Z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti

Epifiz bezining vazifasi
Epifiz gormoni bo`lmish melotonin pigmentli almashinuviga ta’sir ko`rsatadi. Uninh ta’siri ostida hujayralar rangsizlanadi.
Melotonin adenogipofizning gonadotropinlarini sekretsiya bo`lishini pasaytiradi hamda tuxumdonlar va urug`donlar massasini kamayishiga olib keladi. Epifizi olib tashlangan hayvonlarda jinsiy voyaga yetish tezlashib, muddatidan oldin voyaga yetadi. Shunday qilib, epifiz jinsiy rivojlanishga tormozlovchi ta’sir ko`rsatadi. Rubertat yoshda melotoninni qondagi miqdori 14 marta kamayadi va uni siydik orqali ekskretsiya bo`lish ortadi.
Ushbu bezning to`qimalari homila rivojlanishining 5-7-haftasida topiladi.Melotonin sekretsiyasi 3-oyda boshlanadi.Epifizning faolligi butun hayot davomida kuzatiladi.
Epifizning yoshga oid xususiyatlari
Epifizning funksiyasi bola 7 yoshga kirguncha kuchayib boradi, undan keyin uning faoliyati asta-sekin pasayib balog`atga yetish davri oldidan butunlay to`xtaydi. Agar bu bezning funksiyasi oldinroq pasaysa, gipofizning gonodotrop funksiyasi kuchayib ketib, bolada vaqtidan ilgari balog`atga yetish belgilari paydo bo`ladi. Epifiz ichki sekretsiyasi organizmning qorong`ida va yorug`da qancha vaqt bo`lishiga qarab o`zgaradi. Epifiz yoki yuqori miya ortig`i bosh miyadagi to`tr tepalikni oldingi tepaliklari orasida joylashgan. Bolalarda u kattalarga nisbatan katta bo`ladi. 7 yoshdan boshlab uni mayday bo`lakchalarga ajratadigan biriktiruvchi to`qimadan iborat bo`lgan to`sig`ida karbonat angdrid va fosfor kislotalarining kalsiy va magniy tuzlari to`plana boshlaydi. 10-11 yoshdan keyin esa bu qatlam ko`payadi. Epifiz gormonlari jinsiy bezlarining o`sishi va taraqqiyotini sekinlashtiradi. Shuning uchun ularni yetarli darajada ajralmasligi natijasida bola erta balog`atga yetadi. Garmonni juda ko`p ajralishi natijasida qon bosimi ancha kamayadi va moddalar almashinuvi o`zgaradi. Bular bolalarning o`sishiga sabab bo`ladi (L.I.Murskiy Kichik yoshdagi maktab bolalarining anatomiyasi va fiziologiyasi 193-bet).
Epifiz bezining eng kuchli ishlashi 5-7 yoshga to`g`ri keladi. Keyin jinsiy yetilish davriga kelib u juda kuchayib ketadi, lekin 30 yoshlardan keyin yana kattalasha boshlaydi. Gipofiz yosh organizmni jinsiy jihatdan barvaqt yetilishidan saqlaydi.Agar yosh organizmda bu bezning gipofunksiyasi kuzatilsa, erta jinsiy yetishuv ro`y beradi. Giperfunksiya esa yetilishni tormozlaydi va semirishni keltirib chiqaradi (E.Mahmudov va boshqalar O`smirlar fiziologiyasi va maktab gigiyenasi 56-bet).