Xususiy kapital tarkibi va ularning hisobi

---

Международный
научный
журнал
№
7
(100), 
часть
1
 
«
Научный импульс
»
Февраль
, 202
3 
836 
XUSUSIY KAPITAL TARKIBI VA ULARNING HISOBI 
Achilov Dostonbek Abdumannon o‘g‘li 
Samarqand davlat universiteti Kattaqo'rg'on filiali 
Buxgalteriya hisobi va audit ta'lim yo'nalishi 2-kurs talabasi 
 
Annotatsiya: 
Ushbu maqolada O‘zbekiston Respublikasida mavjud bo‘lgan xususiy 
kapital tarkibi va ularning hisobi to‘g‘risida so‘z boradi. 
Kalit so‘zlar
: 
Bozor iqtisodiyoti, xususiy kapital, patent, litsenziya, turli huquqlar, 
yangi g'oyalar 
 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida yangi tashkil etilayotgan korxonalar o'z oddiy 
resurslarini mustaqil shakllantiradi. Bunday resurslar, odatda, korxona ta'sischilari 
tomonidan o'z xususiy mulklarini ustav kapitaliga ulushi sifatida qo’shish bilan yaratiladi. 
Xususiy kapitalni tasniflashning tarkibiy tizimi quyidagi ketma –ketlikdan tashkil 
topishi lozim: 
Xususiy kapitalni tasniflashning tarkibiy tizimi 
Ushbu chizmaga ko’ra, xususiy kapitalni tasniflashning yuqori bo'g'inida uning 
moddiylik belgisi turadi. Ushbu belgisiga ko'ra, korxona va tashkilotlarning barcha xususiy 
kapitalini ikki guruhga, ya'ni moddiy xususiy kapital va nomoddiy xususiy kapitalga ajratish 
mumkin. 
Moddiy xususiy kapital deganda, korxona va tashkilotlar moddiy aktivlari 
hisoblanadi. Korxonalarning barcha moddiy xususiy kapitali barcha aktivlaming bir qismi 
sifatida buxgalteriya balansining «AKTIV» qismida joylashadi. Nomoddiy xususiy kapital o'z 
ifodasini nomoddiy aktivlarda topadi. Bu ham buxgalteriya balansining aktiv qismida 
joylashadi 
Xizmat muddati belgisi bo'yicha xususiy kapital korxona va tashkilotlarda qancha 
muddatda iqtisodiy samara berishi, ya'ni foyda keltirish bilan tasniflanadi. Ushbu belgi 
bo'yicha barcha xususiy kapitalni uzoq muddatli va qisqa muddatli xususiy kapitalga 
ajratish mumkin. Xizmat muddati belgisi sifatida buxgalteriya hisobida, odatda, bir yillik 
muddat qabul qilingan. Ushbu muddatga ko'ra bir yildan ko'p xizmat qiladigan xususiy 
kapital uzoq muddatli,1 yilgacha amal qiladigan xususiy kapital esa qisqa muddatli xususiy 
kapital hisoblanadi. 
Uzoq muddatli xususiy kapitalga asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar (patent, 
litsenziya, turli huquqlar, yangi g'oyalar va boshqalar) va bir yildan kam bo'lmagan 
muddatga qo'yilgan qo'yilmalar kiradi. Qisqa muddatli xususiy kapitalni adabiyotlarda (shu 
jumladan, 2004 yil 1 yanvardan qo'llanilib kelinayotgan buxgalteriya balansida) «aylanma 
aktivlar» deb ham ataydilar. Ularga ishlab chiqarish zaxiralari, tovar moddiy boyliklar, pul 
mablag'lari va boshqalar kiradi. 

---

Международный
научный
журнал
№
7
(100),