Xalqımızda azadlıq, müstəqillik fikirlərini daha da gücləndirmiş oldu
BATUM MÜQAVĠLƏLƏRĠNƏ ƏLAVƏ SAZĠġLƏR
Yüklə 19,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- B EHB UD XAN CAVANġĠR
- B EHB UDOV
|
BATUM MÜQAVĠLƏLƏRĠNƏ ƏLAVƏ SAZĠġLƏR - Batu m müqavilələrin in (1918, 4 iyun) konkret detalları üzrə razılaşdırılmış sazişlər. Bakı-Batu m neft kəmərinə aid saziş. Osmanlı imperiyası ilə Azərbaycan və Gürcüstan ara- sında, dəmir yollarına aid ikinci saziş isə dörd dövlət - Cənubi Qafqaz respublikaları ilə Os manlı imperiyası arasında imzalan mışdı. Osmanlı imperiyası ilə Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti arasında "Sülh və dostluq" müqaviləsinə əlavə olaraq, 1918 il iyunun 14-də Batu mda daha iki saziş imzalandı. Birinci sazişdə 4 iyun müqaviləsinin Alman iyaya və Avstriya- Macarıstana da aid olduğu bildirilir, Türkiyə öz müttəfiqləri tərəfindən Azərbaycanın müstəqilliy inin tanınacağı haqqında üzərinə təəhhüdlər götürürdü. İkinci sazişə görə, Dördlər İttifaqı ilə müharibə edən ölkələrin hərbi və mü lki məmurları təcili olaraq respublika əra zisindən çıxa rılmalı və bu ölkə lərin zabit ləri hərbi xid mətə qəbul edilmə mə li idi. Osman lı hərb i ko mendantlığı A zərbaycan dəmir yolundan hərbi məqsədlərlə istifadə hüququ alırdı. Gəncədə 1918 il iyulun 14-də Osman lı dövləti hərbi də mir yolla rı və limanları baş idarəsinin rəisi İsmayıl Hakkı paşa və Azərbaycanın ticarət və sənaye naziri Ağa Aşurov 5 maddədən ibarət müqavilə imzalamışdılar. Müqaviləyə görə, Azərbaycan Höku mət i Osman lı imperatorluğu hökuməti qarşısında dəmir yollarını və dəniz gə miç iliyini neft və neft məhsulla rı ilə tə min və təchiz ed ilməsini öhdəsinə götürürdü; birinci maddə Ba kı və neft rayonu Azərbaycan Höku mət inin tabeliyinə keçdiy i andan qüvvəyə minirdi; neft və neft məhsullarının qiy məti və te xn iki şərtlər Batum müqavilələrinə
əvəzində qısa müddətdə Azərbaycan Höku mətinin hesabına kred it olaraq, 500 min türk lirəsi verilməli id i və s. Hə min tarixdə İs mayıl Hakkı paşa, Azə rbaycanın yolla r na ziri X.Mə lik-Aslanov və xa ric i işlə r na ziri M.H.Hacınski 7 maddədən ibarət digər bir müqavilə də imzalamışdılar. Müqaviləyə görə, A zərbaycan yolları 5 il müddətinə Osman lı dövlətinin istifadəsinə verilirdi. Azərbaycan Höku məti respublikanın bütün yolların ın daşınar və daşınmaz əmlakını və bütün materialların ı Os manlı hərbi dəmir yolları baş idarəsinə verirdi. Dəmir yolları Osmanlı baş idarəsi tərə findən yaradılan müəssisələr və qu lluqçular tərəfindən onun vəsaiti ilə idarə olun ma lı idi. Də mir yollarının ilkin gəlirinin 75%-i A zərbaycan Hökumətinə verilmə li id i; hərəkət heyətinin və digər materia lla rın təhvil-təslimi qarışıq ko missiya tərəfindən tədricən həyata keç irilirdi. Türk qulluqçuları Gəncəyə gələn kimi A zərbaycan Höku mət i müvafiq ko missiya yaratmalı və təhvil-təslim aparmalı idi. Müqavilələr imzalandığı andan qüvvəyə min irdi. Əd.: Aзepбaйджанская Демократиская Pecnублика (1918-1920), Внешняя политика (документы и материалы) , Б., 1998; Qasımov M.C., Birinci dünya müharibəsi illərində böyük dövlətlərin Azərbaycan siyasəti (1914-1918-ci illər), 3 hissədə, h.2 (1917-ci il noyabr-1918-ci il noyabr), B., 2001; M usayev İ., Azərbaycanın xarici siyasəti (XX əsr), 3 hissədə, h.l. B., 2003. BATUM VĠLAYƏTĠ (Acarıstan) - Cənubi Qafqazda tarixi vilayət. 16 əsrdən Osmanlı dövlətin in tərkibinə daxil idi. 1877-78 illə r Rusiya-Türkiyə müharibəsi nəticəsində Qars və Ərdəhanla birlikdə Rusiya imperiyasına ilhaq edilmişdi. Batu m v ilayəti Artvin və Batu m dairə lərindən ibarət id i. Qafqa z təqvimin in (1917) mə lu mat ına görə, ə ra zisi 6129,41 k v.
