2 - §. Inson antroposotsiogenez jarayonining mahsuli F aylasuflar inson m u am m o sin i asrlar davom ida o ‘rganib,
J n so n — a q lli m a v j u d o t “, J n so n —
o ‘z i n i - o ‘z i a n g lo v c h i m avjudot“, Jnson —
та ’naviy va erkin m avjudot“ degan xulosalarga
keldilar. Lekin, shuni alohida ta ’kidlash zarurki, insonga xos aql-
farosat, o ‘zin i-o ‘zi anglash, m a ’naviy erkinlik birdaniga shakllangan
em as. O dam ning paydo b o iis h i uzoq yillar davom etgan tadrijiy
jarayondir. O dam zodning paydo b o ‘lishi (antropogenez) va m a’lum
b ir jam iyatga birlashish (sotsiogenez) jarayoni, olim larni guvohlik
berishicha, tax m inan 3—3,5 m illion yil davom etgan. Shuning
u c h u n ham antro po g en ez va sotsiogenez yagona bir jaray o n n in g
ajralm as
ikki tom o nidir.
A ntropogenez jaray on id a m eh n at asosiy rol o ‘ynaydi. M eh nat
tufayli
inson o 'zi yashayotgan tabiiy m u h itni o'zgartiradi, m oddiy
va m a ’naviy boyliklar yaratadi, hatto o ‘zini ham o ‘zgartiradi. Inson
organizm dagi sof fiziologik funksiyalar — q o i va oyoqlarning,
bosh va b arm oqlar, to g ‘aylar, paylar, suyak va m uskullarning
taraqqiy etishi ham bevosita m ehnat bilan b o g iiq b o ‘lgan. B undan
ta sh q a ri, m e h n a t in so n n i n afaq at jism o n iy , balki m a ’naviy,
m adaniy taraqqiyoti u c h u n ham asosiy shart-sh aroit vazifasini
bajardi. M ehnat tufayli inson tabiatga faol t a ’sir etdi, m eh n at
qurollari yasash va ulam i takom illashtirish m untazam davom etdi.
M ehnat qurollarini yaratish — inson ijtim oiy faoliyatining o ‘q
to m irid ir. M a ’lu m o tla rg a q arag an d a, inson m e h n a t quro llari
yaratishni boshlaganiga bir, bir yarim m illion yil b o ig a n . Inson
180
