Xorijiy mamlakatlar iqtisodiyoti

XORIJIY MAMLAKATLAR IQTISODIYOTI
- 213 - 
Osaka (Hanshin sanoat hududi) atrofidagi Kansai hududi va Nagoya (Chūkyō-
Tokay sanoat hududi) atrofidagi Tokay sanoat markazlari hisoblanadi. Boshqa 
sanoat markazlari orasida Honshūning janubi-g'arbiy qismida va Setoichki 
dengizidagi (Setouchi sanoat hududi) shimoliy Shikoku va Kyūshu (Kitakyūshū) 
shimoliy qismida joylashgan. Bundan tashqari, Taiheiyō Belt deb ataladigan sanoat 
markazlarining uzoq torbelbasi Tokiodagi va Fukuoka o'rtasida joylashgan. 
Yarim o'tkazgichlar, optoelektronika, optikmedia, faks va nusxa ko'chirish 
mashinalari va biokimyoda fermentatsiya jarayonlarini o'zichiga olgan ko'plab 
sohalarda yuqori texnologik rivojlanishga ega. Biroq, ko'plab yapon kompaniyalari 
AQSh, Janubiy Koreya va Xitoyning raqobatchi gigant kompaniyalari bilan 
to'qnash kelmoqda. 
2.6.1-rasm. Yaponiyada sanoatining yillar bo’yicha 
o’zgarishi
(2008-2018 yil ikkinchi choragi)
107
 
Yaponiyada sanoat ishlab chiqarish 2018 yil fevral oyida o'tgan yilning ayni 
mavsumiga nisbatan 1,40 foizga oshdi. Yaponiyada sanoat ishlab chiqarish 1954 
yildan 2018 yil vaqt oralig‘ida o'rtacha 5.11 foizni tashkil etgan bo‘lsa. 1960 yil 
fevral oyida esa 30 foizdan yuqori bo'ldi. 2009 yil fevral oyida bu ko‘rsatkich -37,18 
foizga tushib ketdi. 
2.6.6. Xizmatlar sohasi 
107
 https://tradingeconomics.com/japan/industrial -production 

---

XORIJIY MAMLAKATLAR IQTISODIYOTI
- 214 - 
Yaponiya xizmat ko'rsatish sektori umumiy iqtisodiy ishlab chiqarishning 
to'rtdan uch qismini tashkil etadi. Mitsubishi UFJ, Mizuho, NTT, TEPCO, Nomura, 
Mitsubishi Mulk, ÆON, Mitsui Sumitomo, Softbank, JR East, Seven & I, KDDI 
kabi yirik korporatsiyalar, bank, sug'urta, ko'chmas mulk, chakana savdo, transport 
va telekommunikatsiya xizmatlarini o‘z ichiga oladi. Dunyoning eng yirik 
kompaniyalaridan biri hisoblangan havo transporti Yaponiyada alohida ham tarixan 
ham amaliy rivojlanish dasturiga ega. Dunyoning eng ko'p nashr qilinadigan 
gazetalar savdosi yapon kundalik hayoti bilan judayam ko‘rkamlik baxsh etadi. 
Koizumi hukumati 2015 yilgacha xususiylashtirish uchun mamlakatning eng yirik 
jamg'armalari va sug'urta xizmatlarini ta‘minlovchi "Japan Post" ni tashkil etdi. 
Oltita yirik nashriyotlari - Mitsubishi, Sumitomo, Fuyo, Mitsui, Dai-Ichi Kangyo va 
Sanwa guruhlaridir.
Yaponiya "Forbes Global 2000" ning 251 kompaniyasi yoki 12,55 foizni 
tashkil qiladi. Yaponiya YaIM xizmatlaridan 2016 yilda 22,201,40 mlrd.JPY 
daromad ko‘rgan. 2018 yil boshida bu ko‘rsatkich 21,864,70 mlrd. JPYni qayd etdi. 
Yaponiyadagi xizmatlarning umumiy hajmi 1994 yildan 2016 yil vaqt oralig‘ida 
o'rtacha 80,534,22 mlrd. JPYni tashkil etgan bo‘lsa, 2008 yilda bu ko‘rsatkich
96,295,10 mlrd. JPYni tashkil qildi. 2016 yilda past rekord daraja 21,864,70 mlrd. 
JPYni tashkil etgan. 
Moliya 
Ikkinchi Jahon urushidan keyingi dastlabki o'n yilliklarda Yaponiya 
moliyaviy tizimining murakkabligi boshqa rivojlangan davlatlardan bir necha 
jihatdan sezilarli darajada farq qildi. Ayniqsa, bank sohasida va qimmatbaho 
qog'ozlarning nisbatan kichik mavqeiga ega edi. Biroq, bu farqlar asta-sekin 
kamayib bordi. Chunki, endilikda bozorlar tartibga solinib, xalqaro miqyosda 
mamlakat iqtisodiyoti liberallashtirildi, bozor mexanizmlariga o‘tilda, Xalqaro 
tashkilotlarga a‘zo bo‘lish orqali katta miqdorda moliyaviy ko‘mak va muamolarni 
yechish bo‘yicha tavsiyalar berib turildi.
1980-yillarda Yaponiya moliya tashkiloti yirik xalqaro kuchga aylandi: 
Yaponiya banklari xalqaro banklar ustidan hukmronlik qilishdi, Tokio fond birjasi 

---