Xirurgik kasalliklar

Davolash. Operatsiyaga ko’rsatmalar: 

1.  Nomsiz  arteriyaning  umurtqa,  o’mrov  osti-umurtqa  karotid  sindromida 

kompensatsiya  va  subkompensatsiya  bosqichida  ateroskleroz  va  arteriit 

zaminida segmentar okklyuziyasi. 

2.  Ekstravazal  zararlanishlar,  patologik  egri-bugrilik  va  nuqsonlarning 

hamma klinik formalarida kompensatsiya va subkompensatsiya bosqichida. 

3.  Og’riq  sindromi  bo’lgan  aniq,  yuzaga  chiqqan  qo’l  ishemiyasida  va 

trofik buzilishlari bo’lgan o’mrov osti sindromida. 

4.  Qo’shma  (kombinatsiya  qilingan)  formalarida,  kompensatsiyalangan  va 

subkompensatsiyalangan bosqichlarida bosh magistral arteriyalaridan birida qon 

oqimini yaxshilash uchun. 

Operatsiya qilishga monelik qiladigan hollar: 

1. Kasallikning angiospastik formalari. 

2.  Kompensatsiyalangan  bosqichdagi  o’mrov  osti  sindromi  qo’l 

ishemiyasining aniq yuzaga chiqqan belgilari bo’lmaganda. 

3. Kasallikning dekompensatsiyalangan bosqichlari. 

4. Inkurabel holat. 

Braxiotsefal  arteriyalarning  okklyuzion  zararlanishlarida  operatsiyani 

tanlash: 

---

 

189 

1.  Uyqu,  umurtqa,  o’mrov  osti  va  nomsiz  arteriyalaridagi  stenozlar, 

trombozlar va patologik egri-bugriliklardagi rekonstruktiv operatsiyalar: 

-  arteriyaning  zararlangan  qismini  anastomoz  bilan  oxiridan-oxiriga 

rezektsiya yoki nuqsonni alloprotez bilan almashtirish; 

- endarterektomiya va alloplastika bilan yoki busiz; 

- yuqoriga ko’tariladigan aortadan o’mrov osti, uyqu, nomsiz arteriyalarga 

alloprotez bilan chetlab o’tib (aylanib) shuntlash; 

-  arteriyalarni,  jumladan  ekstratorakal  arteriyalarni  bir  joydan  ikkinchisiga 

ko’chirish operatsiyalari. 

2. Ekstravazal kompressiyani bartaraf qiladigan operatsiyalar: 

-  qovurg’a  rezektsiyasi    (buyin  qovurg’asi  yoki  yuqorida  joylashgan  I 

qovurg’a); 

- skalenotomiya va o’mrov osti va kichik ko’krak mushagini qirqish; 

- arterioliz. 

3. Simpatik va adrenal sistemalardagi operatsiyalar: 

- yuqori buyin simpatektomiyasi (C

1

-C

2

). 

- stoellektomiya (C

7

), 

- ko’krak simpatektomiyasi (Th

2

-Th

3

), 

- periarterial simpatektomiya, 

- epinefrektomiya (bir yoki ikki tomonlama).  

Takayasu  sindromida  muvaffaqiyatli  chiqqan  birinchi  rekonstruktiv 

operatsiyani – ichki uyqu arteriyasidan endarterektomiyani 1953 yilda De Beki 

o’tkazgan.  Bajarilgan  operatsiyaning  ko’rinishi  mavjud  patologiyaga  bog’liq 

A.V.  Pokrovskiy  fikricha,  ichki  uyqu  arteriyasining  keskin  stenozida  yoki 

okklyuziyasida  tashqi  arteriya  tarmoqlari  orqali  qon  oqimi  bosh  miyani  qon 

bilan  ta’minlash  uchun  amaliy  ahamiyatga  ega.  Umumiy  uyqu  arteriyalari 

nospetsifik  aorto-arteriit  bilan  zararlanganda  tanlanadigan operatsiya  rezektsiya 

qilib protezlashdir. Ikkala uyqu arteriyasi okklyuzion zararlanganda bir vaqtning 

o’zida bifurkatsiyani protezlashi bajarish mumkin. 

---

 

190 

Braxiotsefal tomirlardagi rekonstrukti operatsiyalardan keyin o’lim darajasi 

operatsiyaga 

ko’rsatmalarning 

to’g’ri 

aniqlanganiga, 

aralashuv 

lokalizatsiyasining, xirurg tajribasiga bog’liq va 1 dan 4% gacha hollarni tashkil 

etadi. 

A.V. 

Pokrovskiyning 

ma’lumotlariga 

ko’ra 

elka-bog’ 

stvoli 

rekonstruktsiyasida  qon  oqimini  hamma  bemorlarda  tiklashga  muvaffaq 

bo’linadi.  Ayni  vaqtda  o’mrov  osti  arteriyasi  rekonstruktsiyasida  bemorlarning 

faqat  86  foizida  foydali bo’ladi.  Tiklovchi  operatsiyalarning  turlari  orasida  eng 

ta’sirchani  protezlash  bo’ladi  (bemorlarning  94  foizida  qon  oqimi  tiklanadi), 

vaxolanki  endarterektomiya  87%,  shuntlash  82%  bemorlarda  muvaffaqiyatli 

chiqqan. O’sha ma’lumotlar bo’yicha rekonstruktiv operatsiyalar natijalari bilan 

braxiotsefal  arteriyalarning  zararlanish  etiologiyasi  o’rtasida  aniq  bog’liqlik 

mavjud:  aterosklerozda  qon  oqimi  93%  bemorlarda,  aorto-arteriitda  esa  faqat 

77%  bemorlarda  tiklangan  (A.V.  Pokrovskiy,  1980).  Yana  shu  olimning 

ma’lumotlariga  binoan  yil  mobaynida  yaxshi  natijalar  92,9%  bemorlarda 

olingan,  keyingi  5  yil  mobaynida  u  kam  miqdorda  pasaygan.  Operatsiyadan 

keyin  10  yil  o’tgach  yaxshi  natijalar  77,7%  hollarda  saqlanib  qoladi.  14  yil 

o’tgandan  keyin  esa  yashab  ketgan  hamma  odamlarning  72,2%  da  saqlanib 

qolgan. 

Bemorlarni miya qon aylanishi darajasiga bog’liq holda bosqichma-bosqich 

reabilitatsiya  qilinadi.  Davolash  fizkulturasi,  massaj,  dori-darmonlar  bilan 

davolash mehnat qobiliyatining tezroq tiklanishiga imkon beradi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

191