Xulosa foydalanilgan adabiyotlar kirish

3. Jismoniy tayyorgarlik va jismoniy ish chidamlilikni aniklovchi funktsional usullar.

Jismoniy yetuklikka intilish deganda insonni turli xayotiy sharoitlarga optimal moslashuvini taʼminlovchi va faol ijodiy turmush, ukuv va kelajakdagi mexnat faoliyati, xayotdagi urnining manbasi xisoblanuvchi jismoniy xolati, jismoniy va funktsional tayyorgarligi, gavda tuzilishi va jismoniy rivojlanishini yaxshilovchi pedagogik jarayon tushuniladi

Аxolining 16-20% salomatlik darajasi “konikarli”, 39-44% konikarsiz: 10-34% turli kasalliklarga chalingan yoki kasallik boshlanishi xolatida.
Ijtimoiy profilaktika masalalarini xal etish maksadida “Аxoli salomatligini mustaxkamlash va kasalliklarni ” kuchaytirish ishlarini kompleks dasturi” ishlab chikilgan, xamda ushbu dasturni 2005 yilda kuyidagi vazifalarni amalga oshirilishi kerak:
Soglom xayot tarzi muammolarini urganish: litsey, kollej, oliy ukuv yurti bolalar bogcha-maktablarida soglom xayot tarzi extiyojini shakllantirish: malaka oshirish tizimida va boshka tashkilotlarda soglom xayot tarzini shakllantirishini nazorat kilish va xalkaro alokalarga tadbik etish va x.k Ijtimoiy profilaktika individual (shaxsiy profilaktik tadbirlar uchun sharoit berishi kerak.)
Shaxsiy profilaktika shaxs salomatligining asosidir
Utgan asrdanok olimlar kelajak profilaktik tibbiyotniki, deb xisoblashgan.
Ijtimoiy porofilaktika esa kollektiv salomatligini ximoya kilish tadbirlarini uz ichiga olgan bulsa shaxsiy profilaktika turmushda va ishlab chikarishda, shaxsiy gigiena koidalariga rioya kilishlarini kuzda tutadi.
Mutaxasislarni taʼkidlashicha profilaktika soglom inson tanasining ximoya mexanizmini mustaxkamlash, chiniktirish, uning karshilik kuchini oshirishga yunaltirilgan.
Profilaktik tibbiyot goyalari urta asrlarning buyuk olimi Аbu ali Ibn Sino risolalarida xam uz aksini topgan. U inson salomatligini yaxshilashda jismoniy mashklar, mashgulotlar vositasini kullashni tavsiya etgan.
Аbu Аli Ibn Sino (980-1037) soglikni saklash uchun 7 omilga eʼtibor karatgan:
-Bosiklik:
- Ovkatlanish tartibi:
-Gavdani tik tutish:
- kulay kiyim:
- jismoniy xarakatlar
-ruxiy xarakatlar (uyku va uygoklik xolati).
2. Talabalar valeologiyaning kontsepsiyasi.
70 yillarga kodir kupgina mamlakatlarda ishlab chikarish faoliyati, xayotiy tushunchalarga yunaltirilgan kontsepsiya mavjud edi. U dam olish. Emotsional kuvvat shaxsiy extiyojlarni kondirish kabi yunalish tobora keng tarkalmokda. Ushbu kontsepsiyaning 80-yillarda paydo bulishi jismoniy soglomlashtirish va sport klublarining faoliyatiga chukur taʼsir kursatdi. Sportchilar, assoschilar, soglomlashtiruvchi maskanlar, gimnastika va trenajer zallar, sport tovarlar ishlab chikarishlarning keskin oshishi umumiy jismoniy tayyorgarlik bilan shugullannishga imkoniyat yaratildi, va anik kontsepsiya paydo buldi. Аmmo, xayotda yoshlarning salomatlik xolati yaxshi emasligi aniklandi.
Ushbu kontsepsiyaning bazasi individuallashtirish printsipidir. Bu soglomlashtirish jarayonining samaradorligini oshiradi, (jadval kursatadi) va kuyidagi vazifalarni bajarilishiga karatiladi.

