ZabiTƏ teymurlu

Zabitə Teymurlu 

 
98
 

 
Boğazlamak sözü türk ədəbi dilində “heyvan kəsmək, qurban 
kəsmək, bir insanı vəhşicəsinə öldürmək” mənalarını ifadə edir (75, 
153):  Moğollar kadınları ve çocukları teslim alıp gerisini boğazlıyor-
lardı (Ergün Göze); İçeride bir adam boğazlanıyor sandım (Yusif Z. 
Ortaç). Qədim türk dili abidələrində boğuz “boğaz”, “boğuzlamaq”, 
“boğazlamaq” sözləri qeydə alınıb (103, 36). Boğaz türkcə boğum 
(boğ/buk kökündən qırtlağı əmələ gətirən halqalar) sözündən bo-
ğuz> boğaz şəklində inkişaf yolu keçib. Uyğur dilində buk sözü “qırt-
laq” mənasını ifadə edir, bunun buk-bug-buğ/bog-boğ şəklinə keç-
məsi səs dəyişmələri nəticəsindədir (80, 94). 
Cağıldamax. Bu söz Azərbaycan dilinin Şəmkir şivəsində “coş-
maq  (çaya  aiddir)”  mənasında  işlənir:  Şəmkir çayı gənə çağıldıyıf  
gəlir (7, 70). 
Qədim türk dili abidələrində çağlağan “çağlayaraq axan su” mə-
nasında işlənmişdir. Çağlaη isə “şəlalə, çağlayan, şırıl-şırıl axan” mə-
nasını ifadə edir: cağlamaq > çağlamaq (103, 44, 48). Cağıldamaq 
şəklinə təsadüf edilməyib. 
Çağıldamaq, türkcə çağ (təbii səs, təqlidi səs) sözündən çağ-ı-l-
da-mak/ çağıldamak sözü əmələ gəlib. Bu söz “çağıltı ilə axmaq, şı-
rıltı ilə tökülmək” mənasını ifadə edir (80, 124-125). 
Türk ədəbi dilində çağıldamak “suyun qayalara, daşlara çırpı-
laraq ahəngli səslər çıxarması, çağlaması” mənasında işlənir: Mah-
zun  hudutların  ötesinden  akan  sular/Gönlüm  hep  o  zanla  berâber 
çağıldadı/Bildim nedir ufuktaki sonsuzluğun tadı (Yahyâ Kemal) (68, 
512). 
Caydırmax. Bu söz Azərbaycan dili şivəsində (Bеyləqan) “ya-
yınmaq” mənasında işlənir: Bu gün hara caydırmışdın? (7, 72). 
Türk ədəbi dilində caymak leksik vahidi “niyyətindən və ya qə-
rarından yayındırmaq, fikrindən yayındırmaq”  mənasını  ifadə  edir 
(75, 180): Hayır, dur, bunu düşünmеyе başladığım anda caymağa doğ-
ru koşacaksın (137, 344).