Kompleks davolashning asosiy tamoyillari
Bemorlarni shoshilinch operatsiyadan oldin tayerlash individual, birga
qo’shilib kelgan hamroh kasalliklarini hisobga olgan holda va intensiv, suv-
elektrolitlar muvozanatini, KIH tiklagan holda, oqsil almashinuvi va
gemodinamik buzilishlarni to’g’rilashga qaratilgan bo’lib, barcha tekshirishlar
tahlilining nazorati ostida bo’lish kerak. Premedikatsiya va me’da-ichak
sistemasining dekompressiyasi (suyuqligini chiqarish) alohida o’rin tutadi.
Operatsiyadan oldingi tayerlash davomligi 2 soatdan oshmasligi kerak.
Peritonitda anesteziyani tanlash usuli og’riq sindromini bartaraf etishga,
organizmning neyrotsirkulyator va neyrogumoral reaktsiyalarini tuzatishga va
normallashtirishiga imkon beradigan, sun’iy boshqarib turiladigan nafas olish,
umumiy endotraxeal narkoz hisoblanadi.
Ko’pchilik bemorlarda o’tkir peritonit tashxisi qo’yilganda operatsion
kesma (qorin bo’shlig’iga kirish yo’li) sifatida o’rta-o’rta laparotomiyadan
foydalaniladi. Chunki bu kesma, qorin bo’shlig’i a’zolarini to’liq taftishdan
o’tkazishga va kamroq shikast etkazishga imkoniyat beradi.
Agar peritonitning manbai, olib tashlanishi mumkin bo’lgan a’zo
(chuvalchangsimon o’simta, o’t qopi) bo’lsa va texnik sharoitlar shunday
qilishga imkon bersa, infektsiya o’chog’ini qorin bo’shlig’idan radikal olib
tashlash maqsadga muvofiq. Kovak a’zolar perforatsiyasida (me’da, o’n ikki
560
barmoqli ichak yarasi, yug’on ichak divertikuli, me’da yoki yo’g’on ichak
o’smasi), perforativ teshik ko’pincha tikib qo’yiladi. Agar perforatsiya bo’lgan
vaqtdan 6 soatdan ko’proq vaqt o’tgan bo’lsa, qorin bo’shlig’ini bakteriemiyasi
vujudga kelishi mumkinligini va yiringli peritonit rivojlanishini kutish mumkin.
Divertikul yallig’langanida yoki rak o’smasi teshilganda, a’zo nuqsonini tikishni
odatda bajarib bo’lmaydi. Bunday hollarda zararlangan a’zo (agar bu texnik
jihatdan mumkin bo’lsa) rezektsiya qilinishi yoki ichak dekompressiyasini
beruvchi stoma qo’yish kerak bhladi. Ilgari qo’yilgan anastomoz choklarining
nobopligini
keltirib
chiqargan
– operatsiyadan keyingi peritonitda,
anastomozdagi nuqsonni atrof to’qimalardagi yaqqol yallig’lanish infiltrativ
o’zgarishlari sababli odatda tikishga muvaffaq bo’linmaydi, shuning uchun
aksariyat hollarda, uning teshigiga ichak suyuqligini tashqariga chiqarish
maqsadida drenaj naycha qo’yib, infektsiya o’chog’ini chegaralash maqsadida
ko’p kanalli naychalar qo’yib drenajlanadi yoki anastomozning o’zini
(ichaklararo) qorin bo’shlig’idan stoma tarzida qorin old devoriga chiqariladi.
Qorin bo’shlig’i quritiladi va fibrin qoldiqlaridan tozalanadi. So’ngra qorin
bo’shlig’ini furatsilin, rivanol yoki dioksidin kabi antiseptik eritmalar bilan
yuviladi.
