ZabiTƏ teymurlu

Zabitə Teymurlu 

 
52
 

 
feili də dilimizin mövcud olan bu xüsusiyyəti ilə uyğunluq təşkil edir. 
Bizcə, bu feil türk mənşəlidir. 
Dağar//daqar. Azərbaycan dilinin Ağdam, Cəbrayıl, Kəlbəcər, 
Kürdəmir, Quba, Oğuz, Salyan, Şamaxı şivələrində “qoyun və ya keçi 
dərisindən hazırlanmış torba, kisə” mənasını ifadə edir: Dur dağarı 
bura gəti (Şamaxı); Dağarı sua qoyqınan yımşalsın (Salyan); Dağar-
da taxıl saxlıyıllar (Oğuz);  Bir dağar un gətidim (Ağdam); Əli, o da-
ğarı də: rmənə apar (Kəlbəcər) (7, 110). Daqar leksik vahidi Şəkinin 
Baş Göynük və Biləcik kəndlərində işlənir (40, 189): Epbeyi daqara 
dolduruf getdi (Şəki) (7, 111).  
Dağar leksik vahidi üçün türk ədəbi dilində “dəri torba, yastı 
ağızlı torpaq qab, çanaq, küp, böyük saxsı, atəş qoymaqda istifadə 
olunan torpaqdan manqal” mənaları səciyyəvidir (75, 243). ”Yeni 
Tarama Lüğəti”ndə tağar, dağar sözünün farsca teğār (qab, çanaq, 
küp) sözündən əmələ gəldiyi qeyd olunub (103, 200). Bu leksik va-
hidə Sibir, Qırğız, Altay türklərində də rast gəlinir (dağar) (108, 63). 
Azərbaycan dilinin Ordubad dialektində davarcığ: Davarcığ onaltı 
kilo un tutur; Ağbaba şivəsində isə davarçın “dağarcıq, torba“ mə-
nasında işlənir (7, 120). Dağarcıq sözü türk ədəbi dilində də qeyd 
olunub: Dağarcığından kumlu köy ekmeği ve suyu seli kaçmış Miha-
liç peyniri çıkarıp verdi (Sait Faik) (68, 611). 
R.Ə.Rüstəmov Quba dialektində işlənən dağar leksik vahidinin 
iki mənasını da qeyd edərək bu sözü omonim sözlərə daxil edir: da-
ğar “taxıl və ya başqa şey tökmək üçün dəridən düzəldilmiş qab; bu 
və ya digər şeyin həddindən artıq quruması” (53, 210). Azərbaycan 
dilinin Dərbənd dialektində dağar//tağar//tağır “içərisində çörək 
saxlanan dəri qab” mənasında işlənir (2, 276). 
Darax/Tarax. Bu söz Azərbaycan dilinin Daşkəsən şivəsində 
“kotanın hissəsi”: Kotan əkəndə daşa keçdi, darax sındı, hop taxdadan 
aralandı; Şuşa şivəsində “bəzi quşların başında yelpincə oxşar kə-
kil”: Şanapipiyin darağı to:uzunkuna oxşuyur; Kürdəmir, Şuşa şivə-
lərində “qəlsəmə”: Balığın darağı qaralsa, zəhərri olar (Şuşa) və “əl 
və ayaqlarda pəncə sümükləri”: Bu sümüklər əl dəyil, əyax daraxla-
rıdı (Kürdəmir) mənalarını ifadə edir (7, 116). Bu söz Azərbaycan di-
linin Oğuz şivəsində “dırmıq” mənasında işlənir: Soğanı tarax diyi-
rix` unnan taraxlıyıf, toxumu səpirix (7, 481). 

---