müsəlman lar təşkil ed irdi. Vilayət əhalisin in 16,3%-i (20020 nəfər) Batu m şəhərində yaşayırdı. Batu m Qafqaz cəbhəsinin arxa h issəsini təşkil etdiyindən, burada hərbi hissələr yerləşdirilmişdi. Fevral inq ilab ından (1917) sonra Batu mda ş əhər icra iyyə ko mitəsi yaradılmış, 13 (26) mayda OZAKOM -a tabe olan vilayət icra iyyə ko mitəsi seçilmişdi. Onunla yanaşı fəhlə və əsgər deputatları soveti də fəaliyyət göstərirdi. Oktyabr çevrilişindən (1917) sonra Batu m vilayətində siyasi vəziyyət kəskin ləşdi. Eser-menşeviklə r və daşnaklar 2 (15) noyabrda ictima i təhlükəsizlik inqilab i ko mitəsi yaratdıla r. Ko mitə dekabrın ortala rında Qa fqaz cəbhəsindən qayıdan rus əsgərlərinin tərksilah olunması haqqında qərar qəbul etdi. 1918 il Brest sülhünə görə, Batum vilayəti, Ərdəhan və Qars Tü rkiyəyə keçməli idi. Zaqafqaziya ko missarlığ ı və seymi Türkiyə ilə danışıqlara başlamağı qərara aldı. Danışıqlar martra 14-də Trab zonda başlandı (bax Trabzon konfransı). Zaqafqaziya seyminin nü mayəndə heyəti Brest-Litovsk müqaviləsini tanıyıb-tanımamaq haqqında vahid fikrə gələ bilməd i.
271
Aprelin 13-də Sey m Türkiyəyə müharibə elan etdi. Türk qoşunları aprelin 14-də Batumu tutdu, 22-də sülh təklifi irəli sürdü. Aprelin 22-də Sey m müstəqil Zaqafqaziya Demokratik Federativ Respublikasının yarandığını bəyan etdi. Türkiyə aprelin 28-də yeni dövləti tanıdı. Tərəflər a rasında danışıqlar mayın 11 -də Batu mda başlandı (ba x Batum k onfransı). Batu mda Türkiyə idarə üsulu bərqərar edild i. Türkiyə hərbi qubernatorluğu ilə b irgə şəhər duması və məclis fəa- liyyətə başladı. Türkiyə ilə Gürcüstan De mokratik Respublikası arasında bağlan mış 1918 il 4 iyun müqaviləsinə görə, Batu m v ilayətin in Türkiyəyə keç məsi rəs mən qəbul edildi. Lakin Türkiyə Birinci dünya müharibəsində (1914-1918) məğ lub olduğundan türk hərbi qüvvələri Cənubi Qafqa zı tə rk et mə li oldu. Dekabrın 16-da ingilis gə miləri Batum limanına daxil o ldu. Vilayətdə hakimiyyət ingilislərin ə linə keçdi və burada Batu m vilayətini ida rə şurası yaradıldı. İngilislə r Batu m vilayətini ö zlə rinin hərb i-siyasi dayaq məntəqəsinə çevirmə k üçün onu müstəqil e lan etdilər. La kin vilayət şurası "vahid və bölünməz Rusiya" tərəfdarı kimi çıxış edird i. İngilislər yaran mış vəziyyəti nəzərə alıb, aprelin 28-də şuranı ləğv etdilər. Batu m vilayəti ingilislərin işğal zonası kimi idarə o lunurdu. 1919 il sentyabrın 13-də "Gürcüstan müs əlmanla rın ın azadlıq ko mitəsi" Batu mda Acariya məclisi yaratdı. 1920 il aprelin 8-də Antanta Ali Şurası Batu mu azad liman (portofran ko) elan etdi. Sovet Rusiyası Batu m ətrafında gedən hadisələrdə fəal iştirak edirdi. Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikası ilə Gü rcüstan arasında bağlanmış 1920 il müqaviləsində də bu məsələdən bəhs olunurdu. İyulun 14-də müttəfiq lər Acarıstanı Gü rcüstana verməyi qərara ald ılar. Gürcü höku məti burada "fövqəladə idarə" qurdu. Bolşevik müdaxiləsinin gücləndiyin i görən hökumət 1920 ilin sonlarında Türkiyə ilə danışıqlara başladı. Türkiyənin kö məy i müqabilində Acarıstanın ona verilməsi vəd olunurdu. Gürcüstanda sovet hakimiyyətinin qurulması ilə (1921, fevra l) vəziyyət dəyişdi. Türkiyə martın 11-də qoşunlarını Batuma yeritdi. Lakin 1921 il Sovet-Türkiyə müqaviləsinə əsasən, Türkiyə Gür- cüstan Sovet Sosialist Respublikasının Batu m v ilayəti üzərində hüququnu tanıdı və öz qoşunların ı oradan çıxard ı. Martın 18-də Batum vilayətində sovet hakimiyyəti elan o lundu. İyunun 16-da Gü rcüstanın tərkibində Acarıstan MSSR yarad ıld ı.
Борьба за победу Советской власти в Грузии, Тбилиси, 1958; Российскай Советская Федеративная Социалистическая республика и Грузинская Демократическая Республика,M., 1922.
Yeddioy maq k. (indiki Masallı rayonu) - 4.9.1937, Bakı) - ictimai xadim, etnoqraf, folklorşünas və maarifçi. Lən kəran şəhər idarəsin in üzvü olmuşdur. İlk təhsilin i kənd mollaxanasında, Lənkə randakı üçillik ikisinifli rus məktəbində almış, Tiflis feldşer məktə-bində oxu muşdur.Bayraməlibəyov Qori müəllimlər seminariyasının Azərbaycan şöbəsini bitirmiş ilk üç azərbaycanlıdan birid ir. 1881 ildə seminariyanı b itirmiş, Lən kəran şəhər mə ktəbində müəllim və müdir işləmişdir. Xalq maarifi nazirliyi sistemində qüsursuz əməyinə görə 1898 ildə ordenlə təltif olunmuşdur. 19 əsrin sonlarından 1917 ilədək etnoqrafiya tarix və iqtisadi mövzu larda 50-də ço x məqa ləsi, topladığ ı əfsanə, nağıl və lət ifə lər "Kaspi" qə zetində Qafqaz tədris dairəsinin məc muə lərində dərc o lunmuşdur. Lənkə ran qəzasın ın etnoqrafiyasına dair ilk əsərin müə llifid ir. Lənkə randa dra m dərnəyi yarat mış, rus-müsəlman qiraət xanası aç mışdır.
Bayra mə libəyov Lənkəranda ilk rus-müsəlman mə ktəbinin banisidir. Ço xcəhətli maarifçilik fəaliyyəti, mütərəqqi fikirləri, fəal ictimai mövqeyi çar hakimiyyət orqanları tərəfindən təqiblə qarşılanan Bayraməlibəyov 1906 ildə Lənkəran şəhər məktəbi müəllimliy indən azad edilmiş, üzərinə siyasi nəzarət qoyulmuşdu. Bir müddət Lənkəranda"Behcət" adlı rus-fars, özünün təşkil etdiyi "Ziya" məktəblərində dərs demişdir. Bayra mə libəyov Lənkəran qəzasında orta təhsilin əsasını qoyaraq, dördsinifli progimna ziyanın açılmasına (1910) nail olmuşdur. Sonradan bu progimnaziya onun xah işi ilə üçsinifli gimnaziya kimi təşkil olun muşdur. Bayraməlibəyovun pedaqoji və ictimai fəaliyyətinin 30 illiy i 1911 ildə Lən kəranda təntənəli şəkildə qeyd olunmuşdur. Hə min il onun fəal iştirakı ilə Lən kəranda rus-müsəlman məktəbi açılmış, 1917 ilədək orada çalış mışdır. Qadın ların təhsilinə böyük əhəmiyyət verən Bayra mə libəyov 1917 ildə Lənkə randa "Ünas" (qızlar) məktəbi aç mışdı. Qızı Mə ryə m Bayraməlibəyova-Məlik - Yeqanov həmin mə ktəbin müdiri və müəllimi o lmuşdur. Bayra mə libəyovun inqilabi hərəkatda fəa l iştira kı bəhanə göstərilərək, o, 1918 ildə Muğan Radası tərəfindən həbs edilmiş və Bakıya gətirilmişdir.
