Yazıçı Anar haqqında payız düşüncələri (Cəmil Həsənli) Moskvada Anarın 70 illiyində çıxışından
-cı İLİN QANLI YANVAR FACİƏSİNİN GUNAHKARLARI VƏTƏN
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1990-cı İLİN QANLI YANVAR FACİƏSİNİN GUNAHKARLARI VƏTƏN
VƏ XALQ QARŞISINDA CAVAB VERMƏLİDİRLƏR Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri Anar və Respublika Baş nazirinin müavini Elçin Əfəndiyev ilə müsahibə Müxbir(İsmayıl Ömərov):Hər ikinizi buraya dəvət etməkdə məqsəd 22 yanvar tarixli fövqəladə sessiyasının işi barədə söhbət açmaqdır. Hər ikiniz o vaxt həmin sessiyanın iştirakçısı olmusunz,çıxış etmisiniz. Təəssüflər olsun ki, həmin sessisyanın işini əks etdirən lentlər çox azdır, ona görə də istərdik ki, o sessiya barədə məlumat verəsiniz. Anar:Bu sessiyadan danışmazdan əvvəl o,dövrdəki hadisələri yada salmaq lazımdır.20 Yanvar faciəsindən qabaq qabaq Elçin də,mən də,Bəxtiyar Vahabzadə də,İsmayıl Şıxlı və başqa ziyalılarımız da hər şeyi etməyə çalışırdıq ki, o hadisə baş verməsin.Yəni imkanımız daxilincə hökumətlə,vəzifəli adamlarla söhbət edirdik ki, Bakıya qoşun yeridilməsinə heç bir vəchlə imkan yaratmyın.Xalq hərəkatının liderləri ilə söhbəti edirdik ki, əgər bunun qarşısını almaq mümkün olmasa,camaatı tankların qabağına yalın əllə çıxarmaq olmaz.Nəhayət,o vaxt burada Moskvanın çox yüksək nmayənlələri də vardı (Primakov, Girenko) Söhbət zamanı onlara da izah edirdik ki, belə bir hadisə baş verərsə,bu böyük faciə olar və çox ağır nəticələrə gətirirb çıxarar. Təəsüf ki,o vaxt həmişə olduğu kimi,ziyalıların sözünü eşitmədilər. Bu hadisələr qurtarandan sonra da ilk günahlandıralanlar ziyalılar oldu,hər şeyin günahını ziyalılarda gördülər.O hadisələr olan kimi,həmin gecə mən rus dilində 9 səhifədən ibarət «BEDA»(«Musibət») adlı yazı yazdım. Yanvarın 21-də səhər biz indiki Prezident Sarayının qarşısındakı mitinqə gəldik,mən də,Elçin də,başqaları da orda çıxış etdik. Bunlan sonra biz akademiyada toplaşdıq.İclası mən aparırdım. Gecə yazdığım mətnin yüzdən artıq surətini çıxarıb o vaxtkı SSRİ- deputatlarına. Yazıçılar Birliklərinə və sair yerlərə göndərdik. Orada belə qərara
372
gəlindi,belə bir ümumi fikir oldu ki,sessiya çağrılısın.Bəxtiyar müəllim gedib bunu radio ilə elan etdi. Fövqəladə sessiya axşam saatlarında başladı və bütün gecə öz işini davam etdirdi. O vaxtkı komendant saatına görə bu,qanunsuz iş idi.Yəni əsgərlər gəlib bizim hamımızı tutub apara bilərdilər. Buna baxmayaraq sessiyadan heç kim çıxıb getmədi.İndi belə söhbətlər danışırlar ki, sessiyadan heç kimi buraxmırdılar. Amma getmək istəyən çıxıb gedə bilərdi. Heç kim getmədi, hamı axıradək qaldı. Orada mən iki təklif etdim,onlardan biri deyəsən lentdə qalıb.Bu təklif şəhidlərin xatirəsini yad etmək barədə idi,ikinci təklifim isə dünya parlamentlərinə və BMT-yə müraciət etmək idi.Biz rəhmətlik Elmira Qafarovanın kabinetində oturduq,mən diktə etdim,televiziyanın işçisi Rafiq Savalan yazdı. Sonra mən həmin müraciəti sessiyanın kürsüsündən oxudum.Amma çox təəssüf edirəm ki,kimsə qəsdən,bilərəkdən,yaxud bilməyərəkdən, səliqəzislikdən, ya da cinayətkarcasına - bütün bu lentləri pozdurub, onların az bir hissəsi qalıbdır. Halbuki bu bizim tariximizdir. Həmin tarix hələ bu gün də yazılmır,gələcəkdə yazılacaq, bəzi şeylər var ki,gələcəkdə açılacaq. Məsələn, mən sizə şərti olaraq deyə bilərəm ,biz xarici bir dövlətdə yüksək vəzifə tutan adamın adını çəkmirik ki,bu dövlətlə münasibətlərimiz pozulmasın, amma əslində o adam bu işdə iştirak edib.Ona görə də vaxt gələcək, bunlar tamamilə açılacaq,açıq deyiləcəkdir.Tarix üçün çox vacibdir ki,sənədlər qalsın.Bilirsiniz,indi mən görürəm ki, bəzi adamlar öz rolunu qabartmaq istəyir, «mən belə etmişəm,elə etmişəm»- deyir.Şəxsən mən bunu istəmirəm.Mən özümü nə milli qəhrəman elan etmək, nə təbliğ etmək istəyirəm.O vaxt mən bir Azərbaycan deputatının, ziyalısının edə biləcəyi işi görməyə çalışırdım. Mən o vaxt mitinqlərdə,məsələn,1988-ci ildə,fevralda keçirilən birinci mitinqdə çıxış etmişəm. Sonra o vaxtkı Mərkəzi Komitənin,hazırki Prezident Sarayının qarşısında keçirilən mitinqdə,elə həmin gün çıxış etdim. Ümumiyyətlə,belə mitinqlərdə 6-7 dəfə,nəyayət yanvarın 20-də keçirilən mitinqdə çıxış etmişəm. Bunların heç birinin lenti qalmayıb,guya heç belə olmayıb.Yaxşı,mən bunu şöhrət məqsədi ilə demirəm,olmayıb-olmayıb. Amma bu hadisələrdə iştirak etməyən adamlar görürsən çıxırlar ki,mən belə etdim,elə etdim,
373
şərəfdən,qeyrətdən danışırlar. Halbuki elə adamların şərəfə,qeyrətə dəxli yoxdur.Bir adam ki,öz atasının qeyrətini çəkə bilmir, o şərəfdən,qeyrətdən necə danışa bilər? Amma ki,danışır. Deyir ki,mən belə yazdım, elə yazdım, belə dedim və sairə. Ona görə də mənə elə gəlir ki, bu sənədlər saxlansaydı,onlar səhlənkarcasına,cinayətkarcasına məhv edilmə- səydi,kimin nə vaxt nə etdiyi də daha aydın görünərdi,bilinərdi. Müxbir: Anar müəllim,mən sizinlə tamamilə razıyam,yəni o sənədlər bizim ən yaxın tariximizin canlı salnaməsini yaratmaq üçün idi. Çoz təəsüflər olsun ki,hansı bir qüvvənin təzyiqi iləsə onlar məhv edilib. Bəlkə də məhv edilməyib,gizlədilib.
haradasa qalıb. Məsələn,mən sizə bir faktı deyim. Rəhmətlik Xəlil Rza həbsxanada yatarkən mən Moskvada Lefortova türməsinə getdim və onunla görüşdüm. O vaxt mən SSRİ deputatı idim. Lefortovada mən müstəntiqdən soruşdum ki niyə Xəlil Rzanı burada bu qədər saxlayırsınız? Dedi ki, o qədər çıxışlar edib,indi biz bunların hamısını tərcümə edirik. Xəlil mənə «igid»- deyirdi. Dedi ki, igid,mən bilməzdim - nə qədər çıxış etmişəm,hamısını çəkiblər. Dedim.bəs sən nə bilirdin. Demək ki, o çıxışların hamısını çəkiblərmiş,indi də tərcümə edirlərmiş, ona görə də bax,o yazığı orada o qədər saxladılar. Müxbir: Anar müllim,gəlin sessiyanın işinə qayıdaq. Xahiş edirəm, əgər xatırlayırsınızsa,deyin,o vaxt müəyyən qüvvələr var idi,bu sessiyanın çağrılmasına mane olmaq istəyirdilər ki, guya yetərsay yoxdur. Amma sonra məlum olub ki,zəng edib deputatları çağırıblar,yetərsay olub,gecə hamınız orada qalmısınız və sessiya keçirilib.Bəlkə siz xatırlayasınız,orada kimlər çıxış ediblər hakim dairələrldən. Mərkəzi Komitənin üzvlərindən, nazirlərdən, hansılar bu sessiyanın çağrılmasına mane olurdular və yaxud kimlər bu sessiyanın çağrılmasına can atırdılar.
bilmərəm,çünki yadımda deyil.Amma yadımdadır ki, yazıçılarısmıh orada çox fəal iştirak edirdilər. Sessiyanı əvvəlcə Bəxtiyar müəllim,sonra İsmayıl Şıxlı aparırıdı. Elçin orada bir neçə dəfə çıxış etdi,mən çıxış etdim. Yadımla qalan bunlardır. Hökumət adamlarından isə yadıma gəlir, Elmira Qafarova, Həsən Həsənov orada ididər. Onlar çıxış etmədilər.
374
etmişdik. Onların hər ikisi belə fikir söylədilər ki,Mərkəzi Komitənin üzvlərindən və hökumət dairələrindən olan adamlar ancaq sessiyanın işini pozmaq xatirinə gəlmişdilər.Bu fikrə sizin münasibətiniz?
pozmağa və yaxud pozmamağa gəlmişdi.Lakin sessiya oldu.Sonra biz sədrin otağına qalxdıq,bəzi sənədləri hazırladıq,müzakirə etdik,yazdıq,tərtib etdik. O sessiyada nə mümkündürsə,etdik. Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|