Xiv -mavzu. Raqobat va yakka hokimlik reja

14.2- rasm.
bo'lganda foydani maksimallashtirish grafigi
Rasmda monopolistning o'rtacha daromad chizig'i bipor talabi chizig'ini beradi. Mahsulot narxi shu mahsulot ishlab chiqarish hajmiga bog'liq funktsiya. Grafikdan ko'rinib turibdiki, ishlab chiqarish hajmi 2* ga teng bo'lganda chekli xarajat chekli daromadga teng bo'ladi. Talab chizig'idan foydalanib mahsulot hajmi ^Q ga mos bo'lgan bir birlik mahsulotning monopol narxi P ni aniqlaymiz. Ushbu Q ga teng bo'lgan mahsulot hajmida foyda maksimal bo'lishini ko'rsatamiz. Ma'lumki, raqobatlashgan bozorda muvozanatlik e nuqtada erishiladi. Grafikda E nuqta muvozanat nuqta va unga mos keladigan ishlab chiqarish hajmi ^Q_e va narx ^Pe .
Faraz qilaylik, monopolist ishlab chiqargan mahsulot miqdori ^Qi bo'lsin va u Q* dan kichik Q1 < Q , bu holatga mos keladigan narx ^Pi
ham P dan yuqori va chekli daromad chekli xarajatdan katta MR >MC .
Monopolist mahsulot hajmini Q1 dan oshirsa, u har bir birlik qo'shimcha ishlab chiqargan mahsuloti uchun MR -MC ga teng bo'lgan qo'shimcha foyda olishi mumkin, ya'ni u o'zining umumiy daromadini oshirishi mumkin. Monopolist mahsulot hajmini oshirib, umumiy foydani oshirishi mumkin to mahsulot hajmi Q* ga teng bo'lgunga qadar, mahsulot hajmi Q* ga teng bo'lganda, keyingi qo'shimcha bir birlik ishlab chiqarilgan mahsulotdan tushadigan daromad nolga teng, nima uchun deganda MR = MC bo'ladi. Shuning uchun ham ishlab chiqarish hajmi Q1 ga teng bo'lganda monopolistning umumiy foydasi rasmdagi shtrixlangan FKM sohaga teng bo'lgan miqdorga kamayadi. Monopolist uchun Q₂ miqdorda mahsulot ishlab chiqarish ham uning umumiy foydasini kamaytiradi. Q2 hajmda chekli xarajatlar chekli daromadlardan yuqori ^(mc > ^MR). Agar monopolist ishlab chiqarish hajmini Q₂ ga nisbatan kamaytirsa, u o'zining umumiy foydasini (MC - MR) miqdorga oshirgan bo'lardi. Monopolist mahsulot hajmini Q₂ dan Q* ga qadar qisqartirishi
natijasida umumiy foydani MEL shtrixlangan soha miqdorida oshirishi mumkin. Q* hajmdan keyin mahsulot hajmini qo'shimcha birlikka
qisqartirilishi umumiy foydani oshirmaydi ( MC = MR bo'ladi). Rasmda Q = 0 bilan Q* va MC hamda MR chiziqlar oralig'idagi soha monopolistik tomonidan kam miqdorda mahsulot ishlab chiqarib o'ta yuqori narxda sotish munosabati bilan yo'qotiladigan foydani ifodalasa, mahsulot hajmi Q* dan katta bo'lgandagi va MCbilan MR oralig'idagi soha nihoyatda ko'p mahsulot ishlab chiqarib ^(q > ^{Q )}, past narxlarda sotilishi natijasida yo'qotiladigan foydani ifodalaydi.
Mahsulot ishlab chiqarish hajmi Q* foydani maksimal qiladigan
hajm ekanligini matematik nuqtai nazardan ham ko'rsatish mumkin.
Umumiy foydani л bilan belgilasak л(q) = TR(q)- TC(q), va bu
munosabatdan Q bo'yicha hosila olib, uni nolga tenglashtirib echamiz:
dn dR dC _n
0.
dQ dQ dQ
-^dR
Bu yerda = ^MR va ^mc bo lgani uchun ham foydani
maksimallashtirish sharti MR - MC = 0 yoki MR = MC bo'ladi.
Misol 1. Quyidagi ko'rinishdagi xarajatlar funktsiyasi berilgan bo'lsin ^Tc(q) = ^{80 + q2} , o'zgarmas xarajat TFC = 80 so'm, o'rtacha