Teymur bəy Bayra mə libəyov 1917 ilin payızında "Müsavat" partiyasının Lənkəran şöbəsinin ilk sədri seçil-mişdir. Den ikinçilərin Lənkəranda törətdiyi azğınlıqlara etiraz əlaməti olaraq, Lən kəran ictima iyyətinin nü mayəndəsi kimi 1918 ilin noyabrında ingilis konsuluna mürac iət et mişdi. Avetisovun başçılığı ilə ermən i-daşnak silah lı quldur dəstəsinin Muğanda və Lənkəranda dinc əhaliyə d ivan tutması, törətdiyi cinayətlər barədə B.Britaniyanın İrandakı konsuluna mə lu mat vermiş, bununla bağlı toplan mış s ənədləri ona təqdim edərə k təsirli tədbirlər görülməsini tə ləb etmişdi. Azərbaycan Xa lq Cü mhuriyyət hakimiyyəti devrildikdən sonra, 1920 ildə ailəsi ilə Bakıya köç müş, 1929 ilədə k 67 saylı orta məktəbdə müəllim işlə mişdir. 1929 ildə təqaüdə çıxsa da, folklor sahəsində tədqiqatlarını davam etdirmişdir.
Bayra məlibəyov şəxsən repressiyaya məruz qalmasa da, kürəkəni C.Məlik - Yeqanov, qızı Məryə m Bayra məlibəyova "xa lq düşməni" kimi cə za landırılmışdılar. 272
.: Ağazadə Y., Teymur bəy Bayraməlibəyov və folklor, B., 2003; Таирзаде Н., Просветительская и научная деятельность Теймурбека Байрамалибекова, Изв. АН А зерб. ССР (серия истории, философии и права), 1974, № 2. BAYRAMƏLĠBƏYOVA-MƏLĠK-YEQANOVA Məryəm Tey murbəy qızı (22.1.1898, Lənkəran-02.12.1987, Bakı) - maarif xadimi. İbtidai təhsilini "Nicat" xeyriyyə cəmiyyətinin hesabına Bakıda, Hacı Zeynalabdin Tağıyevin qız məktəbində almışdır (1906-11). Orta təhsilin i "Müqəddəs Nina" qızlar mə ktəbində başa vurduqdan sonra, 1917 ildə 8-ci əlavə pedaqoji sinfi b itirmişdir. Moskvada tibb institutuna daxil olan Bayra mə libəyovanın təhsil xərc lərini Ba kı milyonçu - xeyriyyəçisi Murtuza Muxtarov ö z üzərinə götürmüşdü. Oktyabr çevrilişi (1917) nə-ticəsində vəziyyətin dəyişməsi ilə əlaqədar vətənə dönmüş və müəllimlik fəaliyyətinə başlamışdır. Lən kəranda 50 uşağın təhsil aldığı ilk müsəlman qız məktəbində dərs demiş, 1919 ilədək bu məktəbə rəhbərlik etmiş, dram və xo r dərnəkləri təşkil et mişdi. Lənkəranda ilk qadın xeyriyyə cə miyyəti yarat mışdır. 1919 ilin yayında Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin cənub bölgəsində hərbi şəraitin xeyli kəskinləş məsi, ağ-qvardiyaçı rus zabit lərinin hakimiyyəti ə lə keç irməsi ilə ə laqədar Cü mhuriyyət Hö ku məti Parlament ü zvü Cavad bəy Məlik-Yeqanovu Lənkəranın general-qubernatoru təyin etmişdi. Lənkə randa elan ed ilmiş hərb i və ziyyət şərait ində əsgərlərin qız g imna ziyasına müda xiləsi Bayra mə libəyovanın etira zına səbəb olmuş və o, Cavad bəy Məlik-Yeqanova yazılı mü raciət et mişdi. Təsadüfi görüş onların gələcək a ilə həyatının əsasını qoymuşdu.
