Xirurgik kasalliklar

Diagnostikasi.  Diagnoz  qo’yish  uchun  quyidagi  anamnestik  ma’lumotlar 

muhim ahamiyatga ega bo’ladi: 

1. Bolalar va o’smirlarda barqaror gipertenziya rivojlanishi. 

2. Kasalligi ilgari xavfsiz kechgan, gipotenziv muolaja esa samarali bo’lgan 

40  yoshdan  oshgan  shaxslarda  gipertenziyaning  barqarorlashuvi  va  davolashga 

nisbatan  refrakterlik.  Bunday  bemorlarda  o’tuvchi  oqsoqlik  yoki  bosh  miya 

surunkali ishemiyasi belgilari ham bezovta qilishi mumkin. 

---

 

116 

3.  Gipertenziya  boshlanishining  homilardorlik  va  tug’ruqlar  bilan 

aloqadorligi (nefropatiyasiz kechuvi). 

4.  Gipertenziya  boshlanishining  buyraklar  sohasidagi  asbob-uskuna 

yordamida  tekshiruvlar  yoki  manipulyatsiyalar,  buyraklardagi  va  qorin 

aortasidagi operatsiyalar bilan aloqadorligi. 

5.  Yurak  nuqsoni,  aritmiyalari  bo’lgan  bemorlarda  yoki  postinfarkt 

kardiosklerozi,  boshqa  arterial  havzalarda  emboliya  hodisalari  bo’lgan 

bemorlarda  gipertenziyaning  bel  sohasidagi  og’riq  xurujlaridan  keyin 

rivojlanishi. 

Klinik  tekshiruvni  bemorlarni  qo’l  va  oyoqlaridagi  qon  bosimini 

o’lchashdan boshlash lozim, bu koarktatsion sindromni istisno qilishga yordam 

beradi. SHuningdek bosimni gorizontal va vertikal holatda o’lchash lozim. Agar 

ortostatik  holatda  qon  bosimi  yuqoriroq  bo’lsa,  nefroptoz  to’g’risida  o’ylash 

mumkin.  

Qorin  aortasi  va  buyrak  arteriyalarini  auskultatsiya  qilish  zarur  asosiy 

usullardan biri hisoblanadi. Bunda taxminan 40% bemorlarda buyrak arteriyalari 

yoki  qorin  aortasi  proektsiyasida  sistolik  shovqin  eshitiladi.  Sistolik  shovqin 

yuza joylashgan arteriyalar: uyqu, o’mrov va son arteriyalari ustida eshitilishi – 

ateroskleroz  va  nospetsifik  aorto-arteriitda  tizimli  zararlanish  belgisi  sifatida 

diagnostikaga yordam berishi mumkin. 

Bemorda quyidagi belgilar aniqlansa VRG kasalligi borligiga taxmin qilish 

mumkin:  



 

ikkita  yoki  undan  ortiq  gipotenziv  preparatlar  va  diuretiklarga  rezistent 

bo’lgan arterial gipertenziya; 



 

arterial gipertenziyani 20 yoshgacha bo’lgan ayollarda yoki 55 yoshdan 

yuqori bo’lgan erkaklarda paydo bo’lishi;  



 

tez avj olib boradigan yoki xavfli kechadigan gipertenziya; 



 

ateroskleroz kasalligining turli xil ko’rinishlari borligi; 



 

AAF  ingibitorlari  yoki  angiotenzin  II  retseptorlarining  blokatorlarini 

qo’llash fonida rivojlanadigan azotemiya; 

---

 

117 



 

qorin aortasi va buyrak arteriyalari ustidagi sistolik shovqin; 



 

UTT da buyraklarning o’lchamlaridagi 1,5 sm dan oshadigan farqlar; 

Yuqorida  sanab  o’tilgan  belgilar  VRG  to’g’risida  ko’pincha  asoslangan 

taxmin  qilishga  imkon  beradi,  biroq  ular  bu  diagnozni  to’liq  tasdiqlash 

imkoniyatiga ega emas.  

VRG  diagnozini  tasdiqlash  yoki  rad  etish  uchun  qo’shimcha  tekshiruvlar 

o’tkazish  zarur  bo’ladi.  VRG  diagnostikasining  eng  ishonchli  va  to’g’ri  usuli 

buyraklar  angiografiyasi  hisoblanadi,  bu  tekshiruvni  fakat  qon  tomir 

kasalliklariga  ixtisoslashgan  markazlardagina  bajarish  mumkin.  Angiografiya 

stenoz  jarayonining  sababini  aniqlashga,  stenoz  darajasi  va  uning  joylashuviga 

baho berishga imkon beradi, bu esa xirurgik davolash to’g’risidagi masalani hal 

qilishda katta ahamiyatga ega. 

Diagnostika  uchun,  bir  qator  kam  invaziv,  skrining  usullari  ham  mavjud 

bo’lib,  ular  buyrak  arteriyalarining  zararlanganini  topish,  angiografiyaga 

ko’rsatmalarni aniqlash, gipertenziya genezini (kelib chiqishi) aniqlash va ayrim 

bemorlarga  angiografiya  o’tkazish  shartmasligini  belgilab  beradi.  Jumladan, 

AAF  ingibitorlari  bilan  stsintigrafiya,  doppler  –  ultrasonografiya,  magnit-

rezonans 

va 

KT 

angiografiya 

yuksak 

sezuvchanlika 

ega 

bo’lib, 

angiografiyagacha bo’lgan davrda skrining usul sifatida qo’llanilishi mumkin. 

Angiotenzinga 

aylantiruvchi 

ferment 

(AAF) 

ingibitorlari 

bilan 

renostsintigrafiya  qilish.  Buyrak  arteriyasining  funktsional  ahamiyatga  ega 

stenozida  AAF  ingibitorlarini  qo’llanilishi,  buyrak  nefronlarida  filtratsiya 

tezligining pasayishiga olib keladi. Bu hol efferent arteriolalar konstriktsiyasini 

bartaraf  etish  yoki  sezilarli  susaytirish  tufayli  kelib  chiqadi.  Renogrammaning 

xarakterli o’zgarishi buning oqibati bo’lib hisoblanadi (26а va 26б rasmlar). 

Stsintigrafiyada 

AAF 

ingibitorlari 

induktsiyalagan 

o’zgarishlar 

renovaskulyar  gipertenziya  uchun  eng  spetsifik  diagnostik  mezon  hisoblanadi. 

AAF  ingibitorlari  qo’llanilganda  normal  stsintigramma  olingan  bo’lsa,  VRG 

ehtimolini 10% dan kam desa bo’ladi. 

 

---

 

118 

 

 

26а-rasm. Chap buyrak arteriyasining stenozi (renostsintigramma). 

Chap renogramma egri chizig’i amplitudasini o’ng buyrakniki bilan solishtirish. 

 

 

 

 

26б-rasm. Kaptopril qabulidan keyin shu bemor stsintigrammasi. 

Chap buyrak renogrammasi egri chizig’i amplitudasining keskin pasayishi. 

 

 

---

 

119 

 

 

26в-rasm. Shu bemor angiogrammasi. 

Chap buyrak arteriyasining yaqqol yuzaga chiqqan stenozi qayd etiladi.