutilganda Yumshoq tanglay taranglashib ko‘tarilib havo 
yo‘lini to‘sadi, natijada havo o‘tmaydi. Halqum orqa devorining Yuqori qismida 
limfa to‘qimasidan tuzilgan mo‗rtak (tonsilla pharyngea s. adenoidea) joylashgan. 
Halqum devorlarida ikkita nay mo‗rtagi, bitta halqum mo‗rtagi bilan bitta til mo‗rtagi 

---

352 
va tanglay mo‗rtaklari halqa shaklida joylashgan. Shuningdek, oralig‗ida ko‘pgina 
limfa to‘qimalarini uchratish mumkin. Bu Pirogov mo‗rtak halqasi bo‘lib, 
organizmda himoya vazifasini bajaradi. 
H a l q u m n i n g h i q i l d o q q i s m i – pars laryngea birmuncha kalta, u 
hiqildoqning orqa tomonida joylashgan. Halqumning bu qismi pastda qizilo‘ngachga 
qo‘shilib ketadi. Halqum hiqildoq qismining oldingi devorida kirish teshigi bo‘lib, 
uni Yon tomondan burmalar chegaralab turadi. Ovqat luqmasi o‘tish paytida 
hiqildoqqa o‘tish teshigini hiqildoq usti tog‗ayi (hiqildoq qopqog‗i) yopib turadi. 
SuYuqliklar esa hiqildoq teshigining ikki Yonboshidagi egatchalar orqali 
qizilo‘ngach tomonga o‘tadi. Halqumning devori uch qavat bo‘lib, ichki –shilliq 
parda, o‘rta – muskul parda va tashqi – biriktiruvchi to‘qima pardadan iborat. 
Sh i l l i q p a r d a – tunica mucosa og‗iz, burun bo‘shlig‗idagi shilliq pardaning 
davomi hisoblanadi. U ko‘p qavatli yassi epiteliy bilan qoplangan. Burun qismi esa 
kiprikli epiteliydan tuzilgan. Shilliq parda ostida ko‘pgina shilliq bezlar joylashgan. 
Halqumda shilliq osti qavati rivojlanmagan. Shilliq parda muskul parda bilan fibroz 
to‘qima orqali qo‘shilib turadi. 
M u s k u l p a r d a – tunica muscularis ko‘ndalang-targ‗il muskullardan 
tuzilgan. Cherepitsaga o‘xshab ustma-ust joylashgan halqumning uchta (Yuqori, o‘rta 
va pastki) qisuvchi muskullari – mm. constrictor pharyngis superior, media et inferior 
tafovut qilinadi. Halqumning Yuqori qisuvchi muskuli kalla suyagining tubi (asosi) 
dan boshlansa, o‘rta qisuvchi muskul til osti suyagidan, pastki muskul hiqildoq 
tog‗aylaridan boshlanadi, muskul parda halqumni ikki tomonidan o‘rab, o‘rta 
chiziqda tutashadi. Bundan tashqari, halqumni ko‘taruvchi ikki juft muskul mavjud:
1. Bigizsimon o‘siq – halqum muskuli – m. stylopharyngeus Chakka suyagining 
bigizsimon o‘sig‗idan boshlanib, halqum devoriga yopishadi. 
2. Halqum-tanglay muskuli – m. palatopharyngeus Yumshoq tanglaydan 
boshlanib, halqum devoriga va qisman hiqildoqqa yopishadi. 
Halqumning siquvchi va ko‘taruvchi muskullari qisqarish tufayli ovqat asta-
sekin Yuqoridan pastga, qizilo‘ngach tomon yo‘naladi. 
Halqumning tashqi biriktiruvchi to‘qima pardasi – tunica adventitia muskul 
qavatlarni tashqaridan o‘rab olgan. Bu pardaning tashqi Yuzasini kletchatka (yog‗ 
o‘rami) o‘rab, halqumni qo‘shni a‘zolardan ajratib turadi.