ləğv olunması üzrə ilk qadın kursları təşkil et miş, bütün qəzada yeganə qadın müəllim kimi siyasi maarif işində fəal çalış mışdır. 1921 ildə ailəliklə Bakıya köçmüş, 1921-23 illərdə Azərbaycan nümunəvi - təcrübə məktəbində türk qrupunun rəhbəri o lmuşdur. 1922 ildə həbs olunmuş, Bakıdan kənara çıxma maq barədə iltiza m verd ikdən sonra həbsdən azad olunmuş, pedaqoji fəaliyyətini davam etdirmişdir. Müəllimlərin I Ümu mittifaq qurultayının (Moskva, 1925), Bakıda keçirilmiş I Ümu mittifaq türkolo ji qurultayın (1926) nü mayəndəsi olmuşdur. Nəriman Nərimanov adına sənaye texn iku munda, Azərbaycan Tibb İnstitutunda dərs demişdir. " Yen i məktəb" jurnalın ın fəal əməkdaşlarından olmuş, "Şərq qadını", "Maarif işçisi" və s. mətbuat orqanlarında pedaqoji mövzularda məqalələrlə çıxış etmişdir. Bayraməlibəyova bir sıra Azərbaycan ədiblərinin əsərlərin in rus dilinə tərcüməsində də ya xından iştirak et mişdir. 1931 ildə A zərbaycan Mərkə zi İc raiyyə Ko mitəsi nəzdində Sovet quruculuğu və Hüququ İnstitutunun məh kəmə işi şöbəsini əla qiy mətlərlə b itirmiş, "Azərbaycanda qadın əməyi" möv zusunda dissertasiya üzərində işləmişdir. "Əksinqilab i müsavat mövqeyində", antisovet fəaliyyətində suçlandırılan Bayraməlibəyova 1937 il o ktyabrın 15- də həbs edilərə k, hə min il dekabrın 12-də, 5 il siyasi hüquqları alın maqla , 10 il müddətinə azadlıqdan məhru m olundu. Bu za man Bay ra məlibəyovanm ə ri - Cavad bəy Mə lik-Yeqanov sürgündə idi. Uzaq Şima lda, Arxangelskdə həbsxana şəraitində Bayraməlibəyovanın səhhəti pisləşmiş, gözləri tutulmuşdu. 1948 ildə həbsdən qayıdan Bayraməlibəyova əvvəlcə Gəncədə, sonra isə Rusiyanın Lipetsk ş əhərində yaşamalı olmuşdu. Azərbaycan SSR Ali Məhkə məsinin 1956 il 27 apre l tarixli qəra rı ilə Bayra mə libəyovaya bəraət verilmişdir. 1964 ildən ümu mittifaq əhə miyyətli fə rdi pensiyaçı idi. Əd.: M əmmədov S., Azərbaycanın ilk maarifp ərvər qadınları, B., 1960; Elşad Qoca, Sibir dərsi, B., 2000.