Qorinning old devori laparotom jarohatini tikishdan oldin, qorin bo’shlig’i
orqali qovurg’alar osti va yonbosh sohalardagi kontraperturalar orqali drenajlash
asosiy shartlardan hisoblanadi. Qorin bo’shlig’ini drenaj qilish usullari qorin
pardasining zararlanish darajasiga bog’liq bo’ladi. Chunonchi, mahalliy
peritonitda drenaj yallig’langan sohaga qo’yiladi, diffuz peritonitda esa
yallig’langan sohaga 2 yoki 3 drenaj nazorat va antibiotiklarni qorin ichiga
yubrish uchun qo’yladi.
Tarqalgan peritonitda nafaqat drenajlash, balki muolaja usullari
murakkabroq hisoblanadi. Amaliyot vrachi uchun shoshilinch xirurgik
operatsiya qilishga mutloq ko’rsatma hisoblangan tarqalgan yiringli peritonit
alohida qiziqish tug’diradi. Peritonitning erta turlarini o’z vaqtida diagnostika
561
qilish va mos ravishda xirurgik amaliyot o’tkazish, bu xatarli kasallikni
davolashning garovi hisoblanadi.
Bu o’rinda operatsiya aralashuvi o’z ichiga quyidagilarni qamrab olishi
kerak bo’ladi:
-
qorin bo’shlig’i a’zolarini taftish qilish va peritonit sababini bartaraf etish,
-
antibiotiklarga sezuvchanlikni aniqlash uchun ekspress-bakterioskopik,
bakteriologik tahlillar va mikroflorani undirish maqsadida qorin bo’shlig’idagi
ekssudatdan namuna olish,
-
ekssudat evakuatsiyasi, qorin bo’shlig’ini 5-8 l antiseptik eritmalar
(furatsilin, Ringer eritmasi, fiziologik eritma yoki rivanol) bilan yuvish yoki
lavaji,
-
ingichka ichak tutqichi ildizini novokainlash yoki ichak atoniyasini
profilaktika qilish maqsadida, novokain eritmasini tomchilab yuborish uchun
mikroirrigator o’rnatish,
-
me’da-ichak yo’li suyuqligini evakuatsiya qilish maqsadida nazoenteral
zond kiritib (intubatsiya qilish) aktiv aspiratsiya qilish va bemorni operatsiyadan
keyingi davrda ichagini lavaj qilish, zond orqali enteral ozuqalantirish,
-
qorin bo’shlig’ini nazorat qilish yoki yuvish uchun drenajlash va
operatsiyadan keyingi davrda peritoneal lavaj yoki dializ o’tkazish.
Operatsiya tugagach, kesma ko’rsatmalar buyicha: jarohatni odatdagidek
qavatma-qavat tikish yoki barcha qavatlariga birvarakayiga chok qo’yish bilan
tugatiladi. Qorin bo’shlig’idagi a’zolar holatini qayta taftish qilish (rejali
reviziya uchun) yoki muolaja lozim bo’lsa, choklarni qayta ochish mumkin qilib
bant kabi bog’lash yoki jarohatga ochib-yopish mumkin bo’lgan «molniya»
ilgagini qo’yish yoki bemorlarni ochiq usulda parvarishlash uchun ochiq
qoldirish (laparostoma, laparostomiya) bilan tugallanadi.
Laparostomiyaga ko’rsatmalar bo’lib, tarqalgan yiringli peritonitning
qo’yidagi o’ta og’ir turlari hisoblanadi:
ichak oqmalari bilan asoratlangan terminal bosqichi,
operatsiyada peritonit manbaini bartaraf etish imkoni bo’lmaganda,
562
operatsiyadan keyingi (kechishi og’ir) peritonit va anaerob peritonit,
ichakning yiringli jarohatga eventratsiyasi.
Laparostomiyada odatda ichak qovuzloqlari 2 qavat malhamga bo’ktirilgan
doka salfetkalar bilan yopiladi, uning chetlari qorin devori ostiga 5-6 sm ga
qayrilib qo’yiladi va har kuni taftish va muolaja o’tkazilib turiladi. Salfetkalar
tagiga jarohatining yuqori burchagiga antibiotiklar yuborish uchun drenajlar
qo’yiladi.
Dostları ilə paylaş: |