Z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti umumiy pedagogika

Tizimlilik (sistemalilik) tamoyilining talabi shundan iboratki, tashxislash nazoratini ta’lim jarayonining barcha bosqichlarida — bilimlarni boshlang`ich idrok etishdan to amalda qo’llashgacha bo’lgan bosqichlarida olib borish kerak.Tizimlilik barcha ta’lim oluvchilar o’quv muassasasida bo’lgan birinchi kundan boshlab oxirigacha muntazam tashxisga jalb etilishini anglatadi. Ta’lim oluvchining bilimi va egallashi lozim bo’lgan barcha jihatlami ishonchli tekshirish uchun ta’lim nazoratini tez-tez o’tkazish kerak. Tizimlilik tamoyili tashxis o’tkazishga bir butun yondashuvni talab etadi-ki, bunda nazorat, tekshirish, baholashning turli shakllari, metodlari, vositalari uzviy o’zaro bog`liqlikda va birlikda qo’llaniladi, bir maqsadga xizmat qiladi. Bu kabi yondashuv tashxisning ayrim metodlari va vositalarini mutlaqlashtirishga yo’l qo’ymaydi.
Ko’rgazmalilik (oshkoralik) tamoyili avvalo, barcha ta’lim oluvchilarni aynan bir xil mezonlar bo’yicha ochiq sinovdan o’tkazishni anglatadi. Tashxis jarayonida belgilanadigan har bir o’quvchi reytingi ko’rgazmali, qiyosiy xarakterga ega. Oshkoralik tamoyili, shuningdek, baholarni e’lon qilish va motivatsiyalashni talab etadi. Baho mo’ljal (orientir) bo’lib, ta’lim oluvchilar unga muvofiq o’zlariga qo’yiladigan talablar va pedagogning xolisligi haqida fikr yuritadi. Tamoyilni amalga oshirishning zarur sharti tashxislash natijalarini eplon qilish, ularni
manfaatdor shaxslar ishtirokida muhokama va tahlil qilish, nuqsonlarni tugatishning istiqbolli rejalarini tuzish hisoblanadi.


3. O’zlashtirishning asosiy bosqichlari va zvenolari
O’quvchilarning o’quv faoliyatini nazorat qilish turlari, shakl va metodlari.
Hozirgi davr pedagogik amaliyotida o’quvchilar o’quv faoliyatini
nazorat qilishning quyidagi turlaridan foydalaniladi:

• 
  joriy nazorat;
  
• 
  oraliq nazorat;
  
• 
  yakuniy nazorat.
  

Joriy nazorato’qituvchi tomonidan o’quvchilarning har bir o’quv ishini muntazam nazorat qilishni hamda ularning o’rganilgan mavzularni o’zlashtirish bo’yicha bilim, ko’nikma va malakalari darajasini tekshirishni o’z ichiga oladi. Bilim darajasini tekshirish fanning har bir mavzusi bo’yicha kundalik ballar qo’yib borishni nazarda tutadi. Joriy nazorat o’qituvchini har bir o’quvchining o’quv faoliyati bo’yicha tezkor ma`lumotlar bilan ta`minlaydi, o’qitish jarayonini boshqarishda yaxshi natija beradi, o’zlashtirmagan o’quvchilarni o’z vaqtida aniqlaydi, o’zlashtirmaslikni bartaraf etish bo’yicha choralar belgilaydi.