hakimiyyəti qurulması uğrunda fəal mübarizə aparmış siyasi xadim. 1912 ildə Ba kı gə miçilik mə ktəbini b itirmişdir. So l eserlərin fəa l nümayəndəsi olmuş, Fevral inqilabından (1917) sonra Bakı fəhlə və hərbi deputatları Sovetinin deputatı seçilmiş, 1917-18 illərdə Bakı, Salyan, Lənkəran, Şamaxı və s. qəzalarda sovet hakimiyyəti qurulması uğrunda fəaliyyət göstərmişdir. 1918 ildə Bakı Xalq Komissarları Sovetinin silahlı qüvvələri tərkibində gəmi kap itanı vəzifəsində döyüşmüş, Bakı Qafqaz İslam Ordusu tərəfindən azad edildikdən (15 sentyabr 1918) sonra Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinə qarşı Gəncədə gizli inqilab i iş aparmışdır. 1919 ilin əvvəllərində Bakıya qayıt mış, mayda Cü mhuriyyət Hö ku mətinə qarşı fəhlə tətillərinin keçirilməsində fəal iştirak etmişdir. 1919-20 illərdə "Hü mmət" təşkilatının rəhbərlərindən biri, RK(b)P Qa fqaz Ölkə Ko mitəsi yanında gizli hərbi inqilab qəra rgahının və Bakı bolşevik partiya ko mitəsi tərəfindən yaradılmış hərbi təşkilatın üzvü olmuşdur. Komitənin gizli fəaliyyət göstərən "Xüsusi dəniz e kspedisiyası"nın iştira kçısı idi. Ekspedisiya Ba kıdan Sovet Rusiyasına neft və neft məhsulları aparır, oradan isə Bakıya pul, döyüş sursatı, siyasi ədəbiyyat və s. gətirirdi. Paris sülh k onfransı (1919-20) Ali Şurasının Azərbaycanın istiqlaliyyətini tanımasını Əli Bayramov Azərbaycan xalq ına və bütün Şərqin müsəlman xalq larına qarşı "böyük xəyanət" adlandırmışdı. "Paris cəllad larının Zaqaf-qaziyada siyas əti" adlı məqaləsində o, Antanta dövlətlərinin bu addımını impe ria list dövlətlərin qəsbkarlıq plan ları kimi qiy mət ləndirird i. Bayra mov A zərbaycan Ko mmun ist (bolşeviklə r) Part iyasının I quru ltayında (1920, fevra l) Mərkə zi Ko mitənin üzvü seçilmişdi. Azə rbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Höku mət ini silahlı üsyan yolu ilə devirməyə, dövlət çevrilişi et məyə çağıran bəyannamən i Əli Bayra mov da imza la mışdı.
273
Silahlı üsyana hazırlıq və hakimiyyəti ələ keçirmək məqsədilə yaradılmış hərbi təşkilatın rəhbəri kimi Əli Bayramov 1920 il martın 20-də həbs olunmuş, əldə əsaslı dəlil-sübut olmad ığından martın 22-də azad edilmiş, martın 23-ə keçən gecə isə qətlə yetirilmişdir. Onun cəsədi aprelin 3-də tapılmış, aprelin 5-də tanın mış və aprelin 7-də dəfn olun muşdur. Əli Bayramovun şəxsi ədavət zəminində qoçular tərəfindən qətlə yetirilməsi tarixçəsi də məlu mdur. Bununla belə, hakimiyyət çevrilişinə hazırlaşan bolşeviklər onun qətlində Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Hö ku mətin i ittiham etmiş, A zərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra Əli Bayra movun öldürülməsi ilə ə laqədar məsuliyyətə cəlb edilənlər Azə rbaycan SSR Ali İnqilabi Tribunalının 28 may 1920 il tarixli hökmü ilə müqəssir sayılmış və onların 15 nəfəri güllə lən məklə ö lü m cəzasına, digərləri isə uzun müddətli həbs cəzasına məh ku m o lunmuşdular. Hökm A zərbaycan İnqilab Ko mitəsinin sədr müavini Mirzə Davud Hüseynov tərəfindən elə həmin gün təsdiq edilmiş, may ın 29-a keçən gecə saat 2.30-da yerinə yetirilmişdir. Lakin Əli Bayramovun qatilinin kim o lması konkret müəyyənləşdirilməmiş, hökm mü xtəlif fərziyyələr əsasında çıxarılmışdır. Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Parlamentin in 1920 il 1 aprel tarixli iclasında Əli Bayramovun öldürülməsi ilə əlaqədar daxili işlər nazirin in müavin i Şəfi bəy Rüstəmbəyli məlu mat verərək, onun öldürülməsində Höku məti günahkar b ilən lərə etiraz etmişdir. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə Əli Bayramovun qətlindən Hö ku mətə qarşı böhtan məqsədilə istifadə olunduğunu bildirmişdir.
