‘z b e k is t n r espu blik asi o L iy va ‘rta m axsus ta’ L i m vazirlig I

fikrlash la y o q a tin in g shakllanishiga yordam beradi.
T a ’limni insoniylashtirish bu t a ’lim tizimi va butun ta’lim jarayonini
har bir inson huquqlarini hurmat qilish, pedagoglar o'rtasida o'zaro
hurmatga asoslangan munosabatlarni rivojlantirish, ularning sog'liqlarini
saqlash va m u sta h k a m la sh , shaxsiy qadr-qim m atlarinin g his etishlarini
t a ’m inlash va shaxsiy im koniyatlarini rivojlantirishga xizmat qiladi.
T a ’lim n i inso n p a rv a rla sh tirish yangi tayanch o 'q u v rejasining
ikk in ch i m u h i m g 'o y a sid ir. T a ’lim n i gum anitarlashtirish birinchi
navbatda ta y a n c h o 'q u v rejasida gum anitar fanlar hajmini oshirishda
o 'z ifodasini t o p a d i (50 % dan ko'proq). Bu xususan estetik tarbiyani
tashkil etishga o 'q u v vaqtini ikki barobar ko'paytirishga im k o n beradi.
Gum anitarlashtirish — bu t a ’lim n in g bosqichi va turidan q a t ’i nazar
asosiy ijtim oiy m u a m m o — inson farovonligi m u a m m o sin i hal etishga
im k o n beruvchi t a ’lim m a z m u n in i o'zlashtirishga yo'naitirishdir.
T a ’lim yangi m a z m u n in i ishlab chiqishning uchinchi g'o y a si —
t a ’limni differensivalashtirish. Bu yo'nalish majburiy kurslar bilan birga
katta sinflarda chuqurlashtirilgan va ixtisoslashtirilgan o'qitish, fanlarni
tanlash asosida olib borishni ko'zd a tutadi. Sinfda, sinflar o'rtasida
h a m d a turli y o sh d a g i o 'q u v guruhlarida fakultativ kurslarni individual,
g u r u h li m a s h g ' u l o t l a r h a m d a q iz iq ish la riga ko'ra t o 'g a r a k la r n i
rivojlantirish h a m k o 'zd a tutiladi. Differensatsiyalash — bu z a m o n a v iy
s h a r o it d a t a ’l i m n i r ivojlan tirish u m u m i y y o 'n a lis h i h is o b la n a d i .
R espublikada o 't g a n asrning 90-yillarida ta’limni differensatsiyalash
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

m a q s a d i d a ixtisoslashtirilgan m a k t a b l a r va s i n f la r (fizika, x im iya , 
m a te m a tik a , chet tillarini c h u q u r o'rganish bilan) litseylar, gimnaziyalar 
o childi.
1997-yilda 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi XI sessiyasida 
0 ‘zbekiston Respublikasining « T a ’lim t o ‘g ‘risida»gi Q o n u n i va «K adrlar 
t a y y o r l a s h m illiy d a s t u r i » n i n g q a b u l q i l i n i s h i t a ’lim t i z i m i n i
r iv o j l a n t i r i s h d a yangi b o s q i c h b o ‘ldi. D a v la t t a ’lim s t a n d a r t l a r i
talablaridan kelib chiqib t a ’lim dasturlarining yangi avlodi ishlab chiqildi.
Kurslarni integratsivalashtirish t a ’lim ning yangi m a z m u n in i ishlab 
c h iq is h g a qaratilgan yan a b ir g ‘oy a o ‘q u v c h i l a r d a , d u n y o n i yaxlit 
t a s a v v u r q il is h l a y o q a t i n i r i v o j l a n t i r i s h d a u m u m l a s h t i r u v c h i ,
d u n y o q a r a s h n i shakllantirish i m k o n in i b eru v c h i integrativ fa n la rn i 
yaratish m u h im aham iyat kasb etadi.
Yangi yagona (tayanch) o ‘quv rejasida integratsiyalash hisobiga 
o ‘q u v f a n l a r i s o n i k a m a y t i r i l d i , s o a t l a r n i n g u m u m i y h a j m i
ixcham lashtirildi. Xususan, «Tarix» fani u m u m iy tarix va 0 ‘z b e k isto n
xalqlari tarixiga asoslanadi.
Standartlashtirish — bu m ajb u riy o ‘quv fanlari t o ‘p lam ining soatlari 
an iq belgilangan hajmini belgilash. T a ’lim standartlari yo rd a m id a t a ’lim 
m u a s s a s a l a r i d a o ‘q u v i s h l a r i n i n g n o r m a t i v l a r i m o s l a s h t i r i l a d i ,
o ‘q u v ch ilar bilimlarini b ah o lash n in g yagona m ezo n la ri ishlab chiqiladi.
K o ‘p bosqichlilik — bu t a ’lim n in g h a r bir b o s q ic h id a o ‘q u v c h in in g
im koniyat va qiziqishlari darajasiga jav o b bera o ladigan bilim darajasiga 
erishish im konini beruvchi k o ‘p b osqichli t a ’lim j a r a y o n i n i tashkil 
etis h d a n iborat. Turli bosqich la rning h a r birida o 'q it i s h n in g y ak u n iy
h o lati t a ’limning sifatli yak u n lan g a n lig i hisoblanadi.
Amalivlashtirish — shaxs ( o ‘q u vchi)ni ijtimoiy faoliyatiga nazariy 
bilimlarni puxta o'zlashtirgan h o ld a ularni am aliyotda faol q o ‘llay olishga 
tayyorlash. Y a’ni, shaxsda m a k ta b t a ’limi j a ra y o n id a y o q o ‘rta m axsus 
yoki oliy t a ’lim muassasalari t a ’lim tizimi, o ‘quv rejasi, fanlar b o ‘yicha 
ilm iy-nazariy bilimlarni c h u q u r va tizimli o ‘zlashtira olishga im k o n
beruvchi dastlabki ko‘nikm alam i tarbiyalashga alohida aham iyat beriladi.
T a ’limni axborotlashtirish o ‘quvchilarni o ‘qitish jara y o n id a hisoblash 
texnikasi va axborot texn o lo g iy alarid a n o m m a v iy va k eng foyda la nish 
bilan b o g ‘liq b o ‘ladi. T a ’limni axboro tla sh tirish oxirgi o ‘n yillikda keng 
t a r q a l d i , b u n i n g boisi s h u k i , z a m o n a v i y v i d e o - r a d i o t e x n i k a va 
kom pu terlam in g t a ’lim tizimida q o ‘llanilishi m u m k in b o ‘lganligi h a m d a
foydalanish nisbatan oddiyligidir.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1 
n d i v i d u a l l a s h t i r i s h t a ’l i m - t a r b i y a j a r a y o n i d a o ‘q u v c h i va 
o ‘qituvchilar o ‘rtasidagi o ‘zaro m unosab atlarn in g h a m m a tu rla rid a n
foydalangan h o ld a ularning individual xususiyatlarini hisobga olish va 
rivojlantirish dem akdir.
Uzluksizlik jam iyat hayotining tez o'z garib borishi o d a m n i doim iy 
ravishda t a ’lim olish (m u staq il t a ’lim olish)ga u n d o v c h i j a r a y o n
mohiyatini anglatadi.