‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

8.4.7. Balkalarda erkin tebranishlar chastotasini
o ‘zgartirish
Bir tekisda yuklangan balkaning vertikal erkin tebranishlari chastotasi 
quyidagicha aniqlanadi:
bu yerda m — balka va unga qo'yilgan orayopmaning massasi;
K
= 
4
y f — balkaning o'rtasiga qo'yilgan va 
1
sm solqilik uyg'otadigan
Ba’zan konstruksiya rezonans holatiga tushib qoladigan bo'lsa va tebranish 
uyg'otuvchi kuchning chastotasini o'zgartirib bo'lmasa, konstruksiyaning 
erkin tebranishlari chatotasini o'zgartirishga to'g'ri keladi.
kuch.
122

---

Keltirilgan formulalardan ko‘rinib turibdiki, konstruksiyaning tebranishlar 
davrini o ‘zgartirish uchun yo massa m yoki К ning qiymatini, yoki har 
ikkalasini birgalikda o‘zgartirish kerak.
Massani o‘zgartirish uchun konstruksiyaga qo‘shimcha yuklar qo‘yish yoki 
mavjud yuklarni kamaytirish lozim. К kuchining qiymatini o‘zgartirish uchun 
element ko‘ndalang kesimi oMchamlarini o‘zgartirishga to‘g‘ri keladi, chunki bunda 
inersiya momenti I o‘zgaradi, bu esa o‘z navbatida К ni o‘zgarishiga olib keladi.
m va К ni kerakligicha tanlash orqali erkin tebranishlar chastotasini 
o‘zgartirish va konstruksiyani rezonans holatidan saqlab qolish mumkin. m 
va К ning qiymatini xohlagan vo‘nalishda o‘zgartirsa boMadi, biroq 
konstruksiyaning mustahkamlik zahirasiga (zapasiga) putur yetmasligi lozim.
Konstruksiya tebranishlari chastotasi nazariy usulda aniqlanib, m va К 
ning qiymatlari o‘zgartirilgach, konstruksiya tebranishlari chastotasi tajriba 
yoMi bilan qayta aniqlanadi.
Sanoat korxonalarining birida 60 ; 120 va 150 kVt quvvatga ega boMgan 
uchta elektr dvigatel o‘matilgan. Shulardan birinchisi ishga tushganda yuqori 
qavat orayopmasi tebranib rezonans holatiga tushgan. 120 va 150 kVt li 
dvigatellar ishlaganda orayopmada deyarli tebranish uyg‘onmagan. Demak, 
keyingi dvigatellaming chastotasi orayopma chastotasidan ancha farq qilgan. 
60 kVt li dvigatel ishlaganda hosil boMadigan rezonansni bartaraf etish uchun 
orayopmaga qo‘shimcha massa qo‘yilgan. Shundan keyin rezonans to‘xtagan.