Борьба за победу Советской власти в Азербайджане.1918-1920. Документы и материалы, Б., 1967; Azərbaycan tarixi, 3 cilddə, c.3., B., 1973; Azərbaycan tarixi, 7 cilddə, C.5., B., 2001; Əli Bayramovu kim öldürüb?, " Yeni fikir", 1990, №5, 7,11.
rus dilində çıxmışd ır. Cə mi 30 nö mrəsi bura xılmışdır. Məsul redaktoru Əliheydər Qa rayev olmuşdur. Qəzetdə Ba kı fəh- lələ rin in həyatından, həmkarla r ittifaq ları, fəhlə konfransı, d igər fəhlə təşkilat larının fəaliyyətindən, fəhlə lərin kolle ktiv müqavilə uğrunda mübarizəsindən bəhs edən materiallar, Rusiya Ko mmunist (bolşeviklər) Partiyası Mərkəzi Ko mitəsinin, Ko mmunist İnternasionalının bir sıra rəsmi sənədləri dərc olun muşdur. Azərbaycanda sovet hakimiyyətin in qələbəsi uğrunda mübarizə aparmış, davamlı olaraq Azərbaycanın müstəqilliyi əleyhinə yönəldilmiş məqalələrlə çıxış etmiş, buna görə də Cü mhuriyyət Hö ku məti tərəfindən bağlanmışdır. . B EHB UD XAN CAVANġĠR (1886-1921) - Azə rbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin dövlət və ictima i xadimi (ba x Cavanşir Behbud xan). B EHB UDOV Lütfəli bəy Rəhim ağa oğ lu (1879, Şuşa qəzasının Üçoğlan kəndi - 1918, Şuşa) - Azə rbaycan milli azadlıq hərəkatının fəal iştirakçılarından biri. Zaqafqaziya seymi Müs əlman fraksiyasının üzvü olmuşdur. Bakı realn ı mə ktəbini bit ird ikdən (1903) sonra Peterburq Te xno loji İnstitutuna daxil olmuş, 1899 ild ə kütləv i tə ləbə iğtişaşlarında iştirakına görə institutdan çıxarılmış, lakin sonra bərpa edilmişdir. 1903 ildə həmin institutu mühəndis-mexanik ixtisası üzrə bitirə rək, Bakıya qayıt mışdır. 1904 ildən Xə zər t icarət donanması gə mi me xanikləri kursunda nəzəri me xanikadan dərs demiş, 1908 ildə Kür-Xəzər gəmiçilik cəmiyyətinin rəhbəri olmuşdur. Lütfəli bəy Behbudov "Difai" partiyasının, Zaqafqaziya seyminin ("Müsavat" və demokratik b itərəflər qrupundan seçilmişdir) ü zvü kimi ictimai-siyasi fəaliyyət göstərmiş, "Nicat" xeyriyyə cəmiyyətinin işində iştirak etmişdir. 1918 ildə Şuşada türk-müsəlman əhaliyə qarşı soyqırımı törədən erməni-daşnak quldurları tərəfindən qətlə yetirilmişdir.
müğənni Rəşid Behbudovun atasıdır. Uşaqlıq illərindən şerə, nusiqiyə həvəs göstərmış, xanəndə olmaq arzusu ilə yaşamışdır. 1904 ldə xanəndəliyə başlamış, gözəl səsi və sənəti ilə tez bir zamanda əvvəlcə Qarabağda, sonra bütün Azərbaycanda, daha sonra Cənubi Qa fqazda məşhurlaşmış, nəhayət, Tiflisə köç müşdür. Məcid Behbudov uzun müddət xanəndə dəstələri ilə birlikdə konsertlərdə, toy məc lislərində, el şənliklərində çıxış etmiş, opera tamaşalarında bir a ktyor kimi məharət göstərmişdır. İstedadlı nüğənni 1914 ildə tarzən Məşədi Cəmilin müşayiəti ilə məharətlə ifa etdiyi "Mirzə Hüseyn segahı", "Şüştər", 'Çahargah" muğamlarını, b ir ço x təsnif və xa lq mahnılarını Riqa şəhərində "Qrammofon" şirkətində vala yazd ırmışdır. Məcid Behbudov Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti dövründə (1918-20) xanəndə və çalğıçıların musiq ili səhnəciklərində, konsert salonlarında xeyriyyə konsertləri vermiş, Üzeyir Hacıbəylinin opera və operettalarında çıxış etmişdir.O, Qafqazın bir ço x şəhər və kəndin i dolaşmış, Azərbaycan milli musiqisinin gözəl təbliğatçısı kimi fəaliyyət göstərmiş, Təbriz, İstanbul, Sofiya şəhərlərində konsertlər vermişdir. Yüklə 19,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|