‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

uzaytirgich sterjenida qoldirilgan teshik;
С 
-tenzom etr bazasi; L — uzaytirgich va
tenzometrning umumiy bazasi.
haqida batafsilroq to ‘xtalib o ‘tamiz (4.24-rasm ).
Rasmdan ko‘rinadiki, kuzatilayotgan material deformatsiyalanganda
strelka (8) ning uchi С harakatga kelib millimetrli shkala (10) da yangi
holat C 1 ni egallaydi (sxemada siqilish holati tasvirlangan). Bunda asbobning
kattalashtirish miqdori К quyidagi nisbatdan aniqlanadi:
K =
C C
b s
a r
bu yerda: a, b, r, s-richag yelkalari, Д — tayanch nuqtalari (2) va (4)
orasidagi masofaning o ‘zgarishi.
Tenzometrlaming bu turi ming marta kattalashtirish imkonini beradi,
ya’ni С =  20 mm li bazaga ega boMgan tenzometr s  = 10-4 gacha boMgan
deformatsiyalami oMchay oladi. Bunday tenzometrlaming 2 mm li bazada
bir necha ming marta kattalashtirib beradigan turlari ham bor.
Yog‘och, beton, tosh-gMsht singari bir jinsli boMmagan materiallarda
o‘rtacha qiymat olish zarur boMsa, maxsus uzayti^gichlar yordamida oMchash
bazasi kattalashtiriladi (4.25-rasm). Tenzometrlar kuzatilayotgan konstruksiya
sirtiga qistii^ichlar (strubtsina) yordamida mahkamlanadi.
4.26-rasm da indikator (oMchash asbobi ) o ‘rnatilgan richagli
59

---

g
tenzometrlardan birining sxemasi 
5 
\ \ J-
tasvirlangan. Tenzometrlaming bu turi 
— \ ------------------\ T /
yengil va qulay Gugenberger
’7 7 р 7 7 7 Т Г 7 7 7 7 7 7 7 Т 7 7 7 7 7 ,
I
7 7 7 7
tenzometrlariga nisbatan ancha og'ir 
va qo'pol. N.N. Aistovning richagli
tenzometrida indikator mikrometrli vint