Zahiriddin Muhammad Bobur — buyuk davlat arbobi va mashhur mutafakkir Reja

2. Boburiylar saltanati. Bobur 1526-yilning 21- aprelida Dehli hukmdori Ibrohim Lo'diy qo'shinlarini tor-mor keltirdi. Bu g'alaba natijasida Bobur Shimoliy Hindistonni egalladi. 1526-yilning 27- aprelida Dehli shahrida Bobur podshoh nomiga xutba o'qildi. Shu tariqa Hindistonda — boburiylar sulolasiga asos solindi.
Bobur podshoh Hindistonda bir-biri bilan dushmanlik kayfiyatida bo'lgan mayda mustaqil rojalarni ham qilich, ham siyosat yo'li bilan birlashtirdi va markazlashgan yirik saltanatni barpo etdi. Bu saltanat 332 yil (1526 — 1858- yillar), ya'ni Hindistonni Buyuk Britaniya to'liq bosib olguniga qadar hukm surdi.
Chet ellarda, shu jumladan, Hindistonning o'zida ham Bobur podshohni va uning avlodlarini ,,buyuk mo'g'illar" deb atashgan. Bu mutlaqo xato. Boburiylar yurtdoshimiz, temuriyzoda Boburning avlod-laridir. Ular tarixiy hujjatlarda o'zlarini ,,boburiy mirzolar" deb yuritishgan. Boburiylarning mo'g'illar deb xato atalishiga yevropaliklarning Amir Temurni va temuriylarni mo'g'illardan tarqalgan deb noto'g'ri hisoblashlari sabab bo'lgan.
So'nggi yillarda ,,buyuk mo'g'illar" deb atalgan ibora o'rnida ,,boburiylar" iborasi qo'llanilishi bilan tarixiy haqiqat tiklandi.
Bobur podshoh 1530- yilning 26- dekabrida 47 yoshida vafot etdi. Uni Agra shahrida, Jamna daryosi yonidagi ,,Bog'i Orom"ga dafn etadilar. Uning vasiyatiga ko'ra, bir necha yildan so'ng Bobur podshoh jasadi Kobuldagi ,,Bog'i Kalon"ga ko'chiriladi. Bu bog'ni Bobur podshohning o'zi katta mehr bilan obod qilgan edi. Keyinchalik bu bog' ,,Bog'i Bobur" deb atala boshlangan.
Bobur Sharq mamlakatlari taxtiga munosib hukmdorlarning yorqin namoyandalaridan biridir. Bobur bobokaloni Amir Temurdek bunyodkorlik ishlariga katta e'tibor bilan qaragan davlat arbobi edi.
Bobur podshoh bilimga chanqoq buyuk davlat arbobi bo'lganligi uchun ham bilim olishga intilganlarga hamisha otalarcha g'amxo'rlik qilgan. Uning o'zi ham ajoyib olim, turkiy nazmda asarlar bitgan Alisher Navoiydan keyin turadigan tengi yo'q shoir, virik bastakor edi. Bobur podshoh o'zining ,,Boburnoma" hamda ,,Mubayyin", ,,Turkiy devon" kabi asarlari bilan mashhur ijodkor hamdir. ,,Boburnoma" asari O'rta Osiyo va Hindiston tarixini to'g'ri aks ettirgan asardir.
Bobur podshoh davlat ishlarini yuritishda masalaning iloji boricha tinch vositalar va adolat yo'li bilan hal qilinishiga intilgan. Turli dinga mansub xalqlarning diniy e'tiqodini, urf-odatlarini kamsitmagan, aksincha, hurmat bilan qaragan.
Shuningdek, Bobur podshoh unga hamroh, safdosh bo'lgan 4 arboblardan kimki o'z vataniga qaytishini istagan bo'lsa, ularning 1 ra'yini qaytarmay, ularga ruxsat bergan, ayni paytda xizmatlariga yarasha muruvvat ham ko'rsatgan.