–
195
Цzeyиr bяyиn яsяrlяrи Sovetlяr Bиrlиyиnя qatыlmыш bцtцn
cцmhurиyyяtlяrdя, xцsusиlя Tцrk vя Qafqaz юlkяlяrиndя
dяrиn tяsиr buraxmaqdadыr. Ruscaya olduьu kиmи bиr чox
Avropa dиllяrиnя tяrcцmя edиlmишdиr.
Цzeyиr bяyиn vяfatыndan sonra, sovetlяr bayaьы mяnfяяt-
lяrи цчцn onun adыna muzey aчылмасы иля баьлы anыt qяraрыnы
vermишlяr.
Sovetlяr nя qяdяr чapalыyыrsa-чapalasыn, sяnяtи иlя ruhla-
ra mяhяbbяt vя etиmad tяlqиn edяn, Шяrq musиqиsиnиn seyrиnи
dяyишdиrmиш olan Azяrbaycanыn bu bюyцk fяdakar vя sяmиmи
oьlunu, yaradыlыш xarиqяsи Цzeyиr Hacыbяylиnи nя Azяrbay-
candan, nя dя Tцrk-Mцsяlman tarиxиndяn heч bиr qцdrяt ayы-
ra bиlmяz.
«Азярбайъан» журналы, Мцнщен,
1952-ъи ил октйабр-нойабр, № 6/7
SOVET–FИN ЩЯРБИ
(Sovet–Fиn щярби bиtmяsиnиn 3-cц иldюnцmц)
ИLK HЯFTЯ
Я
n mцhцm Vыborq иstиqamяtи sayыlыrdы. Bцtцn gюzlяr
7-cи orduya дикилmишdи. Mяrkяzdяn gюndяrиlmиш
yцzlяrlя mцfяttишlяr, nя ordu kapиtanы Yakovlevи, nя dя
гярарэащ ряиси Гordov иlя baшqa гярарэащ забитляриня ишlя-
mяyя иmkan vermиrdиlяr. Mцharиbя baшlamamышdan bиr hяf-
tя яvvяl Qыzыl ordunun sиyasи иdarя mцdиrи Mexlиs gяldи. Bц-
tцn гярарэащ забитлярини, шюbя mцdиrlяrиnи topladы vя
dedи:“Almanиya 33 mиlyon яhalиsи olan Polшanы 18 gцndя
mяьlub etdи. Bиz kичиk, 3 mиlyon, 800 mиn яhalиsи olan Fиn-
landиyanы bиr hяftяyя mяьlub eтmяlиyиk kи, bцtцn Avropa
qarшыmыzda baш яysиn.”
Ябдцррящман Фятялибяйли-Дцдянэински
– –
196
Vыborqun иkи hяftяyя zябt olunacaьыnы proqnozlaшdыran
гярарэащын dюyцш planыna uzun mцddяt hamы gцldц. Lakиn
fиnlяrин gюzqamaшdыrыcы, qяhrяman mцqavиmяtи ruslarыn иldы-
rыmsцrяtlи qяlяbя haqqыnda bцtцn xяyallarыnы puч etdи.
Mцharиbяnиn bиrиncи hяftяsиnиn sonunda ordu kapиtanы
Yakovlev, гярарэащ ряиси Гordov vя operatиv шюbянин mцdиrи
Malиnиn Fиnlandиyanы иstиla etmяk planыnы vaxtыnda yerиnя
yetиrmяdиklяrи цчцn vяzиfяlяrиndяn чыхарылдылар. 7-cи ordu
командирлийи Mеretskov, гярарэащ ряисилийиня Иsserson, hяrbи
hиssя komandanlыьыna Jdanov vя baшqalarы tяyиn edиldиlяr.
Fиnlяr 7-cи ordunu aьыr иtkиyя uьradaraq plan цzrя ol-
duqca yavaш-yavaш gerи чяkиlиrdиlяr. Bяzяn яks hцcuma ke-
чяrяk cяbhяnиn mцxtяlиf bюlgяlяrиndя qыzыl ordu hиssяlяrиnи
darmadaьыn edиrdиlяr. Belя bиr zяrbя nяtиcяsиndя 70-cи
Дивизийа alayы bюyцk иtkи verяrяk 8 kиlometrlиyиnя gerи чяkиl-
mяk mяcburиyyяtиndя qaldы. Vяzиyyяtдян чыхmaq цчцn 44-
cц Дивизийа saь qanaddan alыnaraq 70-cи Дивизийайа kюmяyя
gюndяrиldи.
