‘z b e k is t n r espu blik asi o L iy va ‘rta m axsus ta’ L i m vazirlig I

Jam oa haqida tushuncha. 
Ja m o a (lotincha «kollektivus» so‘zining 
tarjimasi boMib, yigMlma, om m a, birgalikdagi majlis, birlashma, guruh) 
bir necha a ’zo (kishi)lardan iborat boMib, ijtimoiy ahamiyatga ega
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

um um iy maqsad asosida tashkil topgan guruh demakdir. Zamonaviy 
talqinda «jamoa» tushunchasi ikki xil m a ’noda ishlatiladi. Birinchidan, 
j a m o a d e g a n d a bir necha kishilarning m uayyan m aq sa d yoMida 
birlashuvidan iborat tashkiliy guruhi tushuniladi (m asalan, ishlab 
chiqarish jamoasi, zavod jamoasi, o ‘quv yurti jamoasi, x o ‘jalik jamosi 
va hokazo). Ikkinchidan, jam oa deganda yuqori darajada uyushtirilgan 
guruh tushuniladi. Chunonchi, 
0
‘quvchilar jamoasi yuqori darajada 
uyushtirilgan birlashma hisoblanadi.
Jam oada va iamoa yordamida tarbiyalash — tarbiya tizimida muhim 
ahamiyatga ega boMgan tamoyillardan biridir. Shaxsni shakllantirishda 
jamoaning yetakchi rol o ‘ynashi t o ‘g‘risidagi fikrlar pedagogika fanining 
ilk rivojlanish davrlaridayoq bildirilgan. J a m o a d a u n in g a ’zolari 
o ‘rtasidagi munosabatning alohida shakli yuzaga keladi, bu esa shaxsning 
jamoa bilan birgalikda rivojlanishini t a ’minlaydi. Lekin h ar qanday 
guruhni ham jam oa deb hisoblab boMmaydi. Jam oa bir q a to r belgilaiga 
egadirki, mazkur belgilar jamoani kishilarning yetarli darajada uyushgan 
har q anday guruhdan ajratib turadi.
0
‘quvchilarjamoasi o‘zigaxoslik kasb etuvchi muhim belgilarga egadir. 
Quyida jamoa va uning xususiyatlari (belgilari) borasida so‘z yuritamiz.
Ja m o a ijtimoiy jamiyatning bir qismi hisoblanadi, unda ijtimoiy 
hayot va kishilik munosabatlarining barcha m e ’yorlari o ‘z ifodasini 
topadi. Z e ro , ja m o a jam iyatdagi mavjud m u n o s a b a t la r tizim ida 
namoyon boMar ekan, jam oa va ijtimoiy jamiyat maqsadi, intilishida 
o ‘zaro birlik, uzviylik, aloqadorlik yuzaga keladi.
Shu bois jam oa hayotining aniq (yagona) maqsadga qaratilganligi 
va ijtimoiy-g'oyaviy xususiyat kasb etishi uning yetakchi belgisi sanaladi.
H a r bir jamoa boshqa iamoalar bilan uzviv aloqadorlikda mavjud 
boMadi. Muayyan jam oaning har bir a ’zosi jamiyat ijtimoiy faoliyatini 
tashkil etish jarayonida o ‘z jamoasi bilan birgalikda ishtirok etadi. Jamoa 
a ’zolarini intilishlarini tushunish, jam o a oldiga q o ‘yilgan maqsad 
mohiyatini chuqur his etish ham da uning shaxsni shakllantirishdagi 
o ‘rni va rolini t o ‘g‘ri baholay olish jam oa a ’zolarining um um iy va 
xususiy (shaxsiy) maqsad, qiziqishi, ehtiyoj va faoliyatlari o ‘rtasidagi 
birlikni nam oyon etadi hamda jam oaning boMinishiga yoM q o ‘ymaydi.
H a r bir jam oa o ‘z - o ‘zini boshqarish organiga ega va umumiy 
jamoaning uzviy qismi sanaladi. Shuningdek, u m aqsadning birligi va 
tashkil qilish xususiyatlari orqali umummilliy ja m o a bilan bogManadi. 
Ijtimoiy iamivat ehtivoiini qondirishga vo‘naltirilgan birgalikdagi faoliyat
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

jam oanin g navbatdagi m uhim xususiyatidir. Ja m o a faoliyatining 
ijtimoiy-g‘oyaviy yo‘nalishi ham jam oaning faoliyati m azm unida o ‘z 
aksini topishi muhim ahamiyatga egadir.
Ja m o a xususiyatini aniqlashda kishilar guruhining yagona ijtimoiy 
tizimini o ‘m ata olishdagi usuli, ya’ni, jamoani tashkil qilish usuli ham 
muhim hisoblanadi.
Pedagogik jihatdan maqsadga muvofiq tashkil etilgan jam o a, 
xususan, uning a ’zolari o ‘rtasida o ‘zaro ruhiy yaqinlik, ishchanlik, bir- 
biri u c h u n g ‘a m x o ‘rlik, o ‘zaro yo rd am , jam o a m an fa ati uch u n 
qayg‘urish, mazkur yo‘lda amaliy harakatlarni tashkil etish hamda 
javobgarlik hissi qaror topadi.
Dem ak, jam oa o ‘zida quyidagi xususiyatlarni namoyon etadi: