‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

21-jadval
M e h n a t qilish qobiliyatini v aq tin ch a yuqotish bilan bo g ‘liq kasallan ish
k o ‘rsa tk ic h la ri va u larn i hiso b lash usu llari
T / r
M e h n a t q ilis h q o b iliy a tin i 
v a q tin c h a y o 'q o tis h b ila n
b o g 'liq k a s a lla n ish
k o 'r s a tk ic h la r i
K o 'r s a tk ic h la rn i h iso b la sh
u su lla ri
1.
M e h n a tg a y a ro q siz lik soni 
100 ish lo v c h ig a n isb a ta n
K asallanish so n i 
200
--------------------------- 100 = --------- 100 = 80 %
Ishlovchilar soni 
250
2.
100 ish lo v c h ig a n isb a ta n
m e h n a tg a y a ro q siz lik k u n la r 
so n i
K u n la r soni 
1400
--------------------------- 100 ------------- 100 = 560 %
Ishlovchilar so n i 
250
3.
M e h n a tg a y a ro q siz lik
k u n la r in in g o 'r ta c h a soni
K u n la r soni 
1400
------------------------ = -------- = 7 kun
K asallanish so n i 
200
4.
M e h n a tg a y a ro q siz lik k a sabab 
b o 'lg a n k a sa llik la r ulushi:
a ) g r i p p u lu sh i
b ) sh ik a stla n ish u lu sh i
d ) m e ’d a ic h a k k a s a llik la ri 
u lu sh i
e) b o sh q a k a s a llik la r ulushi
G rip p b o 'lg a n la r so n i 
60
-------------------------------- • 100 -----------100 = 30 %
K asallanish soni 
200
S h ik astlan g an lar so n i 
40
----------------------------------100 --- ---------100 = 20 %
K asallanish so n i 
200
M e’d a-ichak kasalliklari soni 
30
U m um iy kasalliklar soni 
200
B oshqa kasalliklar soni 
70
---------------------------------------100 --- ---------100 = 35 %
U m u m iy kasalliklar so n i 
200
M e h n a t q o b iliy atin i v a q tin c h a y o ‘q o tish g a sabatb b o ia d ig a n
kasalliklarni o ‘rganishda ishchi b e m o rlar g u ru h la rin i inobatga olish 
ju d a k atta ah a m iy at kasb etadi. M a ’lum b ir g u r u h ish c h ila r m eh n at
62

---

q ilish faoliyatini deyarli y o lq o tm a y d ila r, b o sh q a gu ru h ishchilari 
esa yiliga 1—2 m a rta va ju d a kam ish ch ilar esa 5 m arta va u n d a n
k o ‘p ro q kasallanadi.
S h u n i t a ’kidlash kerakki, ish ch ilarn in g ozgina qism i te z -te z va 
uzo q vaqt kasallanib m eh n a t qobiliyatlarini y o ‘qotishni kam aytirish 
u c h u n te z -te z kasal b o ‘lib tu ra d ig a n o d a m la r a n iq la n ib tib b iy o t- 
s a n ita riy a q ism id a yoki so g lliq n i saq lash p u n k tla rid a m axsus 
k a rta la rd a h iso b g a o lin a d i. B u n d a y k a rta la r h a r b ir ish c h ig a
to ld ir ila d i (jinsi, yoshi, ish staji, sex, kasbi ko ‘rsatiladi). Ishchi 
kasal b o ‘lib qolsa va unga m ehnatga yaroqsizlik varaqasi berilsa ana 
sh u kartaga qayd qilib q o ‘yiladi.
Ba’zi kartalarda m eh n atg a yaroqsizlik hollari qayd qilinm agan, 
boshqalarida esa ko ‘proq qayd qilingan b o ia d i. K artalarni o ‘rganish 
(sta tistik jih a td a n ishlash: o d a m , y o sh i, jin s i, kasbi, ish jo y i) 
kasalliklar sababi ni a n iq la sh d a, d isp a n se r kuzatuvi olib bo rish d a, 
z a ru r b o lg a n d a sa n ato riy va ku ro rtlarg a y o lla n m a berish d a katta 
a h a m iy atg a egadir. H a r b ir m eh n a tg a yaroqsizlik kunlari qayd 
q ilin g an k a rta la r s o g liq n i saqlash p u n k tla rid a saqlanadi va h i­
so b lash ishlarini feld sh er olib boradi.
Ish c h ila rn in g g u ru h i b o ‘y ich a k a sallan ish in i o ‘rganish u c h u n
q u y id a g i k o ‘r s a tk ic h la r h iso b la n a d i: 1) b e m o r k ish ila r s o n i; 
2) kasallikning q a y ta lan ish soni.
Misol.
A k o rx o n an in g yig‘uv sexida 250 kishi m eh n a t qilgan. 
2003-yili 100 kishida 350 ta m eh n a tg a yaroqsizlik varaqasi qayd 
q ilin g an . 150 kishi esa kasallan m ag an (22-jadval).