‘z b e k is t n r espu blik asi o L iy va ‘rta m axsus ta’ L i m vazirlig I

O ila tarbiyasini tashkil etish shakl, m etod va vositalari. 
Oila 
s h a r o itid a uyushtirilayotgan su h b atlar alohida diqq atg a sazovordir. 
O m m a v iy axborot vositalari orqali aholi e ’tiboriga havola etilayotgan 
h u q u q iy mavzulardagi m aq o lalar, k o ‘rsatuv, eshittirish, shuningdek, 
o m m a v iy -h u q u q iy a d a b iy o tla r h am d a ularda ilgari surilgan g ‘oya!ar 
y u za sid a n o ‘tkaziladigan s u h b a tla r bolalarda h u q u q iy tasavvur, idrok, 
savodxonlik, tafakkur, faollik, m a s ’ullik, e ’tiq o d va salohiyatni q a ro r 
to pishiga olib keladi.
O i l a m u h i t i d a b o l a l a r g a u l a r n i n g b u r c h l a r i t o ‘g ‘ris id a g i 
m a ’lu m o tlarn i berib borish, o ‘z navbatida h u q u q la rid a n foydalanish 
y o ‘llarini k o ‘rsatib berish bu bo ra d a yaxshi sa m a ra bera oladi.
O ila b o lalard a v ata n p a rv a rlik , insonparvarlik tuyg'ularini hosil 
q i l u v c h i o ‘z ig a xos m a s k a n s a n a l a d i . B o l a l a r « V a ta n » , «xalq» 
tu shunchala rining mohiyatini dastlab ana shu m askanda o ‘zlashtiradilar. 
B in o b arin , oilaning o ‘zi V ata n n in g bir bo'lagidir. Oila s h a ’nini him oya 
qilish, uni saqlash t o ‘g ‘risida q ayg‘urishning V a ta n n in g sh a ’ni, el-yurt 
m a n fa a ti u c h u n kura shish tu y g ‘ulari bilan uzviy b o g ‘liq boMishiga 
erishish oilada tashkil etilayotgan ijtimoiy-siyosiy tarbiyaning asosi 
b o ‘lishi lozim.
Y u q o rid a qayd etilgan ta rz d a oila tarbiyasini tashkil etish komil 
in s o n n i tarbiyalab voyaga yetkazish muvafTaqiyati u ch u n poydevor 
b o ‘ladi. Farzandlarning h a r to m o n la m a yetuk b o ‘lib voyaga yetishlarida 
o t a - o n a , o i la n i n g b o s h q a a ’z o l a r i n in g d u n y o q a r a s h l a r i , h a y o tiy
y o n d ash u v lari va m a ’naviy dunyosi o ‘ziga xos o ‘rin tutadi.
Shuningdek, o ta -o n a la m in g m uayyan darajada pedagogik bilimlaiga 
ega b o ‘lishlari h a m aham iyatlidir. Oila va t a ’lim muassasalari o'rta sid a 
tashkil etilgan ham k o rlik n in g bosh g'oyasi o t a - o n a l a r uchun pedagogik 
y o r d a m k o ‘rsatishdan iboratdir.
F a r z a n d dastlabki m a ’lum ot va ijtimoiy m e ’yorlarga am al qilish 
borasidagi k o ‘nik m alarg a oilada ega b o ‘ladi. C h u n k i oilaviy ijtimoiy 
m u n o s a b a tla r , xususan, m ad an iy -m a ish iy , iqtisodiy-moliyaviy, mulkiy 
m u o sa b a tla r h a m d a m e h n a t faoliyatini tashkil etishda farzandlar o ‘zlari 
se z m a g a n , m ohiy atin i tu s h u n i b y etm agan h o ld a m a z k u r m u n o sab atlar 
ja ra y o n id a ishtirok etadilar, d em akki, ijtimoiy m asalalar bilan t o ‘qnash 
k e l a d i l a r , n a t i j a d a b u t a r z d a g i m u l o q o t l a r n i n g d o i m i y , q i s q a
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

m u d d a tl a r d a tak ro rla n ib turishi u lar u c h u n o t a - o n a l a r , fa r z a n d la r n i n g
h u q u q , b u rc h , majburiyat va m a s ’uliyatlarini tu sh u n ib yetishga y o r d a m
b eruvchi ijtimoiy obyektiv s h a rt-s h a ro itla rn i yaratadi.
