у/ ni rezonans holatida energiyani sarflash egri chizig ‘idan aniqlash. 8.17-rasm da vibratsion m ashina harakatda b o ‘lganida uning
energiyasi (quw ati) W sarfini ifodalovchi egri chiziqlar tasvirlangan.
Bu egri chiziqlarning boshlang'ich va oxirgi uchastkalari OA punktir
chizig'i bilan tutashtirilgan bo'lib, bu chiziq rezonans cho'qqisi holatini
ajratib turadi. Mazkur grafikdan foydalanib yutilish koeffitsienti quyidagi
formuladan topiladi:
bu yerda: n
0
— rezonans chastotasi; n, va n, rezonans egri chizig'idagi
S va D nuqtalarining chastotalari; W
0
— rezonans cho'qqisi masofasi.
8 .18-rasmda ordinata o'qi bo'yicha asboblar yordamida sinalayotgan
obyektdan o'lchab olingan amplitudalar yoki deformatsiyalar qo'yilgan.
Abssissa o'qi bo'yicha vibromashina debolanslari aylanishlar sonini rezonans
chastotasiga nisbati %, qo'yilgan. Bunday grafik mavjud bo'lganda yutilish
koeffitsienti quyidagi formuladan topiladi:
y = ^ b { \ - b 2), bu yerda: b — rezonans sirtmog'i balandligining yarmidagi kengligi. Sirtmoq
ensiz bo'lgan hollarda b ni hisobga olmasa ham bo'ladi. U holda formula
ч/ ~ =^ ь ko'rinishni oladi.
Eslatma o'rnida.
у/ ning kichik qiymatlarida rezonans egri chizig'ining
«uzilish» hodisasi ro'y berishi mumkin (bu hoi 8.17-rasmda EF punktir
chizig'i bilan ko'rsatilgan). Bunday holda n
2
chastotasi va kenglik b ni
aniqlash mumkin bo'lmay qoladi.
Vaziyatdan chiqish uchun boshqacha yo'l tutiladi: vibratsion mashina
aylanishlar sonini oshira borib, rezonans egri chizig'i cho'qqisigacha, ya’ni
uzilish nuqtasi E gacha olib chiqiladi; orqaga qaytishda AF chizig'iga ega
bo'linadi. Shundan keyin grafikda taqriban EF chizig'i o'tkaziladi. Ko'rinib
turibdiki, shu yo'l bilan aniqlangan
у/ ning qiymati ham taqribiy bo'ladi.
у/ ni aniqlashda shuni ham hisobga olish lozimki, naturaviy sinovlarda
vibratsion mashinaning energiyasi faqatgina sinalayotgan konstruksiya
128
elem entlarida tebranish uyg‘otishga emas, balki birikuv yerlaridagi
ishqalanishlar va boshqa narsalarga ham sarf boMadi. Bular
