6 - Laboratoriya ishi Tashqi fotoeffekt qonunlarini o’rganish. Ma’ruzalar matni va o’quv qo`llanmasi (Savelyev 3-tom, 9 §) bilan tanishib chiqing.
Ishning maqsadi: Tashqi fotoeffektning Kvant modeli bilan tanishuv.
Tashqi fotoeffekt qonunlarinig tajribadagi isboti.
Fotoeffektning qizil chegarasi, fotokatoddan elektronlarning chiqish ishi va Plank doimiysini tajriba orqali aniqlash.
Asosiy nazariy ma`lumotlar Fotonlar bu yorug’lik kvantlari bo’lib, ular tinch holatda massaga ega emas.
Foton energiyasi: Еf = h Bu yerda: ν- nurlanish chastotasi,h – Plank doimiysi,
h = 6.62×10-34 J×s.Bundan tashqari foton energiyasi “Elektronvolt”larda ham o`lchanadi.1 eV = 1.6·10-19 J.
Fotonning massasi uning energiyasi bilan Eynshteyn formulasi yordamida bog`langan. Еf = mfc2; mf = h/c2Foton impulsi: p = mf c ; bu yerda - Elektromagnit to`lqin uzunligi
Tashqi fotoeffekt bu - modda(metall, fotokatod)dan uni elektromagnit to`lqinlar bilan nurlantirilganda (Masalan: yorug`lik yoki rentgen nurlari bilan) ulardan elektron uchib chiqish hodisasidir. Bu elektronlar – “Fotoelektronlar” deb ataladi. Endi bu hodisani qisqacha “fotoeffekt” deb nomlaymiz.
Modda ichidagi elektronning kinetik energiyasi hn ga ortadi ammo bu holatda fotoelektron moddani tark etishi uchun uning energiyasi Аchiq (chiqish ishi) dan katta bo`lishi zarurdir. Fotoelektron energiyasi moddaning chiqish ishiga teng miqdorda kamayadi. E= hn - Аchiq .Bu tenglik “fotoeffekt uchun Eynshteyn tenglamasi”deyiladi.
Fotoeffektning qizil chegarasi deb fotoeffekt yuz berishi mumkin bo`lgan minimal chastota tushuniladi. Demak bunda foton energiyasi chiqish ishiga teng bo`ladi: hnkr= Аchiq. Yopuvchi (to`xtatuvchi ) kuchlanish deb fotokatod va vakumli lampaning anodi (Fotoelement) o`rtasidagi minimal kuchlanishga aytiladi. Bunda zanjirda tok bo`lmaydi chunki fotoelektronlar anodgacha yetib bormaydi. Bu holda katoddagi fotoelektronlarning kinetik energiyasi anoddagi elektronlarning potensial energiyasiga teng bo’ladi.
Ya’ni: Uyop = , bu yerda e-elektron zaryadi.
Kerakli ma’lumotlarni ekrandan labaratoriya-konspekt daftaringizga ko’chirib yozing.
