Ózbekistan respublikasi joqarí HÁm orta arnawlí TÁlim wázirligi

1.2.Óspirimlerde ózin-ózi ańlawdı rawajlandırıw
Óspirimlerde mektepke, oqıwǵa qatnas úlken orın iyeleydi, biraq hámmesinde birdey bola bermeydi. Kópshilik óspirmler ushın oqıw ózi qatar-qurbıları menen qatnasıw, pikirlesiwge múmkinshiliktiń bolǵanı ushın áhmiyetlidey kórinedi, al oqıwdıń ózi ekinshi rlanda turadı. Tek ǵana júdá qızıqlı sabaqlar, oqıw materialı ǵana ózine tartadı, sabaq qıyın jáne tásirsizlew bolsa, joldasları menen sıbırlasıp otıradı, hár túrli qılıqlar kórsetip otıradı. Olardıń ómir tájiriybesiniń artıwı, dógerek átirap penen hám adamlar menen qatnasınıń keńeyiwi balalarda oqıwǵa bolǵan qızǵıwshılıqtı páseytip jiberedi.
Oqıwǵa bolǵan kóz-qaras hám qatnaslar oǵan juwapkershilik penen qarawdan tap biyparwa qatnasta bolıwǵa shekem, ulıwma rawajlanıwda júdá joqarı dárejeden kóz-qarası hám sóylew tiliniń tómenlep, jarlılanıp qalıwına, islep úyreniw dárejesinde de kóp unamsız táreplerdiń payda bolıwı itimal. Bulardıń aldın alıw, óz waqtında ilajlar kóriw kerek. Ilaj-sharalar belgilew ushın bunday awhalǵa túse barıwdıń sebeplerin anıqlawdı talap etedi. Buǵan sebepshi jaǵdaylar 1) birinshiden óspirmlerdiń oqıw materialın ózlestiriwiniń usıllarınıń nadurıslıǵında yamasa jetkilikli dárejede rawajlandırı almaǵanlıǵında (ásirese baslawısh klasslarda); 2) ekinshiden oqıwǵa, bilim alıwǵa kewil qoyıwdıń qızıǵıwdıń tómenliginde, oqıwǵa aldınnan juwapkerli parızlı nárse, shártli nárse dep túsinbegenlikte; 3) ayırım muǵallimlerdiń óz predmetin sheber óte almawınan, bilimlerdi qızıqlı, tásirli ete almawınan boladı t.b.
Óspirimler júdá talapshań xalıq. Olar óz pániniń tereń hám jaqsı biletuǵın, óz pániniń shaydası bolǵan sol sebepli jaqsı, qızıqlı túsindiretuǵın, sabaqta hár bir oqıwshıǵa hám hámmege birdey talapshań, sonıń menen birge oqıwshılardı húrmetleytuǵın,, ádil mugallimlerdi jaqsı kóredi, olardı tıńlaydı, húrmetleydi.
Usınıń menen birge óspirimler hámmesin tereń túsindire bergendi de jaqtırmaydı, olarǵa erkinlikte kerek, ózlerin isletkendi táwir kóredi, ózleri islese qızıǵadı artadı. Sonlıqtan óspirimlerdi kóbinese ózbetinshe isletiwge úyretip barıw, izleniwge izertlep, sınap kóriwge kóbirek múmkinshilik bergen maqul. Bul sharalar óspirimlerde ózbetinshe oylay alıw usıllarına, ózinshe juwmaqqa keliw, logikalıq oy pikir processlerine úyretedi. Oylaw, aqıl xızmeti qánshelli aktiv qatnasqan sayın óspirimler qanaatlanıp, berilip islewge, tıńlawǵa, óziniń bundaylıǵına marapatlanıw, quwanıw sezimi payda boladı.
Joqarıdaǵı ózgerisler sózsiz óspirmlerde ózin-ózi ańlaw, óz ańlay baslaǵanın seziwge, basqalar menen bir qatarda turıw múmkinshiliginiń ózinde de bar ekenliginde isenim payda etedi. Sonlıqtan óspirimler menen islewde olardıń eseygenligin, ózin-ózi ańlay baslaǵanın bárhá qollap quwatlaw, hátte eń tómen oqıwshılardaǵı ara-tura kórinip qalatuǵın unamlı táreplerdi kórsetip, marapatlap turıw, hár bir jaqsı zatlarǵa haq niyetten quwanıw zárúr.

3.