Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti
-§. Ehtiyotsizlik va uning turlari
Yüklə 1,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- NOTA BENE !
- (o‘z-o‘ziga ishonish)
|
4-§. Ehtiyotsizlik va uning turlari
Aybning ehtiyotsizlik shakli aybdorlikning uncha ijtimoiy xavfli bo‘lmagan ko‘rinishi hisoblanadi. Ehtiyotsizlik qasddan farqli ravishda aybdorning jinoiy oqibatlarga salbiy munosabati bilan bog‘langan bo‘lib, unga ko‘ra aybdor jinoiy oqibatlarning kelib chiqishini istamaydi va bunday oqibatlar kelib chiqishiga ko‘zi yetmaydi. NOTA BENE ! Agar jinoyatni sodir etgan shaxs o‘z xulq-atvori qonunda nazarda tutilgan ijtimoiy xavfli oqibatlarni keltirib chiqarishi mumkinligiga ko‘zi yeta turib, ehtiyotkorlik chora-tadbirlariga ongli ravishda rioya etmagan holda bunday oqibatlar kelib chiqmasligiga asossiz ravishda umid qilgan bo‘lsa (o‘z-o‘ziga ishonish) yoxud bunday oqibatlarning kelib chiqishi mumkinligiga ko‘zi yetmasa-da, lekin ko‘zi yetishi lozim va mumkin bo‘lsa (beparvolik), bunday jinoyat ehtiyotsizlik orqasida sodir etilgan jinoyat deb hisoblanadi. Jinoyat to‘g‘risidagi qonun hujjatlarida belgilanganidek, ehtiyotsizlik orqasida sodir qilingan jinoyatlar uchun javobgarlik masalasi ijtimoiy xavfli oqibat yetkazilishi bilan yuzaga keladi. Qilmish (harakat yoki harakatsizlik)ning mavjud bo‘lmasligi, o‘z navbatida, javobgarlikni yuzaga keltirmaydi. Biroq jinoyat kodeksida istisnolar ham bor. Jumladan, hujjatlarni, predmetlarni va narsalarni, davlat siri yoki harbiy sir 198 hisoblangan hujjatlarni ehtiyotsizlik orqasida yo‘qotish jinoyat deb topiladi (JK 163-moddasi). Qonunchilik ehtiyotsizlikning o‘z-o‘ziga ishonish va beparvolik shakllarini belgilasa-da, har ikki holatda ham ularni kelib chiqadigan oqibat bilan bog‘laydi. Ular insonning salbiy jihatlari – e’tiborsizlik, befarqlik va ehtiyotsizlik kabi xislatlari bilan bog‘liq. Boshqacha qilib aytganda, u yoki bu holatda shaxs zarur darajada ehtiyotkorlik qilmaydi, shuning uchun o‘z-o‘ziga ishonish va beparvolikni ehtiyotsizlik tushunchasi birlashtirib turadi. Ehtiyotsizlik orqasida sodir qilingan jinoyatlarni birlashtirib turuvchi xususiyatlardan biri, bu – aybdorning qilmishga nisbatan ruhiy munosabati bo‘lib, shaxs o‘zining qilmishida (harakat yoki harakatsizlikda) ijtimoiy xavfli xususiyatlarni anglamaydi. Beparvolikda bunday xususiyat ijtimoiy xavfli oqibatni oldindan ko‘ra bilmaganlik bilan, o‘z-o‘ziga ishonishda oqibat kelib chiqishiga asossiz umid qilish, jamiyatga zarar yetkazmasligiga ishonchda ifodalanadi. Ayni vaqtda, o‘z-o‘ziga ishonish va beparvolikda ham shaxs sodir etayotgan qilmishining ijtimoiy xavflilik xususiyatini anglashi lozim va anglashi mumkin bo‘lish majburiyati mavjud bo‘ladi. Odatda, ehtiyotsizlik bilan sodir etilgan jinoyatlar yetkazilgan oqibatga qarab, ayrim holda esa, bu oqibatlarni vujudga keltirgan usul va vositasiga qarab tasniflanadi. Qonun ehtiyotsizlik orqasida sodir qilingan jinoyatni qilmishni sodir etgan shaxsning o‘z qilmishi oqibatiga bo‘lgan munosabati sifatida baholaydi. Shunga muvofiq, ehtiyotsizlik orqasida sodir etilgan jinoyatlar va ehtiyotsizlik ayb shaklini aks ettiruvchi jinoyatlar ko‘p hollarda moddiy tarkibga asoslangan bo‘ladi. Bu holatni rad etish asossiz javobgarlikning vujudga kelishiga, ayb uchun javobgarlik prinsipining buzilishiga olib keladi. Ehtiyotsizlik orqasida sodir etilgan jinoyatlarda jinoyatning tayyorgarlik, suiqasd bosqichlari va ishtirokchilik belgilari bo‘lmaydi. Yüklə 1,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|