Zamonaviy iqtisod

1- jadval

To‘g‘ri soliqlar

Egri soliqlar

1. Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’i 2. Savdo va umumiy ovqatlanish korxonalaridan olinadigan yagona soliq to’lovidan davlat byudjetiga ajratmalar 3. Yagona soliq to’lovidan davlat byudjetiga ajratmalar 4. Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’i 5. Tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanuvchi yuridik va jismoniy shaxslardan olinadigan qat’iy soliq 6. Obodonlashtirish va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish solig’i

1. Qo‘shilgan qiymat solig‘i 2. Aktsiz solig‘i 3. Transport vositalariga benzin, dizel yoqilg‘isi va suyultirilgan gaz ishlatganlik uchun olinadigan soliq 4. Bojxona to‘lovlari va boshqalar.

Agar bir davlatda ayrim soliqlar harakati jarayonida: ma’lum bir respublika va mahalliy byudjetga biriktirilgan bo‘ladi, ayrimlari esa, byudjetlarni tartibga solib turadigan soliqlarga bo‘linadi.

Umuman olganda iqtisodiyot tarmoqlaridan va aholining mehnatga layoqatli qismidan undiriladigan soliqlarning aksariyat qismi umumiylik xususiyatiga egadir. Lekin ayrim soliqlar va to‘lovlar ham mavjudki, ular maqsadli xarakterga egadir. Shu nuqtai nazardan olib qaralganda soliqlar, ulardan foydalanish xususiyatiga ko‘ra ham ikki guruhga bo‘linadi:
1. Umumiy soliqlar-respublika hamda mahalliy byudjetlarga tushadi va qayta taqsimlanadi;
2. Maqsadli soliqlar-bevosita biror bir soha, tarmoq yoki ob’ektni rivojlantirish uchun sarflanadi va taqsimlanadi.
O‘zbekiston Respublikasi davlat byudjeti daromadlari tarkibida soliqlarning o‘rni va ahamiyatini quyidagi jadval ma’lumotlari orqali ifodalash mumkin.
Yagona davlat byudjeti daromadlari tarkibida ularning salmog‘i yuqoridagi ma’lumotlar bilan ifodalanadi.
Yuqoridagi ma’lumotlar tahlil qilinganda yuridik shaxslar soliqlari va boshqa to‘lovlari byudjet daromadlarining asosiy qismini tashkil etishi ko‘rinadi. Bu soliqlar davlat byudjeti xarajatlarini moliyalashtirishda mustahkamlikni, uzviylikni ta’minlaydi. Bu soliqlarsiz byudjetni rejali moliyalashtirishning iloji yo‘qdir. Shuning uchun ularning ahamiyati byudjet daromadlarini shakllantirishda beqiyosdir.
2-jadval