Xirurgik kasalliklar

Gemorroy 

Etiologiyasi  va  patogenezi.  Gemorroy  –  to’g’ri  ichak  g’orsimon 

(kavernoz)  tanachalarining  venulalar  orqali,  arterio-venoz  anastomozlarga  ega 

bo’lgan  to’g’ri  ichak  g’orsimon  shilliq  osti  chigallardan  qonni  oqib  chiqib 

ketishining  buzilishi  natijasida,  ularning  kengayishi  bilan  kechuvchi  kasallik 

hisoblanadi.  Kasallik  juda  keng  tarqalgan bo’lib, katta  yoshdagi  axolining  43,7 

foizida uchraydi va to’g’ri ichak kasalliklari bilan og’rigan bemorlar orasida 40 

foizni tashkil etadi. Erkaklar va ayollar orasida kasallik deyarli bir xil nisbatda, 

o’rtacha 30-50 yoshda uchraydi. 

Ko’pincha, ichki va tashqi gemorroidal tugunlar Morgani ustunlari asosida 

yuzaga  kelib,  anal  kanalining  chap  yon,  o’ng  old-yon  va  o’ng  orqa-yon 

devorlarida  joylashadi.  Bu  bemorning  chalqancha  yotgan  xolatida  shartli  soat 

mili bo’yicha mos xolatda 3, 7, 11 larga to’g’ri keladi.  

Gemorroy  kelib  chiqishini  tushuntirib  beruvchi  bir  necha  nazariyalar 

mavjud  –  infektsion  agentlar  tasiri  (kriptogen  infektsiya,  gemorroidal  flebitlar, 

kolit  va  boshqalar),  neyrogen  va  endokrin  buzilishlar  (jinsiy  bezlar  va  gipofiz 

patologiyalarida  venoz  sistema  sustligi,  xomiladorlik  davrida  gormonal 

---

 

396 

disbalans,  kavernoz  chigallar  devorida  nerv  trofikasini  buzilishi).  Boshqa 

olimlarning  fikricha  kasallik  rivojlanishida  ekzo-  va  endogen  intoksikatsiya 

(o’tkir  va  achchiq  taomlar,  alkogol    iste’mol  qilish)  hamda  allergik  jarayonlar 

muhim  o’rin  tutadi.  Hozirgi  vaqtda  mexanik  va  gemodinamik  nazariya  keng 

tarqalgan.  Mexanik  nazariyaga  binoan,  g’orsimon  tanachalar  to’g’ri  ichakda 

najasni  ushlab  turuvchi  normal  anatomik  tuzilma  bo’lib,  najasning  ampulada 

ko’p  vaqt  turib  qolishi,  qabziyat,  defekatsiya  aktida  qattiq  kuchanish  oqibatida 

qattiq  najas  bilan  ularni  joyidan  distal  yo’nalishda  siljishi,  g’orsimon 

tanachalarni  (yumaloqlar)  tutib  turuvchi  biriktiruvchi  to’qimali  tolalarining 

uzilishi natijasida kelib chiqadi. Natijada gemorroidal tugunlar yuzaga keladi. 

Gemodinamik  nazariyaga  ko’ra,  gemorroyning  kelib  chiqishida  venoz 

qonni  qayta  oqib  ketishining  buzilishi  va  venoz  dimlanishga  olib  keluvchi 

sabablardan  –  qorin  ichki  bosimini  oshiruvchi  (xomiladorlik,  uzoq  vaqt  yo’tal, 

og’ir  yuk  ko’tarish,  qabziyat)  va  funktsional  (defekatsiya  vaqtida  ichki 

sfinkterning bo’shashmasligi) omillar muhim ahamiyatga egadir. 

Bundan  tashaqari,  arterio-venoz  shuntlarning  funktsiyasining  buzilishi  va 

neyrogumoral  mexanizmlarning  izdan  chiqishi  ham  gemorroy  rivojlanishida 

e’tiborga loyiq. 

Gemorroyning yuzaga kelishida va avj olishiga bir necha omillar, jumladan, 

kam  harakatli  va  uzoq  vaqt  o’tirish  bilan  kechuvchi  hayot  tarzi,

 

semizlik, 

qabziyat, defekatsiya vaqtida qattiq kuchanish, xomiladorlik va tug’ruq, chekish, 

sovuq  qotish,  uzoq  vaqt  davom  etgan  diareya,  og’ir  yuk  ko’tarish,  davomli 

yo’tal, alkogol, achchiq va o’tkir taomlar iste’mol qilish shular jumlasidandir.  

Ichki  va  tashqi  gemorroidal  tugunlar  yoki  ularning  qo’shilib  kelishi  – 

aralash gemorroy farq qilinadi.