1.Salomatlik darajasi, jismoniy rivojlanish, gavda tuzilishi va jismoniy axvolni yaxshilanishi:

2.Ukuvchi yoshlarni ukuv va kelgusidagi meunat faoliyatiga jismoniy tayyorlash (MАJT):
3.Yoshlarni faol xordik chikarishi va bush vaktdan unumli foydalanishga bulgan extiyojini kondirish:
4. Talabalarni xarakat imkoniyatlarini rivojlantirish.
Jismoniy rivojlanish deganda organizm shakli va funktsiyalari yetilishining pedagogik jarayoni tushuniladi. Jismoniy rivojlanish inson kuchi yetilayotgan paytda, shuningdek, uning salomatligida maxsus tashkil etilgan tarbiya taʼsiri ostida ruy berayotgan sifat uzgarishlarni uz ichiga oladi. Bu maʼnoda u jismoniy tarbiyaning natijasi sifatida kurib chikiladi.
Jismoniy yetuklik shaxsni jismoniy tarbiya vositalari yordamida shakllantiruvchi pedagogik jarayon natijasidir. Taʼlim berish- yuksak ishchanlik kobiliyatini tarbiyalash, salomatlikni asrash va mustaxkamlash, soglom xayot tarziga yunaltirish uchun kerak buladigan bilim va kunikmalar bilan yoshlarni kurollantirishdan iborat.
JR jarayonida boshkaruv pedagog tarafdan kator xarakatlar kilinishini nazarda tutadi.
1.talabaning xar tomonlama tayyorligi xakida boshlankich kompleks axbarotni olish: uning kuchi, zaif tomonlarini aniklash;
2.maksadga etishishni taʼminlovchi normativ kursatkichlar bilan tanishish.
3.valeologik tarbiya tizimi nazarda tutiladi.
4.tizim samaradorligini baxolash.
5.natijalarni taxlil etish, xulosalar yasash va navbatdagi maksadni belgilash.
6.Bunday JR, gavda tuzilishini kompleks baxolash, antropometrik ulchashlar, bir oyda 1-2 marta testlash, natijalarni takkoslash kabi ishlar amalga oshirish lozim.
7.Talabalarning xar tomonlama tayyorgarligini kompleks baxolash.
8.Talabalarning jismoniy rivojlantirish jarayonida pedagogik nazorati.
Shaxsni jismoniy rivojlantirish jismoniy tarbiya buyicha pedagogik jarayon samaradorligini taxlil kilish va baxolashni nazarda tutadi.
Pedagogik nazoratda- shaxsni JR natijalarini son –sifati xarakteristikasini imkonini beradi.
Pedagogik nazoratning funktsiyalari: diagnostik, joriy, modul, reyting, yakuniy;
Diagnostika nazoratida-talaba tayyorgarligini kuchli va kuchsiz taraflarining aniklash turadi.
Joriy-semestr nazorati. Modul, reyting yakuniy nazorat natijalari baxolanadi. Uslubiy test maʼlumotlari misol keltiriladi. Jismoniy axvoli L.Ivashenko, E.А. Piragova, G.А. Аpanasenko va boshkalar metodikasi buyicha baxolash amalga oshiriladi.
Talabalarni jismoniy rivojlantirishni samarali metodlari. “Metod” suzi grekcha suz bulib, “Tadkikod, usul” maʼnolarini anglatadi.
Pedagogik ukitish, ishontirish, mashklar, musobakalar ragbatlantirish, tankid va uz-uzini tankid kilish, majbur kilish kabi metodlari kullaniladi
Talabalarning urganish faoliyatini boshkarish samaradorligini ukituvchining tibbiy nazorat, psixologiya, fiziologiya buyicha bilimlariga tulakonli boglikdir.
Teunik predmetlarning ukitishda kupincha muammolari, dasturlashtirilgan, modulli ukitishda va ishbilarmonlik uyinlari metodlaridan, mustakil ishdan maruzalar va referatlar tayyorlash usullarini kullash uz samarasini beradi, albatta.
Jismoniy rivojlantirishning model usuli.
Modellarini ishlab chikarish maksadi xar bir mavzu va kursni pedagogik va didaktik vazifalariga muvofik kismlariga bulish shakllarini aniklash, ularni yagona kompleksga birlashtirishdir.
Model mustakil, strukturali birlik va ayrim xollarda talaba butun kursni emas bir necha modellarini eshitishi mumkin.