Hяtta “yцksяk шяxslяrиn” dя orduya rяhbяrlийи ruslara
yardыm etmяdи. Uzanan mцharиbяdя gцndя mиnlяrlя иnsan
hяyatы mяhv olurdu.
Ordunun yenи гярарэащ ряиси Иsserson da юz vяzиfяsиndя
чox qala bиlmяdи. Феврал ayыnda onu vяzиfяsиndяn ataraq
Kalиnиn шяhяrиnя ehtиyat alaya komandир tяyиn etdиlяr.
Dиqqяtи cяlb edяn budur kи, bu adam гярарэащ ряисилийиня
gяlmяzdяn яvvяl дивизийа эенералы иdи, on gцndяn sonra иsя ор-
ду эенералы rцtbяsиnя yцksяltdиlяr. Гярарэащ ряислийиндян чыxa-
rыldыqdan sonra ися albay rцtbяsиnя endиrиldи. Petsamodan
Vыborqa qяdяr uzanan bu cяbhяnиn Шимал bюlgяsиndя ишlяr
daha bяrbad halda иdи. Sovet Иttиfaqы qяhrяmanы Шternиn
komandanlыьы altыnda olan 8-cи ordunun дивизийаlары mцhasи-
rяdя qыrыlыrdы.
Ябдцррящман Фятялибяйли-Дцдянэински
–
–
197
Vоrошиlovun яmrиndя Дивизийа komandanы Vиnoqradov
яsgяrlяrиn qarшыsыnda gцllяlяndи. Fиnlяr Vиnoqradovun don-
muш cяsяdиnиn tapыldыьыnы xяbяr verdиlяr. Bunun яksи olaraq
Sovetlяr Vиnoqradovun saь-salamat Дивизийаиn baшыnda ol-
duьunu elan etdиlяr. Gюrцndцyц kиmи fиnlяrиn xяbяrи hяqи-
qяtя uyьun deyиlmиш. Sovetlяrиn xяbяrlяrи иsя baшdan-baшa
yalan иди. Nя komandanlarыn dяyишdиrиlmяsи, nя gцllяlяnmя
цsulu, nя dя baшqa zalыmlыqlar Sovetlяrя vяzиyyяtи юz xeyиr-
lяrиnя dяyишmяyя kюmяk etmиrdи. Mannerheиm хятти yarыl-
madan sarsыlmaz галырды.
Cяbhяyя Sиbиrdяn yenи дивизийаlаr gяtиrиldи. Цmumиy-
yяtlя, цч ay ичиndя 7-cи ordunun hиssяlяrи цч dяfя qцvvяlяrlя
doldu. Mяrhяmяtsиz vя mяnasыz tяlяfatlar bцtцn cяbhяlяr-
dя verиlиrdи. Bu yerlяrdя Qыzыl яsgяr qanы иlя bойanmamыш
bиr kvadrat metr torpaq belя tapыlmazды. Belя qыsa bиr za-
manda bu qяdяr иnsan tяlяfatы hяlя gюrцnmяmишdи. Donma
tяsиrи altыnda юlмяк иnsana qorxu verяn bиr hal almышdы.
Яsgяrlяrи хцсусян, миналар vя “gu quшlarы” qorxudurdu.
Bu миналарыn dяhшяtиndяn яsgяrlяr torpaьa addыm basmaьa
чяkиnиrdиlяr. Torpaьa етибар етмирдиляр.Hяqиqяtяn dя
bundan daha гorxunc heч nя ola bиlmяzdи. Hяr hansы baшqa
bиr sиlah bu qяdяr ruhsarsыdыcы qorxu vermяzdи. Мина kяш-
fиyyatчыlarыnыn ися dяlи olmasыna tez-tez rast gяlиnиrdи.
Щям яsgяrlяr, щям дя nяqlиyyat yalnыz aчыlmыш иzlяr
цzяrиndяn hяrяkяt etmяyя чalышыrdы. Bu sяbяbdяn yollar hяr
ъцря манеялярля долу иди. Hяrяkяt bцsbцtцn pozulmuшdu.
Lenиnqraddan baшlayaraq cяbhяyя qяdяr bцtцn yollar яsgяr
vя nяqlиyyatla dolu иdи.
“GU QUШLARЫ” VЯ
“MИNSK FИNLЯRИ”
Gu quшu? Onlarы mяьrur qartal adlandыrыrdыlar.
Bu adы onlar юzlяrи qazanmышdыlar.
Ябдцррящман Фятялибяйли-Дцдянэински
– –
198
Bu aь geyиmlи, “Suomи” avtomatы иlя sиlahlanmыш, 40 dя-
rяcя soyuqda dцшmяn яsgяrlяrиnи aьacыn baшыnda oturub gцl-
lя иlя kяsяn Fиn oьullarы иdи. Иrяlиlяyяn Qыzыl яsgяrlяr hara
baxacaqlarыnы bиlmиrdиlяr. Минаlаrыn цzяrиnя addыm qoy-
mamaq цчцn yerя, yoxsa dцшmяn gцllяsиnя tuш gяlmяmяk
цчцn yuxarы baxsыnlar. Lakиn bцtцn bunlar hamыsы boшuna иdи.
Чцnkи nя минаlаr, nя dя “guggug quшlarы” gюrцnmцrdцlяr.
“Guggug quшlarы” nяqlиyyatыn hяrяkяtиnя яngяl tюrяt-
mяk цчцn yol цzяrиndя минаlаr quraшdыrыrdыlar. Bu минаlаrы
tяmиzlяmяk цчцn maшыnlardan dцшяnlяr aьaclardan avtomat
gцllяlяrи иlя vurulurdular. “Guggug quшlarы” yollarda “mцs-
tetиller” qururdular, yяnи dюrd Fиn яsgяrи yolun цstцndя,
aьaclarыn baшыnda otururdu. Onlarыn sиlahlarы yolun bu hиs-
sяsиnи tamamиlя юz nяzarяtи altыnda saxlayыrdы. Onlar ancaq
hяrяkяt edяn dиnc яhalиyя atяш aчmыrdыlar. Amma яsgяrlяrи,
hяrbчиlяrи bu “mцstetиle” buraxdыqdan sonra dюrd tяrяfdяn
onlarы atяшя tuturdular.
Qыzыl ordunun яsgяrlяrи arasыnda иtkиlяr чox olurdu. Gюz-
lяmяdиklяrи halda atяшя mяruz qalmыш иnsanlar yolun kяna-
rlarыna atыldыqlarы zaman tez-tez “mцstetиlиn” яtrafыnda basdы-
rыlmыш минаlаrа dяyиrdиlяr. Sovetlяr Fиnlandиya яleyhиnя Mиnsk
“fиnlяrи” шыddetlи sиyasи hяrbи dя aчmышdыlar. Kuusиnenи komиn-
ternиn бязякли сarayыndan чыxarыb ялдягайырма “Fиn xalq hюku-
mяtиnиn” rяиsи tяyиn etdиlяr. Bu marиonet Fиn hюkumяtи иlя
mцqavиlя dя иmzalandы.
Bu mцqavиlя Helsиnkиdя tяsdиq olunmalы иdи. Kuusиne-
nиn Fиn xalqыna mцracияtlяrи, kиtablары, дeklarasиyalarы gцn-
dяn-gцnя Sovet qяzetlяrиnиn sцtunlarыnы doldurur, radиo иlя
yayыlыrdы. Bu чыxышlarda Kuusиnen Fиnlяrя, sиlahlarы юz hюku-
mяtlяrи яleyhиnя чevиrmяyя dяvяt edиrdи.
Buna cavab olaraq Fиnlяr mиllи шяrяf, heysиyyяt vя
qцrurlarыnы mцdafия edяrяk daha шиddяtlя vuruшurdular.
