7.1.4. Korxona to ‘lov qobiliyatining tahlili T a h liln in g ah a m iy a ti, m a q sa d i va v a z ifa la r i. B a rc h a m ah su lo t ishlab
chiqaruvchi korxonalar kabi fe rm e r xo'jaligi ham tu rli xil korxonalar,
t a s h k ilo t va m u assasalar bilan iqtisodiy aloqa bo 'lad i, y a ’ni mol y e tk a z ib
b eruvchilar, sotib oluvchilar va, shu j u m l a d a n , tayyorlov ta sh k ilo ti,
soliq, bank, s u g 'u r ta ta sh k ilo tlari va b o sh q a k re d ito rla r bilan iqtisodiy
m u n o sa b a td a
bo'ladi.
U shbu
iqtisodiy
alo q a la r
m oliyaviy
intizom
cheg arasid a sodir bo'lishi, y a ’ni belgilangan m u d d a tla r d a a m a lg a oshishi
k a tta aham iyatga ega. Mol y e tk a z ib b e ru v ch ilarg a, qarzini o 'z v a q tid a
to'lash, tijorat b an k la rid a n o lin g an kreditlarni b e lg ila n g a n m u d d a td a uzish,
davlat budjetiga soliqlarni o 'z v a q tid a to 'lash va h o k a z o to 'lo v larn i a m a lg a
o shirish, sotib oluvchilardan va, shu j u m la d a n , tay y o rlo v ta s h k ilo tla rid a n
q arzin i o 'z vaqtida und irib olish kabi j a r a y o n la r n in g hisob-kitobi iqtisodiy
ta h lil b o 'y ich a chuqur b ilim ni ta la b qiladi. B u ja r a y o n la r n in g natijalari
x o 'ja lik n in g to'lov qobilyatini
ifodalovchi
k o 'rs a tk ic h la rd a
n am o y o n
bo 'lad i, shuning uchun to 'lo v g a q o d irlik darajasini o 'r g a n is h va uni o shirish
im koniyatlarini aniqlash ta h liln in g asosiy m a q s a d i
bo'lib hisoblanadi.
U sh b u m aqsadga erishish uchun ta h liln in g oldida q u y id a g i asosiy v a z ifa la r
tu rad i.
1
) to'lov m ablag'lari va to 'lo v m ajb u riy atlari hajm ini aniqlash, hisob-
lash;
2
) to'lovga qodirlik ko'rsatkichlarini u n in g barcha turlari bo'yicha
aniqlash;
139
3) t o i o v qobiliyatiga ta'sir qiluvchi omillarni aniqlash va ta’sirini hisob
lash, baho berish;
4) t o l o v qobiliyati ko‘rsatkichi darajasini oshirish im koniyatlarini ko’rsa-
tish.
Ushbu vazifalarni samarali hal etish uchun t o l o v qobiliyatini ifodalovchi
barch a ko’rsatkichlarini uzluksiz ravishda tahlil qilib turish zarur. Hisoblash
v a tahlil etish tartibi ushbu bobda quyida yoritildi.