S h u jih a td a n pedagogika fani oldiga milliy va hududiy xususiyatlarni 
in o b atg a olgan h o ld a tarixan tarkib t o p g a n oila — t a ’lim m u assasa si — 
j a m o a tc h ilik tarzidagi uchlikning i j t i m o i y - m a ’rifiy roli u lar o ‘rtasidagi 
o ‘z a ro birlik, aloqadorligini asoslash, b o la la r d a idrok va ta f a k k u r n i
shakllantirishda oila va jam o atch ilik im k o n iy a tla rin i a n iq la sh h a m d a
u la rd a n unu m li foydalanish talabi o ‘rtag a q o ‘yilm oqda.
Oila tarbiyasining farzandlarga ta rb iy a berish, u lard a m a ’n a v iy - 
axloqiy m a d a n iy a tn i shakllantirish im k o n iy a tla rin i a niqlash y u z a s id a n
b ir q a t o r ta d b irla r amalga oshiriladi. S h u b o ra d a o t a - o n a l a r b ila n olib 
borilgan ishlar h a m d a o ‘tkaziladigan ta d b i r l a r d a n a y rim larini n a m u n a
sifatida keltiramiz:
O t a - o n a l a r bilan olib boriladigan ishlar:
I. O t a - o n a la r bilan o ‘tkaziladiean s u h b a t l a r .
S u hbatlar yakka va um um iy ta rz d a olib boriladi. Ilk suhbat c h o g ‘ida 
o ‘quvchilarni m a ’naviy-axloqiy j i h a t d a n tarb iy a la sh , u lard a m a ’n av iy - 
axloqiy m adaniyat unsurlarini q aro r toptirish muvaffaqiyatini t a ’m in la sh
kafolati b o ‘lgan o ta - o n a la r va fa r z a n d la r n in g ijtimoiy onglilik h a m d a
faollik d arajasin i aniqlashga y o r d a m b e r u v c h i a n k e ta s o ‘ro v l a r in i
o ‘tkazish m um k in . S o ‘rov n o m ala r ikki t u r d a b o ‘lib, u la rd a n b irin c h is i 
h a r bir o ‘quvchining um um iy portretini tasvirlovchi, diagnostik tavsifga 
ega, ikkinchi turdagi so‘rovnom a esa o t a - o n a l a r n i n g ijtim oiy t a rb iy a n i 
y o ‘lga q o ‘yish, fa rz a n d la r m a ’n aviy m a d a n i y a t i n i s h a k l l a n t i r i s h g a
n isb atan ularning shaxsiy m u n o s a b a tla r in i a n iq lash g a x iz m a t q ilu v ch i 
s o ‘rovnom alardir. Quyida birinchi t u rd a g i s o ‘r o v n o m a n i n g u m u m i y
m a z m u n i n i keltiramiz:
«Siz o ‘z farzandingizni qay d a r a ja d a bilasiz?» n o m li s o ‘r o v n o m a
m a z m u n i quyidagicha:
1. F a rz a n d in g iz ushbu o ‘q u v m a s k a n i d a n e c h a n c h i yil t a h s i l 
o lm o q d a ?
2. F arz andingizni s o ‘nggi o ‘quv yilidagi o ‘zlashtirish da ra ja si S izni 
q on iq tirad im i?
3. Farzandingizning fanlarga b o ‘lgan m u n o s a b a t i q a n d a y ?
4. U n in g fanlai^a b o ‘lgan qiziq ish in i b a h o la y olasizm i?
5. Ijtimoiy m u n o sab atlar (oila, j a m o a h a m d a keng j a m o a t c h i l i k
o ‘rtasida tashkil etiladigan m unosabatlar) jarayonidagi ishtiroki q a n d a y ?
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

6
. F arzandingiz m a n s u b b o ‘lgan mikro h a m d a m akro m u h itn in g
m a ’naviy-axloqiy iqlimi q anda y? U kimlar bilan d o ‘stlashgan, ularning 
m a ’naviy qiyofasi Sizning talablaringizga javob bera oladimi?
7. Siz f a r z a n d i n g i z g a n i s b a t a n s a lb iy a l o q a y o k i t a ’sir 
k o ‘rsatganliklarining guvohi b o ‘lganmisiz?
8
. U n ing oilada lu tg an o ‘rni qanday?
9. O lquv yurti yoki oila o ‘rtasida vujudga kelgan shaxsiy ziddiyatlari 
b o rm i?