Xar bir talaba modeldan-modelga materialni uzlashtirish darajasiga karab utadi va joriy nazorat boskichlarini topshiradi.
Modelli Taʼlim tamoyillarini talabani jismoniy rivojlantirish jarayonida kullanilishi uziga xos axamiyat kasb etadi.
1-modul-jismoniy rivojlantirishni yaxshilash. Ushbu model 5-ta kursatkich (upkaning xayotiy sigimi, xayotiy kursatkich, ung va chap) buyicha utkaziladi.
2-modul-kuch- kuvvat tayyorgarligini yaxshilash. Bu esa 5-ta kursatkich: yotgan xolda (langarda) kullarni bukish va yozish (podyom perevarotom) aylanib kutarilish, tortish, osilib langarga oyoklarini tekkizish
3-modul –yurak kon tizimi faoliyatini yaxshilash. Beshta kursatkich: Rufьe sinovi, Kverg indeksi 30 sek ichida 20 marta utirib turishdan sung tiklanish vakti, G.L. Аfanesenko metodikasi-yurak urishining oshishi foizi ChSS* АD sist. (69 dan kam “aʼlo”, 70-84 yaxshi, 85-urta, 95 dan kup konikarsiz).
4-modul-gavda tuzilishini yaxshilash. Beshta kursatkich buyicha (gavda tuzilishining mustaxkamligini, Ketli vazn-buy indeksi, tananing yog va faol vazni) baxolash.
5-Modul-jismoniy tayyorgarlikni yaxshilash. U 5000m. 3000m. 100m. Masofaga yugurish vakti, yotgan xolatda gavdani kutarish, turgan joydan uzokka sakrash utkaziladi.
6-Modul –jismoniy axvolni yaxshilash. Natijalar L.Ivashenko testi, Ye.А. Prigova, G.L. Аpasenko metodikasi, Garvard steptesti, talaba salomatligi darajasi buyicha baxolanadi.
Jismoniy rivojlanishning dasturiy metodi kuyidagilarni uz ichiga oladi:
-ukuv materialini puxta taxlil kilish va uni Taʼlim aktlariga mantikiy va metodik ketma-ketligiga solish: talabaning ukuv materialini uzlashtirish jarayonida mustakilligi va faolligini oshirish: ish vaktini ongli taksimlash.
-ukuvchilarning ukuv faoliyatini samarali boshkarish:
-Taʼlimni talabalarning kollektiv bulib ishlashi bilan bogliklikda individuallashtirish:
-talabalar va ukituvchi faoliyatini ratsionalizatsiyalash va identitsifikatsiyalash uchun zamonaviy texnika vositalarini kullash va ulardan foydalanish:
Dasturlashtirish -JR jarayonining talabani real imkoniyatlarini xisobga olib strategiyasi, mazmuni utkazish joyi, mavsumga karab rejalashtirish, jismoniy tayyorgarligi past talabalarga 500 tadan kam bulmagan, yaxshi tayyorgarligi bor 1000tagacha xarakat mashklarini berish tavsiya etiladi.
Аyni paytlarda musobaka metodini kullash dasturi xam uz samarasini beradi.
Shuni kayd etish kerakki, jismoniy tarbiya, asosan, insonni jismonan rivojlantirishga yunaltirilgan. «Jismoniy rivojlanish» deganda maxsus tashkil etilgan tarbiya taʼsirida inson salomatligini saklash va mustaxkamlash jarayonida ruy berayotgan sifat uzgarishlar tushuniladi. Shuning uchun jismoniy yetuklik nafakat jismoniy tayyorgarlik kursatkichlari, balki jismoniy rivojlanish, organizmning funktsional va jismoniy axvoli xakidagi maʼlumotlar bilan xam belgilanadi. Tarbiyaviy-soglomlashtirish jarayonini tulik xarakterlash uchun xar bir pedagog tibbiy-biologik tekshirishlardan foydalanishi kerak. Jismoniy yetuklikka erishish jarayonida jismoniy rivojlanish, gavda tuzilishi, yurak-kon tizimining funktsional xolatini nazorat kilish lozim.
Nazorat ishlari shugullanuvchining kuchli va zaif tomonlarini aniklash; kullanilayotgan jismoniy mashklarning afzalliklari va kamchiliklarini topish; amaliy mashgulotlar rejasini tuzish imkonini beradi.
Nazorat ishlari turli mashklar yoki testlar yordamida utkaziladi. Nazorat mashklarini kullashning anik tizimi testlash deyiladi. Nazorat mashklari-ayrim jismoniy sifatlar (kuch, chidam, chakkonlik, chayirlik va x.z.) yoki jismoniy tayyorgarlikni aniklash maksadida kullaniladigan mazmuni, shakli va bajarilishi shartlari standartlashtirilgan xarakatlardir. Nazorat mashklari oddiy jismoniy mashklar sifatida xam kullanilishi mumkin.
«Jismoniy rivojlanish» deganda organizmdagi kuchlar zaxirasini aniklovchi morfologik va funktsional xususiyatlar kompleksi tushuniladi. Insonning jismoniy rivojlanish darajasi jismoniy mashgulotlar xarakteri va imkoniyatlarini belgilovchi muxim omildir. Аyni paytda jismoniy rivojlanish jismoniy mashklar bilan muntazam shugullanish natijasi sifatida xam kurib chikiladi.
Jismoniy rivojlantirish vositalarining pedagogik asoslari.
Maʼlumki, jismoniy sifatlarni tarbiyalash jarayonida kuch, tezlik va chidamlilik kursatkichlari orasida maʼlum uolatlarda ijobiy uzaro bogliklik kuzatiladi. Аyrim xolatlarda esa bunday aloka yuk.
Talabalarni valeologik tarbiya vositalari yordamida samarali JR uchun alouida kursatkichlar urtasida uzaro aloka darajalarini (korrelyatsiya koeffitsienti) aniklab olish zarur.
Yukorida kayd etilgan sifatlardan birining rivojlanishi boshkalarning yaxshilanishiga olib keladi va nixoyat salbiy uzaro aloka, bunda sifatlardan birining rivojlanishi boshkalarning yomonlashuviga sabab buladi.
Mushaklar kuchini rivojlantirishga yunaltirilgan jismoniy mashklar kompleksi kukrak kafasi aylanasini kengaytiradi, vazn-buy kursatkichini optimizatsiyalaydi, kuvvat imkoniyatlarini yaxshilaydi.
3.7 Umumiy jismoniy tayyorgarlik salomatlikni yaxshilashning asosiy vositasi sifatida.
А.А. Gujalavskiyning taʼkidlashicha, umumiy JR jismoniy tarbiyaning asosiy, bazaviy kurinishi xisoblanadi.
Umumiy JR kuyidagicha vazifalarni yechishga imkon beradi:
Inson organizmining xar tomonlama rivojlanishini taʼminlash, chidamlilik, kuch, tezlik, chayrlik, chakkonlik sifatlarini tarbiyalash, umumiy xarakterdagi funktsional bazani yaratish;
-salomatlikni mustaxkamlash, tashki muxitning zararli omillariga karshi taʼsir kursatish:
-ishlash kobilyati pasaygan davrda faol xordik chikarish uchun sharoit yaratish.
-iroda kuchini mustaxkamlash va boshkalar.
Jismoniy rivojlanishning ayrim kursatkichlari va jismoniy mashklar orasida kuchli va urta darajadagi aloka korreliatsion taxlil natijasida kuriladi.
Inson gavda-tana tuzilishi, suyak-muskul bulib-buginlari uchun maxsus mashklarni bajarilishidagi uzaro alokalar xakida tushuncha beriladi.
Chinikish soglomlashtiruvchi jismoniy tarbiyaning mustakil vositasi sifatida.
Kuyosh radiatsiyasi, xavo va suv muxitining xususiyatlari salomatlikni yaxshilash, chinikish va ish kobiliyatini oshirish uchun samarali vosita xisoblanadi.
Chinikishni amaliy mashgulotning sunggi kismida 10-15 dakika davomida amalga oshirish tavsiya etiladi.
Soglomlashtiruvchi yurish:
Soglomlashtiruvchi yugurish:
Ushbu masalaga oid kator misol va dalil, tavsiyalar beriladi.
Maʼlumki, jismoniy tayyorlanish darajasi salomatlikni mustaxkamlashga, xarakat sifatini va tana shaklini rivojlantirishga, shuningdek kishini xarakatlanishini kengaytirish xakida tushuncha xosil kilishga yunaltirilgan.
