X V ii bob. Porshenli va plu njerli nasoslar

^
 = 1,57
v,,
Bir va ko‘p harakatli nasoslarning notekisligi quyidagicha bo‘ladi:
Oddiy bir harakatli 
3.14
ikki harakatli 
1.57
uch harakatli 
1.047
to ‘rt harakatli 
1.11
besh harakatli 
1.016
olti harakatli 
1.047
yetti harakatli 
1.008
sakkiz harakati i 
1.026
to ‘qqiz harakatli 
1.005
Bu jadvaldan ko‘rinib turibdiki, nasoslarning harakat tartibi ortishi bilan ulaming so‘- 
rishi tekislanib borar ekan. Demak, harakat tartibini oshirish yo‘li bilan nasoslarning 
so‘rishini tekislash mumkin. Bunda harakat tartibi toq boMgan nasoslar uchun so‘rish 
grafigi tekisroq boMishini nazarda tutish kerak.
So‘rish grafigini tekislashning ikkinchi usuli havo qalpoqlaridan foydalanishdir. 
Haydash trubasining boshlanishiga (nasosdan chiqishda) o ‘matilgan havo qalpog‘i 
so'rishning notekisligini kamaytirish bilan birga gidravlik zarbani ham susayatiradi.
S o‘rishning tekislanishi quyidagicha bo‘ladi. Porshen suyuqlikni haydaganda 
nasosdan chiqqan suyuqlik yuqori bosimda chiqishi bilan birga suyuqlikning tezligi 
ham (aw aliga) ortib boradi. Shu vaqtda qalpoqdagi havo siqilib, birqism suyuqlik unga 
kiradi. Qalpoq ostidagi havo unga kirayotgan suyuqlikka qaraganda ko‘p bo‘lgani

---

uchun havoning bosimi ko‘p o‘zgarmaydi. Tezlik kamayib borib 
so‘rish davri 
boshlanganda, y a’ni nasosdan suyuqlik chiqishi to‘xtaganda havo qalpog‘i ostidagi 
suyuqlik haydash trubasiga tushadi. Natijada so‘rish grafigi hamda haydash trubasidagi 
tezlik ancha tekislanadi. Bir harakatli nasosga havo qalpog‘ini o‘matish sxemasi 2.34- 
rasm, 
a
da tasvirlangan. Nasosning haydash davrida undan chiqayotgan suyuqlik
tezligining o‘zgarishiga qarab havo qalpog‘i 
ostidagi suyuqlik sathi ham o‘zgarib turadi. 
Shuning uchun qalpoq katta bo‘lsa, uning 
ichidagi havo bosimi va suyuqlik sathi kam 
o ‘zgarib, trubaga kirayotgan suyuqlikning 
inersiya kuchlari juda ham kamayadi. 
Odatda, havo qalpog‘ining 50% hajmini ha­
vo egallagan bo‘ladi. Bu qalpoq yordamida 
tekislangan suyuqlikning tezligi taxminan 
v = u . n