‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

XX asrning 90-yillaridan keyingi davrda
 
a ra b -m u s u lm o n
du n y o si, turkiy o lam , n isb a ta n rivojlangan d a v la tla r va m in ta q a la r
— T u rk iy a , P o k is to n , S a u d iy a A r a b is to n i, Q u v a y t, J a n u b i-
S harqiy Osiyo m in taq asi m am lak atlari ja d a l tara q q iy o t y o ‘liga kira 
b o sh lag an b o ‘lsalar, s h o ‘ro la r istib d o d i o stid a q o lg an m in ta q a la r 
d av latlari — O zarb ay jo n , 0 ‘z b e k isto n , Q o z o g ‘isto n , Q irg ‘izis- 
to n , T u rk m a n is to n , T o jik is to n — m illiy m u sta q illik n i q o ‘lga 
kiritish , m u sta h k a m lash , m illiy d a v la tch ilik n i v u jud ga keltirish, 
z a m o n av iy tara q q iy o t y o 'lig a c h iq ib o lish va h u q u q iy , d e m o k ra tik
ja m iy a t q u rish , ja h o n sivilizatsiyasiga ta b iiy -ta d rijiy kirib b o rish - 
d a n ib o ra t „ M illiy u y g ‘o n is h “ ja ra y o n la rin i b o s h id a n k e c h ir- 
m oqdalar.
105

---

Bu d a v rd a a r a b - m u s u lm o n S h a rq fa lsa fa si I n d o n e z iy a , 
M a la y z iy a , S in g a p u r , F i li p p in k a b i m a m la k a tla r d a y u k sa k
tex n o lo g ik ta ra q q iy o t s u r ’ati va sifatiga m os keluvchi G ‘arbga xos 
aqliy bilish u sullari, tex n o lo g ik tafak k u rg a z o ‘r berish va S h a rq q a
xos tadrijiy taraqqiyot va e ’tiqodiy bag'rikenglikni o ‘zida jo qilayotgan 
(sin tez) zam o n a v iy falsafa q a ro r to p a boshladi.
Ayni p a y td a M isr, S uriya. Iro q , Liviya, Y a m a n , F a lastin , 
Ja zo ir, Livan, S u d a n , E fio p iy a, E ro n , A fg 'o n isto n kabi m u su l- 
m o n m a m la k a tla r id a 6 0 — 8 0 - y illa r d a g i „ Is lo m s o ts ia liz m i“ 
vasvasalaridan s o iig , asl a ra b -m u su lm o n falsafasi o ‘zanig a qaytish 
r o 'y b e rm o q d a .
Sobiq s h o ‘ro la r h u d u d id ag i yangi „M illiy U yg‘o n is h “ falsafasi 
g ‘oya, m aq sa d , q a d riy a t n ish o n a la ri M illiy R esp u b lik alar P rezi- 
d e n tla ri I.A .K a rim o v , M .S h ay m iy ev . N .N a za rb o y e v , A .A kayev 
va b o sh q a siyosiy a rb o b la r to m o n id a n ilgari surilm oq da. M u staq il- 
likning n azariy va am aliy m u a m m o la ri b o 'y ic h a Islom K arim o v
o lding a surgan g ‘o y a la r ijtim o iy -falsafiy tara q q iy o tg a q o 's h ilg a n
m u h im hissadir. B u nda h a m asosiy qad riy at sifatida S harq falsafasi 
a n ’a n a la ri e ’tiq o d iy b a g 'r ik e n g lik va z a m o n a v iy ta r a q q iy o t 
prinsip lari b ilan u y g ‘u n b o ‘lishi zarurligi haqidagi asosiy g ‘o y a la r 
ilgari su rilm o q d a .
XX asr S h arq falsafasi sob iq m u sta m la k a m a m la k a tla rd a r o ‘y 
bergan va berayotgan m illiy u y g ‘o nish, m illiy tiklanish jara y o n in in g
nazariy asosiga aylandi.
106

---

B O R L I Q N IN G F A L S A F IY T A H L IL I
Inso n aqlli, o ‘yiovchi, fikrlovchi, fa ’ol m avju do t sifatida paydo 
b o ‘lgan dastlabk i d a v rla rd a n b o sh lab , ta b ia t q o ‘y n id a y ash ay d i, u 
b ila n tu rli shakl va d a ra ja la rd a m u n o sa b a td a b o ‘ladi. Q ad im g i 
y u n o n la r a y tg a n id e k , o d a m la r b u m u n o s a b a tla r ja r a y o n id a
y e y is h , ic h is h , k iy in is h b ila n b o g ‘liq boM gan e h tiy o jla r in i 
q o n d irib g in a q o lm a y , ta b ia td a , in s o n r u h iy a tid a , ja m iy a td a
boM ayotgan h o d is a la r, v o q e a la r, ja r a y o n la r d a n h a y ra tla n a d i, 
a jab lan ad i, b a ’zan q u v o n a d i, b a ’z a n d a h sh a tg a , b a ’z a n tash vishg a 
tushadi. Shu sababli h a m m a d avrlarda h am o d a m la m i borliq, olam , 
h a y o t o ‘zi n im a , tu rli-tu m a n n a rsa lar va h o d isa la rn in g asosid a 
n im a y o tad i, u la r o ‘rtasid a u m u m iy lik , bogM anishlar b o rm i, kabi 
savollar q iziq tirib k elgan, bu savollarga jav o b izlash g an . Bu h a m
in so n ijtim oiy, m a ’naviy k a m o lo tin in g asosiy sa b a b la rid a n biri 
boMgan.
Bu o ‘rin d a U m a r H a y y o m n in g q u yidagi falsafiy m isralarin i 
k eltirish m u m k in :