ZabiTƏ teymurlu

Zabitə Teymurlu 

 
92
 

 
zel sözün, nükte ve neşenin coşup taştığı bir dünya idi (Sâmiha  Ay-
verdi) (69, 2369). 
Saqat//Səqqət. Azərbaycan dilinin Zaqatala, Qax şivələrində 
“şikəst”, Naxçıvan, Şərur, İrəvan şivələrində “şikəst, əlil” mənasında 
işlənir: İndi mən səqqətəm (Şərur) (7, 416, 426). İraq-türkman ləh-
çəsində səqət sözü “şikəst; nizam və saz olmayan” mənalarını ifadə 
edir: səqət adam “şikəst adam”; səqət iş “nizam olmayan iş” (39, 392). 
Sakat sözü türk ədəbi dilində də eyni mənanı ifadə edir: Arka-
daşlarım yalnız sakat ve ihtiyar bir iki leylektir (Ahmet Haşim) (70, 
2645). 
Səmiz. Azərbaycan dilinin Dərbənd dialektində “kök (ən çox 
mala aid edilir)” mənasında işlənir: Gəncəli həmişə mala yəxşi baxa-
du, həmi mallari səmizdü (7, 427). 
Türk dilində semiz sözü “ətli, yağlı, kök heyvan” mənasını ifa-
də edir (75, 968): Harman sonu besili, semiz olan kaz palazlarından 
almasını tembih ediyorum (Refik H.Karay) (80, 2727). Türkmən dilin-
də gotur, agsak, mayıp, hor, semiz kimi sifətlər həm heyvanlar, həm 
də insanlar üçün istifadə edilir (77, 87). 
Semiz sözünə Mustafa  Zəririn “Yuzif və Züleyxa” poemasının 
dilində “kök, yağlı” mənasında rast gəlinib: Gəldi ol aruğ semüzləri 
yedi; Padşah gördi yeddi sığır semüz (36, 37). Tarixən bu söz Orxon-
Yenisey  abidələrində,  M.Kaşğari  “Divan”ında,  Qütbün  “Xosrov  və 
Şirin” poemasında və digər mənbələrdə də yuxarıdakı mənalarda 
qeyd olunmuşdur (36, 37). Bu leksik vahid İraq-türkmən ləhcəsin-
də səmmiz//səmiz şəklində işlənib “kök, yağlı” mənasını ifadə edir: 
Köpək səmmiz olsa da, əti yeyilməz (39, 392). Bu sözə “Kitabi-Dədə 
Qorqud”un dilində də işlənib: Simüz qoyun, arıq toqlı bayırda qalsa, 
qurt gəlib yeməzdi sapanıŋ qorqusından (KDQ, 48).