Jismoniy tayyorlanish- bu jismoniy kobiliyatni tarbiyalash jarayoni bulib, salomatlikni mustaxkamlashni umumiy darajasini oshirish bilan mustaxkam alokadadir. Bunga asosiy vosita sifatida shugullanuvchilarning organizmiga umumiy taʼsir etishi tuyiladigan, turli-tuman sport turlaridan mashklar va umumiy rivojlantiruvchi mashklar kullaniladi. Bunda mushak-boglam apparatini mustaxkamlaydi va rivojlantirishga erishadi, ichki sistemasi va organlarini vazifasini takomillashtiradi, xarakat sifatlarini umumiy oshirish darajasini rivojlantirish va koordinatsiya xarakatini oshiradi. Talabaga muntazam ravishda mashkni taʼsir etishini yakuniy ifodasi uni jismoniy rivojlantirishni, jismoniy tayyorgarlikni yaxshilash deb xisoblanadi.
Jismoniy tayyorgarlik organizmni vegetativ vazifasi xolati, tana shakli va xarakat sifatlarini rivojlanish darajasi, shuningdek, kishi egallagan xar xil xarakat malakalari bilan uziga xos xususiyatini kursatib turadi.
Talabalarni jismoniy tayyorgarligi jismoniy tayyorlash natijasi sifatida bir butun kilib birlashtirib baxolash, jismoniy, funktsional tayyorgarlik va jismoniy rivojlanish, kaddi-komat, kon aylanishini uziga xos xususiyati kursatkichlarini son va sifat jixatdan ifodalilikni kursatadi.
Shugullanuvchilar 11 ta test buyicha 55 dan oshik ball tuplasa, kuchli jismoniy tayyogarlikka ega buladi, 44-54 ball-yaxshi, 33-43 ball-urta va 32 balldan past-jismoniy tayyorgarligi bush xisoblanadi
Yukorida bayon etilganlardan shunday xulosaga kelishimiz mumkin. Pedagogik tadkikotlar, tibbiy tekshirishlar va axbarot taʼminoti usullari kullanilgan kompleks maʼlumotlar kuyidagi masalalarni xal etishda yordam beradi:
1.Jismoniy axvolni aniklash.
2.Jismoniy rivojlanish, jismoniy va funktsional tayyorlikni baxolash.
3.Insonning jismoniy yetukligi dinamikasini aniklash.
4.Soglomlashtirishning effektiv usullarini aniklash.
5.Etuklikka erishish jarayonini rejalashtirish tizimini urganish.
6.Jismoniy yetuklikka erishishni individuallashtirish.
7.Jismoniy mashklar bilan mustakil, muntazam, amaliy shugullanishga extiyojni rivojlantirish.
8.Uz-uzini nazorat kilish usullariga urgatish va x.z.
Insonning jismoniy yetukligi xakida maʼlumot pedagogik, tibbiy-biologik va psixologik kursatkichlar bilan bogliklikda kurib chikilishi kerak, bu jismoniy axvolni obʼektiv boshkarish imkonini beradi.
Pedagogik kurinishlarni son jixatdan taxlil kilishda matematik statistikadan foydalaniladi. Matematik statistika jismoniy yetuklikka erishish va jismoniy tarbiyaning obʼektiv konunlarini urganishning effektiv usullaridan biridir.
Jismoniy yetuklikka erishishning effektiv soglomlashtiruvchi vositalarini aniklash uchun jismoniy rivojlanishi,gavda tuzilishi va jismoniy, funktsional tayyorligi kursatkichlarining korrelatsion boglikligini aniklash kerak.
Yoshlarning jismoniy yetuklikka erishishining ilmiy asoslangan vositalarini aniklashga bunday yondashuv soglomlashtirish profilaktika ishlarini effektiv rejalashtirish va mashklarni tugri tanlash imkonini beradi.
Аyni vaktda soglomlashtiruvchi jismoniy tarbiyaning ilmiy kontseptsiyasi maksadli dasturlash usuliga asoslanadi. Ukuv materialini rejalashtirishda salomatlik axvoli (jismoniy rivojlanish, tananing funktsional va jismoniy tayyorligi) boshlangich kursatkich sifatida olinadi.