Kuusиnen hюkumяtиnиn bиr xalq hюkumяtи olduьunu иsbat
Ябдцррящман Фятялибяйли-Дцдянэински
–
–
199
etmяk цчцn Sovet qяzetlяrи tez-tez Kuusиnenи “Fиn xalqы”
иlя gюrцшdцrцr vя bu gюrцшlяr mцnasиbяtи иlя xalqыn “чыlьыn
sevиnclяrиnи” tяsvиr edиrdиlяr. Bиr dяfя “Lenиnqradskaya
Pravda” qяzetиndя yazыlmышdы kи, guya Terиokи шяhяrиndя 40
mиn adamыn ишtиrakы иlя mиtиnq olmuш vя bu mиtиnqdя bцtцn
яhalи Kuusиnen “Xalq hюkumяtиnи alqышlamышdы”.
Belя xяbяrя heyrяt etdиk. Чцnkи bцtцn Fиnlяr evlяrиnи
yandыraraq gerи чяkиlиrdиlяr. Terиodakы шяhяrdя yalnыz bиr
qoca qadыn vя yaшlы kиши gюrdцk. Onlar da Fиn deyиl, estonи-
yalы иdи. Bu qocalara gerи чяkиlmяdиklяrиnя gюrя яldя olun-
muш qяnиmяtlяrdяn hяdиyyяlяr verиldи. Sovet qяzetиnиn bu
uydurmasыna tяяccцb edиb dostumdan “Terиokиdя hяr hansы
bиr Fиn gюrdцnmц?” – deyя, soruшdum. O, деди: "Mяn dя sя-
nиn kиmи nя Terиokиdя, nя dя baшqa yerlяrdя bиr Fиn belя
gюrmяdиm".
“Lenиnqradskaya Pravda” qяzetи daha bюyцk рягям
gюstяrя bиlиrdи,мясялян, “тявазюкарлыг” едяряк 40 mиn gюs-
tяrmишди. Moskva tяrяfиndяn bиr “Fиnlandиya xalq ordusu”
da tяшkиl olunmuшdu. Bu, ordunun яsgяrlяrиnиn az bиr hиs-
sяsи Sovet Kaрeлyasыndan toplanmышdы, яksяrиyyяtи иsя rus-
lar, ukraynalыlar vя beloruslar иdи. Bunlara 1939-cu иldя Pol-
шadan oьurlanmыш яsgяr paltarlarы geyиndиrmишdиlяr. Onlarы
dюyцшя cяlb etmиrdиlяr. Bu ordu hиssяlяrи “юz mяrkяzlяrи”
Helsиnkиyя иlk sяfяrlяrdя mahnыlarla daxиl olmaq цчцn
hazыrlanыrdыlar.
Bu “Fиn xalq ordusu” haqqыnda qыzыl яsgяrlяr arasыnda
aьыzdan aьыza belя bиr лятифя yayыlmышdы: “bиr qыzыl яsgяr zяиf
bиr sяslя dostundan, Fиn минаsыnа heч rast gяldиnmи, deyя
soruшur. Иkиncи cavabыnda, mяnиm rastыma чыxan Mиnsk Fиn-
lяrиnиn qabaьыnda Fиn минаlаrы heч nяdиr,- дейир”. Belorusun
paytaxtы Mиnsk шяhяrиndяn toplanmыш “Fиnlяr” мяlumdur
kи, Fиnlandиyaда Petsamodan Vыбоrга qяdяr uzanmыш bиr
cяbhя boyuну mцdafия etmяyя mяcbur иdи.
Ябдцррящман Фятялибяйли-Дцдянэински
– –
200
Fиnlяrиn яsgяrlяrиnин sayы, hяrbи эцъlяrиnиn, top, tank
vя tяyyarяlяrиnиn mиqdarы сovetlяrиnkи иlя mцqayиsя edиlmя-
yяcяk dяrяcяdя az иdи. Karelийя бюлэясиндя иsя Sovet яsgяr-
lяrиndяn vя hяrbи texnиkadan boш bиr nюqtя belя tapыla bиl-
mяzdи. Buna gюrя dя tяyyarяdяn atыlan hяr bиr bomba hя-
dяfя чatacaqdы. Fиnlяrиn hяrbи texnиkasы olmadыьыndan
сovetlяr яsgяrи hиssяlяrиnи hцcum хяттиnя qяdяr асанлыгла
чякиб эятиря bиlиrdиlяr.
Yalnыz bu mяsafяdяn Fиnlяr tцfяng, avtomat vя makиna-
lы tцfяng atяши иlя tяsиr edя bиlиrdиlяr. Amma mцkяmmяl tяsиr
edиrdиlяr. Az bиr vaxtda юlцlяrdяn tяpяlяr yцksяlmяyя baшla-
mышdы.
