Tuban o simliklar
iatom suvo`tlar — Dtatomeae
Yüklə 114,5 Kb.
|
|
iatom suvo`tlar — Dtatomeae
Diatom suvo`tlar tipiga bir hujayrali va koloniya bo`lib yashovchi organizmlarning 10–15`000 tacha turi kiradi. Hammasi mikroskopik organizmlardir. Diatom suvo`tlar yumaloq, tayoqchasimon, qutichasimon va h. k. shaklda bo`lib, hujayralarining po`sti pektin moddasidan tashkil topgan va tashqi tomondan qumtuproq (SiO2) bilan qoplangan. Diatom suvo`tlar hujayrasida xlorofill pigmentidan tashqari karotin pigmenti ham mavjud. Shuning uchun bu xildagi suvo`tlarning rangi sariq yoki qo`ng`ir-sariqdir. Diatom suvo`tlar hujayrasining ichida yadro, vakuol, xromatofor va protoplazma kabi qismlar bor. Ko`pchilik vakillari dengizlarda, ba`zilari esa ko`lmak suvlarda, zax yoki nam tuproqlarda yashaydi. Diatom suvo`tlar hujayraning ikki bo`lakka bo`linishi bilan ko`payadi. Bunda hujayraning epiteka (katta) va gipoteka (kichik) pallalari ikki tomonga ajralib, bir-biridan uzoqlashadi va har biri o`z navbatida o`ziga yangi gipoteka hosil qiladi. Hujayra yil davomida bir necha marta bo`linib ko`payib turadi. Shunday ketma-ket bo`linishlardan keyin yilning ma`lum bir davrida organizmning hajmi shunchalik kichrayib qoladiki, endi navbatdagi bo`linishga imkon bo`lmay qoladi. Shunda ulardan 2 tasi o`zaro qo`shilib, auksospora deb ataluvchi sporaga aylanadi. Auksospora tinim davrini kechirgach, o`sa boshlaydi va dastlabki kattalikka yetadi. Shundan keyin yana navbatdagi bo`linish boshlanadi. Diatom suvo`tlarning pinnulyariya, tsiklotella, navikula, melozira, asterionella, surirella, tabellariya, xetotseros kabi turlari tabiatda keng tarqalgan. Diatom suvo`tlar hujayrasidan tashqariga shilimshiq modda chiqib turadi va shu yordamida organizm tanasi sekin harakatlanadi. Dengizlarda yashovchi diatom suvo`tlar halok bo`lgach, tanasini qoplab turgan qumtuproq yoki diatomit deb atalgan tog` jinsi dengiz tagiga cho`kib, bir necha million yillar davomida qalin qatlam hosil qiladi. Diatomit g`ovak va yengil bo`lganligidan undan termoizolyatsion materiallar, g`ovak g`ishtlar va portlovchi modda — dinamit tayyorlashda ishlatiladi. Yüklə 114,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|