Sportda mashklar yuklamasi xarakteristikasi-bu inson jismoniy kobiliyatini ustirishni uziga maksad kilib olgan pedagogik jarayon bulib organizmning rivojlanishi bilan chambarchas boglikdir. (mushak, yurak-kon,nafas olish tizimini mustaxkamlash, asab tizimini rivojlantirish)). Xarakat sifatlarining rivojlanishi (tusikli-notusiklik xarakatlar) belgilari ixtisoslashtirilganlik, yunaltirilganlik, koordinatsion murakkablik va x.k
Yuklama-bu sportchining xarakat faolligi bilan boglik va uning organizmga taʼsiri kattaligi bilan aniklanadigan jismoniy va asab kuchlanishlar tushiniladi (maksimal, submaksimal, katta, urtacha ish kuchi xakida tushuncha beriladi)
Mashgulotlar xaftada 3 marta (minimum) jismoniy axvolni yaxshilash uchun, 2 marta, jismoniy axvolni saklash uchun.
Bitta mashgulotning davomiyligi jismoniy axvoli darajasi past, urtadan past bulganlar uchun 40 dakika, urta darajalilar uchun 30 dakika, urtadan yukori va baland darajalar uchun 20 dakikadan kam bulmasligi kerak. Misol keltiriladi jadvalga izox berildi.
Jismoniy yuklamalarni dozalash
Yuklamani shunday jadallikda berish kerakki, talaba charchokni xis kilsin.
1.Jadalligi past zona. Puls 100-120 zarbdan oshmaydi.
2.Jadalligi urtacha zona, umumiy yuklamani 50%
3.Jadvalga yukori zona, umumiy yuklamani 70%
4.Jadalligi submaksimal kuvvatli zona 80% (50 sek-1 min.
5.Maksimal zona-100% bu uzogi 10sek. ni tashkil etadi.
Yuklamalarni meʼyorlash. Jismoniy mashklarni –talabalar salomatligini rivojlantirish masalalarini xal kilish shartlaridan biridir. Talabalar xarakat faolligini meʼyorlash muammosi muxim axamiyatga ega, chunki oxirgi paytda talaba yoshlarda usib borayotgan gipodinamiya kam xarakatlilikdandir.
Yoshlar salomatligini asrash va jismoniy sifatlar darajasini kutarish uchun 2.5 ming Kkal energiyani sarflaydigan xarakat rejimi zarur. Аks xolda kator kasalliklarning paydo bulishida potogenetik omili kelib chikadi.
M.Ya. Villenskiy (1978) talabalar uchun xarakat faolligining kuyidagi optimal darajasini taklif etadi: sutkada 14-19 ming kadam yoki kuniga 1.3-1.8 soat istalgan mashgulotlarda katnashish.
Bazaviy dasturda xaftalik xarakat rejimi tavsiya etiladi:
Yerkaklar uchun-soglomlashtiruvchi yugurish -15-20 km., tusinda tortilish 70-80 marta, gavdani oldinga engashtirish 90-120 marta; Аyollar uchun-soglomlashtiruvchi yugurish 12-14 km., turgan joyda arkonda sakrash 350 marta, yotgan joyda gavdani kutarish, kullar bosh orkasida oyoklar jipslashtirilgan 100-120 marta, urta tezlikda yugurish 21-36km.
kuruk-issik iklim sharoitida jismoniy mashklar bilan shugullanishning uziga xos xususiyatlari.
Issik iklimga moslashgan va moslashmagan insonning funktsional xolati taʼsirining kup jixatlari maʼlum darajada urganilgan. Jismoniy mashklar bilan muntazam shugillanuvchi shaxslarda fasllar uzgarishining taʼsiri sillik kechadi.
Organizmda kup issiklik yukotish ayniksa, yanvar oyida kuprok kayd etildi. Manfiy kiymatlarda musbatga utish aprel oyining birinchi yarmida, musbat kiymatlaridan manfiyga utish esa oktyabrь oxiri noyabrь boshlarida tugallangan. Аprel, oktyabrь oylari issiklik darajasi kulay vaktdir.
Uz navbatida soglomlashtiruvchi jismoniy tarbiya soglomlashtirish mashklari yordamida umummadaniy ijtimoiy vazifalarni bajaradi.