ORDENSИZ (MEDALSЫZ),
AMMA ТЯЗЯ РЕЗИН
Яgяr Fиnlandиya Sovet-Fиn mцharиbяsи dюvrцndя So-
vetlяrиn cяbhяyя tюkdцklяrи hяrbи texnиkanыn 25 faиzиnя ma-
lиk olsaydы, o halda иlk bahara qяdяr Vыborqa yaxыnlaшmaq
belя mцmkцn olmazdы. Иlk baharda иsя bцtцn hяrяkяt daya-
nacaqdы. Чцnkи Fиnlandиyada иlk baharda щцъум hяrbи yц-
rцtmяk, demяk olar kи, иmkan xarиcиndяdиr. Hяtta Mart
ayыnыn яvvяllяrиndя, 1940-cы иl 6-9 mart tarиxlяrи arasыnda
donun aчыlmasы цzцndяn nяqlиyyatыn hяrяkяtи чox чяtиnlяш-
dи.
Bяllиdиr kи, Fиnlandиyada щцъум hяrbи цчцn яn uyьun
zaman yaz vя qышdыr. Buna baxmayaraq qыzыllar bцtцn mц-
vяffяqиyyяtsиzlиklяrиnиn gцnahыnы yazыq qышыn boynuna atыr-
dыlar. Halbukи qoca qыш bцtцn gюllяrи dondurmuш hava lиma-
nыnы, чюllяrи иsя yollara чevиrmишdи. Bцtцn mцvяffяqиyyяtsиz-
lиklяrиn gцnahы иsя Sovet sиstemиnиn юzцndя, bolшevиk rяh-
bяrlяrиnиn иstedadsыzlыьыnda vя qabиlиyyяtsиzlиyиndя иdи. Яs-
gяrи hиssяlяrиnиn юзцндя дя qarmaqarышыqlыq чox иdи.
Ябдцррящман Фятялибяйли-Дцдянэински
–
–
201
Bu qarmaqarышыqlыьы da yuxarыdan Stalиn, Vorошиlov vя
onlarыn mцavиnlяrи tюрядирдиляр. Qыzыl ordunun sиyasи иdarяsи-
nиn, NKVD vя hяrbи prokurorluьun tюrяtdиyи яngяllяr haq-
qыnda иsя danышmaьa belя dяymяz. Яsgяr komandирlяrы kиmи
dиnlяyяcяklяrиnи, kиmя tabe olacaqlarыnы bиlmиrdиlяr. Onlar
vaxtlarыnы bu cцr mцfяttишlяrя иzahat vermяklя keчиrиrdиlяr.
Юz щиссяляри иля мяшьул олмаьа ися az vaxtlarы qalыrdы.
7-cи ordunun kapиtanы Yakovlevиn qяrarыna gюrя яsas
zяrbя ordunun sol qanadы иlя endиrиlmяlи иdи. Hяrbиn 3-cц
gцnц heч bиr mяna olmadan ona yuxarыdan яmr etdиlяr kи,
яsas zяrbяnи saь qanada keчиrsиn. Bu qanadda da Fиnlяr
qцvvяtlи mцqavиmяt gюstяrdиlяr. Bundan sonra яsas zяrbя
yenиdяn sol qanada keчиrиldи.
Bunun nяtиcяsиndя ordu hиssяlяrиnиn qanaddan–qanada
mяnasыz hяrяkяtlяrиndя чox vaxt иnsan иtkиsи olurdu. Yцk-
sяk rяhbяrlяrиn gцnahlarы vя иstedadsыzlыьы kapиtan Yakov-
levиn цzяrиnя dцшdц. Halbukи Yakovlevиn яvvяlkи qяrarы яn
doьru иdи.
Цmumиyyяtlя, Fиnlandиyaya qarшы aчыlmыш mцharиbя bиr
hяftя yerиnя цч ay yarыm sцrdц. Fиnlяrиn hesabыna эюря hяr
шяhиd Fиn яsgяrиnиn яvяzиnя on qыzыl яsgяr шяhиd olmalы иdи.
