10.4-rasm. Tekis ramani
10.3-rasm. Tekis rama sxemasi.
almashtiruvchi elektr sxemasi.
Oddiy misol tariqasida ramani modellashtirish sxemasini ko‘rib o‘tamiz
(10.3-rasm ). Ushbu ramani almashtiruvchi elektr sxemasi 10.4-rasmda
tasvirlangan.
Shuni ta’kidlash joizki, ramani almashtiruvchi elektr zanjiming sxemasi
ramaning tuzilishiga o'xshaydi. Elektr sxemasida rama tugunlariga mos
keladigan zanjir uchlari tutashgan, bu hoi potensiallar tengligini, binobarin,
tutashuvchi elementlar burilish bukchaklarining tengligini ta’minlaydi. Bikir
tayanchlaiga yopiq, shamirli tayanchlaiga ochiq konturlar mos keladi. Agar
modellashtirilayotgan ramaning tugunlari ko'chish imkoniyatiga ega bo'lsa,
u holda
iteratsion jarayon orqali
у/
burchagini topishga to'g'ri keladi. Bu
jarayon, albatta, elektron sistemalar ko'magida amalga oshiriladi.
XI BOB. GRUNTLARDA KUCHLANISH VA
BOSIMLARNI ANIQLASH USULLARI
11.1. Gruntlarda kuchlanishlarni o‘lchash
Grunt va zaminlar holatini o'rganish uchun inshootga beriladigan tashqi
ta’sirlar natijasida grunt va inshoot zaminida vujudga keladigan kuchlanishlar,
deformatsiyalar, kovaklardagi bosim, gruntning fizik-mexanik va filtratsion
xarakteristikalarini aniqlash talab etiladi.
Gruntning kuchlanish holati grunt skeleti zarrachalari orasidagi o'zaro
ta’sir kuchi, skelet zarrachalarining ichki kuchlanishlari hamda grunt
kovaklaridagi suv bosimi kabilaming yig'indisi sifatida aniqlanadi. Gruntdagi
kuchlanish holati tushunchasi ma’lum
darajada chekli, ammo kichik bir
zonaga taalluqlidir. Agar mazkur zonada kuchlanishlaming
istalgan mustaqil
olti komponenti (masalan, olti yo'nalishdagi yuzalarda olti qiymatga ega
bo'lgan normal kuchlanishlar) ma’lum bo'lsa, zonadagi kuchlanish holati
batamom aniq deb qaraladi.
Gruntdagi kuchlanishlar tekshirilayotgan zonaga o'matilgan uzatkich
(uzatgich)lar orqali o'lchanadi. Datchikning deformatsion xarakteristikalari
gruntning deformatsion xarakteristikalariga qancha yaqin bo'lsa, o'lchov
natijalari shuncha aniq bo'ladi. Biroq gruntning deformatsion xarakteristikalari
ko'p omillarga bog'liq; bular
ichida namlik, zichlik va kuchlanish holatlari
— asosiylari sanaladi.
Gruntga o'matilgan
u z a t k i c h n i n g
mexanik
xarak
teristikalari muhit-
nikidan
farq qilsa,
atrof zonada kuchla
nishlar konsentrat-
siyasi vujudga kelishi-
ga sababchi bo'ladi,
bu esa o'z navbatida
i z l a n a y o t g a n
k u c h l a n i s h l a r
aniqligiga
putur
yetkazadi.
Agar
gruntning
hajmiy
(fazoviy)
kuchlanish holatini
11.1-rasm. Gruntning hajmiy kuchlanish holatini
o'lchash sxemasi.
165