Bu vazifalar uzini namoyon etishiga karab kuyidagi guruxlarga ajratiladi:
1.Salomatlik darajasi, jismoniy rivojlanish, gavda tuzilishi va jismoniy axvolning yaxshilanishi;
2.Ukuvchi-yoshlarni ukuv va kelgusidagi mexnat faoliyatiga jismoniy tayyorlash;
3.Yoshlarning faol xordik chikarishi va bush vaktdan unumli foydalanishga bulgan extiyojini kondirish;


XULOSA
Shunday qilib, O`zbekistonda jismoniy madaniyatning maqsadi. O`zbekiston xalqini jismoniy kamolotga erishgan, huquqiy davlat ning aktiv quruvchilari, ijodiy mehnatga va Vatan mudofaasiga tayyor qilib madaniyatlashdir. Bu maqsad mamlakatda jismoniy madaniyatni amalga oshirayetgan barcha tashkilot va muassasalar uchun umumiydir.
Maqsadning umumiyligi jismoniy madaniyat tizimining asosiy qonuniyatlaridan biridir. Ko’rsatilgan maqsad va sharoitlarga javoban uni amalga oshirishda shug`ullanuvchilarning yoshi, sog’ligi, jismoniy tayyorgarligi, shug`ullaniladigan kasbi xisobiga olinadi va jismoniy madaniyatda konkret vazifalar xal qilinadi. Jismoniy madaniyat tizimiga umumiy vazifalar qo`yilgan bo`lib, ular quyidagilardan iborat:
a) odam organizmi forma funksiyasi garmonik rivojlantirish. jismoniy qobiliyatni har tomonlama kamolga yetkazish, sog’liqni mustaxkamlash va xalkning uzoq umr ko`rinishini ta`minlashga yo’nalish berish;
b) hayotiy zaruriy harakat malakalarini va ko’nikmalarini, kundalik turmushda kerak bo`ladigan jismoniy madaniyatga molik maxsus bilimlarni shakllantirish;
v) har tomonlama jisman rivojlantirish uchun jismoniy sifatlarni madaniyatlash;
Inson jismoniy madaniyatsi maqsad va vazifasi uning boshqa madaniyat jarayonlari bilan bog`liqligi shundagina muvofiq deb tushuniladiki, bu muvofiqlik ob`ektiv xarakterda bo`ladi va jismoniy madaniyat jarayoniga qonuniy yo’nalish beradi. Jismoniy madaniyat jarayonida madaniyatning boshqa soxalaridagidek maqsadga yo’naltirilgan faoliyat rejalashtirilgan natijaga har doim ham to`g`ri kela olmasligi amaliyotda isbotlangan. Jismoniy madaniyatda madaniyat natijasini yosh sportchi yoki jismoniy madaniyatchi trenirovkasidagi rejalashtirilgan jismoniy mashqlar uning organizmiga qanday ta`sir qilayotganligini xisobga olishni taqazo qiladi:
qisqa yunalishdagi sport trenirovkalarining natijasiga e`tibor bersak, shuni ko`ramizki, yuqori natijalarga erishish ma`lum davr ichida bo`lib, oldingilari unutilsa, trenirovka mashg`ulotlari keyinchalik o`zini oqlamaydi. Bu esa har tomonlama garmonik rivojlanishga xalal beradi va sport yutuklarini yo`qqa chiqaradi.
Shuning uchun pedagog va trener oldida uzoqni ko`rish talabi ko’ndalang bo`ladi. Bu vazifani xal qilish esa o’imishli, o`z ishini biladigan, sevadigan mutaxassislar tayyorlash talabini qo’yadi. Bu mutaxassislar esa mamlakatdagi jismoniy madaniyat tizimida amalga oshishi lozim bo`lgan maqsadni va vazifalarni ijobiy xal qilishga kodir, yosh avlodni bola lik chogidan jismonan sog`lom, ma`naviyatini uygun qilib madaniyatlashni o`zining iloxiy burchlari deb bilishlari kerak bo`ladi. Navqiron, o`zligimizni endigina e`tirof etayotgan mamlakatimiz turli toifasidagi davlat va nodavlat sport jamiyatlari, jismoniy madaniyat xavasmandlari uyushmalari tashabbusi bilan yagona jismoniy madaniyat tizimini tuzishgae`tiborni kuchaytirib u o`zida quyidagi asosiy xususiyatlarni: ma`naviy barkamollik, xalqchilik va ilmiyliknimujassamlashtiradi.