chiqaradi. X X a s r n in g b o s h la r id a m o liy a g a o id M .B o g o le p o v , V.Tverdoxlebov, A.Bukovetskiy va P.G enzellarning asarlari paydo bo‘ldi. S h o 'r o la r d a v rid a m o liy a f a n in in g ta r a q q iy e t is h id a V .D y a c h e n k o , A .A lek sa n d r o v , A .B irm a n , E .V o zn e s en sk iy , V .Chantladze, B.Boldirev, V .R odionova, P.Nikolskiylar o'ziga xos tarzda yon d a sh g a n la r. U la rn in g asarlari h o z irg i kunda o ‘z ah am iyatin i y o ‘qotgan b o ‘lsa -d a , fikrim izch a, keyingi yillar tadqiqotchilari uchun qiziqarli predm et bo'lishi shubhasiz. M oliya taraqqiyotida va nazariy masalalarini tadqiq etishda o'zbekistonlik m oliyachi olim larning ham munosib hissasi bor. Bu b o r a d a p r o f. H .R .S o b ir o v , d o t s . X .M .M u r a t o v , d o ts . H .H .M u h a m e d n a z a r o v , p r o f. F .S h .S h a m s u d d in o v , p r o f. Q .A .Y ah’yoev, prof. O .O .O lim jon ov, prof. T .S.M alikov, prof. N .H .H a y d a r o v , prof. O .K . Im in o v , prof. A .S .Jo'raev, prof. 35
A.V. Vahobov. T.S. M alikov M .I.Almardonov, prof. N.X.Jumaev, prof. N .R .Q o'zieva va
boshqalarning qarashlari o‘z o'rniga ega.
Bahs-munozara va nazorat uchun savollar • «Moliya» so‘zi, eng awalo, qanday m a’nolarni anglatadi?
• Moliyaning vujudga kelish shart-sharoitlari nimalardan iborat?
• Moliya va moliyaviy munosabatlarning mohiyati haqidagi
tasawurlar vaqt o‘tishi bilan o‘z ko‘rinishini qanday o‘zgartirib
borgan?
• M oliyaning ijtim o iy -iq tiso d iy m o h iy ati, ta ra q q iy o t
qonuniyatlari, tovar-pul munosabatlarining qamrab olish sohasi va
ijtimoiy takror ishlab chiqarishdagi roli nimalar bilan belgilanadi?
• Tarixiy kategoriya sifatida m oliyaning vujudga kelishi
nimalarga bog‘liq?
• Moliya deb nimaga aytiladi?
• Moliyaviy munosabatlarning farqlanuvchi xarakterli belgilari
nimalardan iborat?
• Moliyaning xarakterli belgilariga nimalar kiradi?
• Moliya kimlar (nimalar) o'rtasida vujudga keladigan pul
munosabatlarini ifodalaydi?
• 0 ‘zining moddiy mazmuniga ko‘ra moliya nimalami ifoda
etadi?
• Moliyaviy munosabatlarning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati
qanday savolning tadqiq qilinishi orqali namoyon bo‘ladi?
• Taqsimlash jarayonlarida moliyadan tashqari yana qanday
iqtisodiy kategoriyalar ishtirok etadi?
• Moliyaning baho, ish haqi, kredit va boshqa iqtisodiy
kategoriyalar bilan o‘zaro bog‘liqligi va farqli jihatlari nimalardan
iborat?
• Moliyaning mohiyati nimalar orqali namoyon boTadi?
• Moliya qanday funksiyalarni bajaradi?
• Eng awalo, moliyaning taqsimlash fimksiyasi qaerda namoyon
bo‘ladi?
• Asosiy daromadlar MDni moddiy ishlab chiqarish ishtirok-
chilari o‘rtasida taqsimlash jarayonida qanday guruhlarga bo‘linadi?
36
M sM m • Qanday qayta taqsimlashlar natijasida ikkilamchi yoki «kelib
chiquvchi» daromadlar tashkil topadi?
• Moliya yordamida amalga oshiriladigan YalM va MDni
taqsimlash va qayta taqsimlashning pirovard maqsadi nimalardan
iborat?
• Moliyaning taqsimlash funksiyasi nimalami amalga oshirishga
imkoniyat va shart-sharoitlar yaratib beradi?
• Moliya nazorat funksiyasining asosini nima tashkil etadi?
• Moliya nazorat funksiyasining eng muhim vazifalari nima-
lardan iborat?
• Bozor munosabatlariga o ‘tish sharoitida moliyaning nazorat
funksiyasi nimalarga yo'naltiriladi?
• Moliyaning nazorat funksiyasi amaliyotda qanday organlar-
ning faoliyatlari orqali namoyon bo‘ladi?
• Moliyaning funksiyalari nima orqali amalga oshiriladi?
• Takror ishlab chiqarish jarayoni o‘z ichiga qanday bosqichlami
oladi?
• Takror ishlab chiqarish jarayonining har bir ishtirokchisi o ‘ziga
tegishli bo'lgan daromadni qanday qismlarga bo‘ladi?
• Jami ijtimoiy mahsulot va yalpi ichki mahsulotning bir-
biridan farqlari, ularning afzallik va kamchilik tomonlari nim a
lardan iborat?
• Jami ijtimoiy mahsulotning umumiy taqsimlanish tartibi
qanday?
• Jami ijtimoiy mahsulot qanday ikki asosiy qismdan iborat?
• Nega hukumatlari soliqlar orqali shaxsiy daromadlarni cheklab
qo'ygan mamlakatlarda iqtisodiyot o ‘sish asosiga ega emas deb
qabul qilingan?
• Iste’mol fondining tarkibiy qismlariga nimalar kiradi?
• Ijtimoiy iste’mol fondlarining asosiy qismi nima orqali amalga
oshiriladi?
• Takror ishlab chiqarish jarayonining har bir bosqichida moliya
qanday shaklda va tartibda ishtirok etadi?
• Taqsimlash jarayoniga davlat aralashuvining balanslashtirilgan
chegaralari buzilsa, butun takror ishlab chiqarish jarayoni izdan
chiqadimi? Nega?
37