D a s t l a b k i s u h b a t h a m d a o t a - o n a l a r t o m o n i d a n t o 'l d i r i l g a n
s o ‘r o v n o m a l a r natijalarini tahlil etish ular bilan tashkil etiladigan 
t a d b i r l a r y o ‘na!ishi va m a z m u n in i belgilab beradi.
II. 
M aktabning 
o
‘
q u v
vili davom ida o ta -o n a la r bilan olib boradigan 
ish lari:
1. S in f o t a - o n a l a r m ailisi. Majlis o ‘quv yili d a vom ida besh m arta 
o ‘tk a z ila d i, y a ’ni, o ‘quv yili boshlanishi o ld id a n , I, II, III va IV 
c h o r a k l a r y ak u n id a. M ajlislarda o ‘quv yurti ic h k i-ta rtib q oidalari, 
u m u m j a m o a ijtimoiy m e ’yorlariga rioya etish holatlari, yuzaga kelgan 
zid d iy a tla r tahlil etiladi, navbatdagi davr u c h u n belgilangan ishlarni 
rejalashtirish, ularni hal etish yo'llari, c h o ra -ta d b irla ri belgilanadi. 
M a k t a b d a t a ’lim o la y o tg a n , j a m o a hayoti, s h u n in g d e k , tarbiyaviy 
ta d b irla r d a faollik k o ‘rsatayotgan, o ‘qishda, m e h n a t d a alohida o 'r n a k
b o ‘layotgan o ‘quvchilarning ota-onalariga minnatdorchilik izhor etiladi.
Ayrim o ‘quv yu rtid a tashkil etilayotgan ta d b irla rd a faol ishtirok 
e tm a s lik la ri aytib o 't i l a d i va b u n in g sabablari a n iq la n a d i, b u n d a y
h o la tla rg a b a r h a m berish bora sida fikrlashib olinadi.
2. U m u m m a k t a b o t a - o n a l a r majlisi. O t a - o n a l a r n i n g u m u m iy
y ig ‘ilishida o ‘quv yili d a v o m id a o ‘quvchilar, o t a - o n a l a r bilan olib 
b orilad ig an tarbiyaviy ishlarning borishi va yakuni m u h o k a m a qilinadi. 
O t a - o n a l a r m a k ta b h ayoti va o ‘quvchilarning intizom i, xulq-atvori, 
ijtim oiy m e ’yorlarga a m al qilishlari, o ‘quvchilarni m a ’naviy j ih a td a n
t arb iy a la sh bora sida erisha yotga n natijalar bilan tanishtiriladi.
0
‘q u v yili y a k u n i d a b o ‘lib o ‘tg a n u m u m m a k t a b o t a - o n a l a r
m a jlisid a ijtim oiy h a y o t d a faol ishtirok etg an , turli fa nla r b o 'y i c h a
u y u s h t i r i l g a n t a d b i r l a r d a a l o h i d a ibrat k o ‘rs a tg a n , s h u n i n g d e k ,
m u a y y a n fa n la r b o ‘y ic h a o lim p ia d a la rd a m uvaffaqiyatli q a tn a sh g a n
o ‘q u v c h i la r va u la rn in g o t a - o n a l a r i n i r a h m a tn o m a la r bilan taqdirlash 
m a q s a d g a m uvofiqdir. Q u y id a b u n d a y ra h m a tn o m a la rn in g nam unasini 
ke ltira m iz :
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

I
I
I
N a m u n a
« H u rm a tli S obiijon R o‘ziyev!
T o sh k e n t s h a h a r Y unusobod tu m a n i d a g i 2 2 -m a k ta b m a ’m u riy a ti 
va kasaba uyushm asi q o'm itasi « K a m o lo t» yoshlar u y u s h m a s i Sizga 
fa rza n d in g iz n in g tarbiyasiga a lo h id a e ’t ib o r b e r a y o tg an in g iz u c h u n
t a s h a k k u r izhor etadi.
F a r z a n d i n g i z N o d irjo n R o ‘ziyev 2 0 0 4 —2005 o ‘q u v y ilin i a ’lo 
baholar, n am unali xulqi, shuningdek, m a te m a tik a fani b o ‘yicha bilim lar 
tanlovidagi faol ishtiroki bilan y a kunladi.
Farzandingiz mustaqil Respublikamiz va xalqimizga m u n o s ib fuqaro 
b o ‘lib yetishayotganligidan x u rsa n d m iz.
Sizga va oila a ’zolaringizga so g ‘liq, oilangizga tin c h lik tila y m iz .
M a k tab m a ’muriyati
Kasaba uyushm asi qo'm itasi
«K am olot» y oshlar uyushmasi
2005-yil 
6
iyun».
3. 
liti m o i v - m a ’naviv m a z m u n d a g i s u h b at va m a ’r u z a la r . B u n d a y
m a ’ruza va suhbatlar ota-onalarda ijtimoiy, shuningdek, t a ’lim -tarbiyaga 
oid bilim larni egallash, farzand tarbiyasi ishiga jiddiy e ’ti b o r b e rish , bu 
b o r a d a t a ’lim m uassasasi bilan m u s t a h k a m h a m k o rlik o ‘rn a t i s h d a
m u h im aham iyatga ega.
Oila muammolari. Mustaqillik yillarida bare ha sohalarda b o ‘lgani kabi 
t a ’lim-tarbiya va oila tarbiyasini tashkil etishda ham m u h im o ‘zgarishlar 
yuz berdi. Mavjud sharoitda oilada bolalar tarbiyasini tashkil etishda 
muayyan qiyinchiliklar ko‘zga tashlanm oqda. B ularquyidagilardan iborat:
— o ta -o n a la rn in g pedagogik b ilim la r d a n yetarli d a r a ja d a x a b a r d o r
emasliklari;
— o ‘tish davri sharoitida y uzaga kelgan iqtisodiy q iy in c h ilik la r 
natijasida m ak tab yoshi b o lalarn in g m u a y y a n q ism in in g b o z o r bilan 
bogManib qolib, o ‘qishga b o ‘lgan qiziq ish la rin in g susayganligi;
— zamonaviy axborot vositalari, shu j u m la d a n , kopyuterning ijtimoiy 
hay o tg a tobora c h u q u r kirib b orayotganligi, natijada unin g ijobiy t a ’siri 
b i l a n b irg a b o l a l a r d a b a d i i y a d a b i y o t l a r n i o ‘q i s h g a b o M g a n
qiziqishlarining sezilarli pasayishi;
— axborot vositalari sahifalarida ja n g a r i kayfiyatdagi t o m o s h a l a r
so n in in g ortib borayotganligi va b u n i n g o q ib a tid a b o la la rd a b e r a h m l ik
kayfiyatining paydo boMayotganligi;
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

— 
o ‘q u v c h i l a r n i n g
o ‘q u v
a d a b i y o t l a r i
b i l a n
t o ‘la 
qurollantirilm aganligi;
— n o t o ‘liq o i l a la r n i n g m avjudligi h a m d a u l a r s o n i n in g o rtib
borayotganligi va hokazolar.
O ilaning farzandlar o ‘quv faoliyatiga g‘a m x o ‘rlik qilishi tarbiyadagi 
bosh masalalardan biridir. O ta - o n a la r farzandlarining t a ’lim jara y o n id a 
bilim larni muvaffaqiyatli o ‘zlashtirishlari y o ‘lida m a s ’uliyatni c h u q u r
his etishlari zarur.
O t a - o n a la rn in g bu b o ra d a quyidagilarga rioya etishlari m aqsadga 
muvofiqdir:
— bolalarning m a s h g ‘ulotlarga kechikishlari va uyga o ‘z vaqtida 
qaytm asliklariga y o ‘l q o ‘ymasliklari;
— ularning dars tayyorlashlari uch u n u yda q ulay sharoitni yaratib 
berishlari;
— b o l a l a r d a uy v a z i f a l a r i n i b a ja rish g a n i s b a t a n m a s ’u liyatli 
y o n d a s h u v n i q a ro r toptirishlari;
— bolalarga o ‘quv topshiriqlarini bajarish hayotiy zaruriyat ekanligini 
uqtirishlari, vazifalarni m ustaqil, vijdonan bajarish k o ‘nikm alariga ega 
b o ‘lishlariga k o ‘m aklashishlari;
— b o l a l a r n i n g k u n t a r t i b i g a am a l q ilish k o ‘n i k m a l a r i g a ega 
b o ‘lishlariga e ’tibor qaratishlari;
— b o ‘sh vaq td an u n u m li foydalanishlarini n az o rat qilib borishlari.
O ilada bola tarbiyasiga ijodiy yondashish, bolalarda ijobiy sifatlarni
s h a k l l a n t i r i s h g a e r i s h i s h u l a r n i n g s h a x s s i f a t i d a to M a q o n l i
sh akllanishlarida m u h i m ah a m iy a tg a ega.