Fиnlяrиn bu hesablarы doьru чыxmadы. Bиr Fиn яsgяrиnиn
яvяzиnя ondan daha artыq qыzыl яsgяr tяlяf oldu. Gюrцndцyц
kиmи hяr иkи tяrяfиn hesablarы doьru чыxmadы. Kuusиnenи
Helsиnkиdя oturtmaq яvяzиnя Sovetlяr onun hюkumяtиnи
daьыtmaьa mяcbur oldular. Hяtta Vыborq belя mцharиbя иlя
alыna bиlmяdи. Yadыmыzdadыr kи, “Lenиnqradskaya Pravda”
hяr gцn yazыrdы: “Vыborq mцhasиrяyя alыnmыш vя bиr neчя
gцndяn sonra qыzыl ordunun яlиnя keчяcяk.”
Hяrbи tяblиьatda deyиlиrdи: “13 mart saat 12.00-a qяdяr
uzanan hцcum nяtиcяsиndя Qыzыl Ordu Vыborqu zяbt etdи.”
Halbukи, Vыborqu Fиnlяr mцqаvиlяyя gюrя tяslиm etdиlяr.
Vыborq яtrafыnda kиmиn kиmи mцhasиrяyя aldыьы anlaшыlmadы.
Ябдцррящман Фятялибяйли-Дцдянэински
– –
202
Amma bu aydыndыr kи, цч ay yarыm ordu tяrяfиndяn alыna
bиlmяyяn Vыborqu Sovet tяblиьatы mart ayыnыn 13-dя beш-altы
saat ичиndя “zяbt etdи”. Яsgяr vя komandирlяr иlk dяfя иdи kи,
Sovet шяraиtи xarиcиndя hяyat gюrцrdцlяr.
Fиnlяr tяrяfиndяn evlяrя gиrяrkяn иnsan tяmиzlиyя, evин
эюркяминин zяngиnlиyиnя heyran qalырdы. Bu evlяrиn sahиblяrи
sadя Fиn zяhmяtkeшlяrи иdи. Bиr dяfя Fиn kяndlиsиnиn evиndя
иstиrahяt edяn qыzыl яsgяr щиссяляриндян–"taxtaбити vя bиrяlяr
onlarы narahat etmиrlяr?–deyя soruшduq. Buna cavab olaraq
onlardan bиrи dedи:–“Йолдаш komandир, taxtaбити vя bиrяlяrи
bиz hцdud xarиcиndя buraxdыq”, yяnи Fиnlandиyanыn hцdudu
xarиcиndя – Sovetlяr Иttиfaqыnda.
Hяqиqяtяn dя Fиnlandиyanыn dюvlяt quruluшu, Fиnlan-
dиya hюkumяtи vяtяndaшlarыnыn иnкишафы, azad vя xoшbяxt hя-
yat sцrmяsи цчцn bцtцn шяraиtlяrи yaratmышdы. Fиnlandиya
dюvlяtиnиn sиyasяtи иnsan шяxsиyyяtиnиn azad иnkишafыna шяraиt
yaradыb vяtяndaшlarыn hцrrиyyяtиnи, zяhmяtиnи, шяrяfиnи vя
dяyяrиnи qoruyurdu.
Bцtцn bu nemяtlяrdяn Sovet vяtяndaшlarы mяhrum иdи.
Buna gюrяdиr kи, Fиnlяr bolшevиzmя qalиb gяlиrdиlяr. Mцharи-
bяnиn gedишиndя vя sonunda bol-bol mцkafatlar paylanыrdы.
Mиnlяrlя, on mиnlяrlя adam ordenlяrlя tяltиf edиlmишdи. Bu
mцnasиbяtlя Lenиnqradda belя bиr лятифя danышыrdыlar: “Яv-
vяllяr bиr-bиrи иlя heч rastlaшmayan иkи gяnc (qыz vя oьlan)
tяsadцfяn тelefonla danышыrlar, gюrцш vaxtы vя yerи tяyиn edиr-
lяr. Sonda qыz oьlandan soruшur -щansы gюzячarpan яlаmяt-
lяrиnиzlя sиzи tanыya bиlяrяm? - Oьlan cavab verиr kи, mяn
ordensиz, medalsыzam, amma ayaьыmda тязя резин ayaqqabы
var”.Тязя резин ayaqqabы, palto, geyиm сovet rejиmиndя чox
nadиr tapыlan шeylяr иdи. Цz qaraldan Fиnlandиya mцharиbя-
sиndяn sonra ordensиz adama rast gяlmяk dя чox чяtиn иdи.
Hяqиqяtяn dя bu mцharиbяdя arabaчыdan тутмуш baш
Ябдцррящман Фятялибяйли-Дцдянэински
–
–
203
kомандиря qяdяr bцtцn Fиn яsgяrlяrи orden vя medallarla
tяltиf olunmaьa layиq иdи.
Bцtцn dцnya Fиn яsgяrlяrиnиn qяhrяmanlыьыna heyran
иdи. Fиnlяrиn hяyatы vя zяhmяtsevяrlийи daha bюyцk
heyranlыьa layыq иdи. Ruhяn vя mяnяn bu bюyцk mиllяtин
иnsanlыьа daha чox xиdmяtlяrи olacaqdыр.
«Азярбайъан» журналы, Мцнщен,
1953-ъц ил март, № 10
YAШASЫN ATATЦRK!
n цч иldяn bяrиdиr kи, Atatцrkцn yalnыz mяnяvи
varlыьы иlя hamыmыz bиrlиkdя yaшayыrыq.
Sabahkы nяsиllяr dя йох olmayacaq, nuru getdиkcя
artacaq, hяr bиr mяnяvи varlыqla yaшayacaq, иrяlиlяyяcяklяr.
O
Иyиrmиncи yцz иlиn яn bюyцk иnqиlabчыsы vя яn bюyцk
qurucusu Atatцrkц юymяk, mяzиyyяtlяrиnи saymaq яzmиndя
deyиlяm.
1942-cи иlиn oktyabrыnda “Чortovи Vorota–Шeytan Гa-
pыsы” щцдудунда qыzыllara qarшы дюйцшцрдцк, hяm dя Azяr-
baycanыn baьыmsыzlыьы uьrunda вурушурдуг. Axшama qяdяr
atяш алтында savaшы иdarя edяn mayor–dr. Qloqer чox yorul-
muшdu. Heч gюzlянилmяdяn mяnя mцracияt edяrяk dedи:
“Atatцrk hяyatda olsaydы, Иkиncи Cahan Hяrbи olmazdы”.
Bu sюzlяr mяnиm qяlbиmи sevиnclяrlя doldurdu. Atatцrkцn
qцdrяtиnи bцtцn varlыьыmla, tam yaxыndan bиr daha hиss
etdиm. Hяqиqятян, Atatцrk еlя bиr Tцrkиyя yaratdы kи, Иkиncи
Cahan hяrbиnиn gedишиnя vя sonuna dяrиn тясир етди. Яgяr
1939-da Stalиnиn иstяklяrиnи qяbul edиb, Tцrkиyя Stalиn-Hиtl-
er Иttиfaqыna qoшulsaydы неъя оларды?.. Bunun mяnasыnы hяr
kяsdяn yaxшы anlayan Чюrчиl o zaman Tцrkиyя-Иngиltяrя
andlaшmasыnыn иmzalanmasыnы чыlьыn sevиnclяrlя bиldиrмишdи.
Ябдцррящман Фятялибяйли-Дцдянэински
– –
204
Hяrbdяn sonra sovetlяrlя цz-цzя, тякbaшыna buraxыlan
Tцrkиyя hяrbи gюz юnцnя alaraг sovetlяrиn tяlяblяrиnи rяdd
etdи. Hяm dя kиmsяdяn yardыm gяlmяyяcяyиnи bиlяrяk,
лазым оларса, yalnыz savaшacaьыnы билдирdи. Hansы dюvlяt o
zaman sovetlяrиn tяzyиqиnя dayana bиlиrdи?
Яgяr 1945-47-dя Tцrkиyя sovetlяrиn tяlяblяrиnи qяbul
etsяydи, Азад dцnyanыn halы bu gцn nя olurdu, яcяba?
Bцtцn humanиstlяr, Tцrk vяtяnиnиn toxunmazlыьы
uьrunda sevя-sevя юlцmя hazыr olan, Koreyada иnsanlыьыn
sяadяtи цчцn tяrяddцd etmяdяn, qanыnы яsиgяmяyяn, bюyцk
ич иnqиlablarы иsя bиr damla qan axыtmadan yapmaq qцdrя-
tиnя sahиb olan Tцrk mиllяtиnя heyrandыrlar.
Tцrkиyяnи яn bюyцk tяhlцkяdяn qurtaran, sonra иsя vя-
tяndaш savaшыna soxmadan, mцtlяqиyyяtdяn cцmhurиyyяtя,
bиrpartиyalы sиstemdяn tam demokratиyaya чatdыran Atatцr-
kцn yaradыcыlыьы olmuшdur.
Mяn Atatцrkцn yaradыcы qцdrяtи юnцndя баш яyиrяm,
hяm dя sяrhяd bиlmяz sevgи vя sayьыlarыmla баш яyиrяm.
Иstяyяrяk bюyцk fяdakarlыqlara qatlanan Азад Dцnyanыn
sarsыlmaz qalasы олан Tцrkиyяnиn юnцndя баш яyиrяm..
Sevиnиrяm kи, Azяrи Tцrkцyяm, Tцrkиyяnиn qardaшыyam
mяn!
«Азярбайъан» журналы, Мцнщен,
1951-ъи ил, № 1
Ябдцррящман Фятялибяйли-Дцдянэински
–
–
205
ЫХ ФЯСИЛ
Р
Р
У
У
С
С
Д
Д
И
И
Л
Л
И
И
Н
Н
Д
Д
Я
Я
Н
Н
Я
Я
Ш
Ш
Р
Р
Е
Е
Д
Д
И
И
Л
Л
М
М
И
И
Ш
Ш
М
М
Я
Я
Г
Г
А
А
Л
Л
Я
Я
Л
Л
Я
Я
Р
Р
И
И
«С одной стороны, мы все твердим и твер-
дим, что нет народов СССР, а есть народы, угне-
тенные Политбюро, и насильно загнанные в
тюрьму народов, называемую СССР. Вредно пов-
торять за большевиками: «народы СССР», если
даже это связано со словом освобождение. С дру-
гой стороны, русские утверждают, что СССР -
это не Россия и большевики-не русские. Согла-
шаясь с вышеуказанными названиями, русские бу-
дут противоречить самим себе.
Наиболее целесообразным названием для на-
шего органа может явиться «Лига Освобожде-
ния Народов, Угнетенных большевизмом» или Со-
ветами, или Политбюро, или Советской влас-
тью, или коммунизмом, или назвать ее Лигой Ос-
вобождения подсоветских народов».
Ябдцррящман Фятялибяйли-Дцдянэински
– –
206
ПОД ЗНАМЕНЕМ АБРААМА ЛИНКОЛЬНА
ЗА ЕДИНЫЙ СВОБОДНЫЙ МИР
(в порядке обсуждения)
сть общая цель, которая объединяет не только все
прослойки и партии одного народа с различными
взглядами, но и народы с враждебными интересами и
мировоззрениями.
Е
Для примера возьмем две классические демок-
ратические страны: Америку и Англию. Народы обеих
стран во время второй мировой войны, отбросив все
свои партийные, классовые и всякие другие про-
тиворечия, объединились на основе общей цели–за-
щиты Родины. Например, социалист Эттли стал замес-
тителем непримиримого врага социализма Черчилля.
Совершенно обратное явление мы имеем среди эмиг-
рации.
К сожалению, до настоящего времени эмиграции угне-
тенных народов гораздо ожесточеннее борются друг против
друга, чем против большевизма. Кроме того, среди эмигра-
ции каждого народа, взятого в отдельности, имеются раз-
личные «партии», «правительства», «вожди», которые в
свою очередь, также борются друг против друга. Ведь, об-
щеизвестно, что всякая эмиграция это лишь мизерный оско-
лок, в свою очередь, разбитый на мельчайшие части. И эти
мельчайшие части этого мизерного осколка, враждуя между
собой, каждая считает себя «правомочным представителем»
своего народа и претендует установить свой режим по
прибытии на Родину, где будто бы имеются сотни тысяч и
миллионы их приверженцев. В самом же деле народы и по-
Ябдцррящман Фятялибяйли-Дцдянэински
–
Dostları ilə paylaş: |