Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti
Yüklə 1,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Boshqa huquqiy oqibatlar
|
Qilmishning jazoga sazovorligi ham qonuniylik prinsipi uchun uning
jinoiyligini belgilashdan kam bo‘lmagan ravishda ahamiyatga ega. Ammo qilmishning jinoiyligi shaxs harakat yoki harakatsizligining xususiyati bo‘lsa, qilmishning jazoga sazovorligi uni sodir etganlikning oqibati bo‘lib, jinoiy qilmish sodir etgan shaxsni JKda belgilangan muayyan huquq va erkinliklardan mahrum qilish yoki ularni cheklashda ifodalanadi. JKga muvofiq jazoga sazovorlik jinoyat sodir etgan shaxsga nisbatan qattiqroq ta’sir choralarini – jinoiy jazo choralarini qo‘llashni nazarda tutadi. Ushbu choralar shaxsning huquq va erkinliklarini jiddiy ravishda cheklaydi, shuning uchun ularni qo‘llash faqat jinoyat qonuni bilan tartibga solinishi lozim. Qonuniylik prinsipining jinoyat qonunida namoyon bo‘lishi aynan shunda ifodalanadi. Bunda qilmishning jazoga sazovorligi, jinoiy jazo choralari jinoyat qonunida umuman (jazo tizimi sifatida) va xususan aniq jinoyat uchun nazarda tutilgan bo‘lishini anglatadi. Ushbu belgilardan birortasining mavjud emasligi qo‘llanilgan jazoni qonuniy deb topishni istisno qiladi. Boshqa huquqiy oqibatlar kelib chiqishi jinoyat sodir etilishi bilan bog‘liq bo‘lib, ammo jinoiy jazolar sirasiga kirmaydi. Jumladan, jinoiy javobgarlik va jazodan ozod qilishning barcha ko‘rinishi, tibbiy yo‘sindagi majburlov choralarini qo‘llash, sudlanganlik va hokazolar boshqa huquqiy 1 Қаранг: Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пакт, 11-м. 27 oqibatlar jumlasiga kiradi. Qonuniylik prinsipiga ko‘ra, barcha huquqiy oqibatlar faqat jinoyat qonuniga asoslanmog‘i kerak. Shuning uchun jinoyat qonuni qamrab olinmagan jinoiy qilmishning huquqiy oqibatlari qonunga asoslangan deb tan olinmaydi (masalan, sudlanganligi olib tashlangan shaxsni ishga qabul qilishdan bosh tortish noqonuniy hisoblanadi). Qonuniylik prinsipi jinoyat qonunini qo‘llash jarayonida uning mazmunini qonun matniga to‘la mos ravishda tushunilishini nazarda tutadi. Huquqni muhofaza qilish organlari Jinoyat kodeksi normalarini o‘z xohishlariga ko‘ra talqin qilmasdan, birinchi navbatda, qonun mazmuniga hamda O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining tushuntirishlariga asoslanishlari lozim. Biroq shuni ham ta’kidlash kerakki, plenum qarorlari amaldagi Jinoyat kodeksiga o‘zgartish va qo‘shimchalar kirita olmaydi. Qonunga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish masalasi O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga binoan qonunchilik tashabbusi huquqiga ega bo‘lgan organlar tomonidan taklif kiritilganidan keyin qonun chiqaruvchi organ tomonidan tegishli tartibda hal qilinadi. Qonun to‘liq qo‘llanilishi lozim. Jinoyat qonunini qisman, to‘liq bo‘lmagan holda qo‘llash, ya’ni uning ma’lum bir qismini – faqat dispozitsiya yoki faqat sanksiyasini qo‘llash qonuniylik prinsipini qo‘pol buzish hisoblanadi. Qonuniylik prinsipi buzilishi oqibatida aybdor shaxs jazosiz qolishi (jinoiy javobgarlik asoslari bo‘la turib, shaxs qonunga xilof ravishda jazodan ozod qilib yuborilganda) yoki aybsiz shaxs jinoiy javobgarlikka tortilib ketishi mumkin (asossiz ravishda qilmishni jinoyat deb kvalifikatsiya qilish oqibatida shaxsning sudlanishi). Qonuniylik nafaqat jinoyat-huquqiy normani uni tashkil etuvchi barcha qismlari hajmida qo‘llashni, balki qilmishni muayyan normaga muvofiq, unda nazarda tutilgan jinoyatning barcha belgilari bo‘lgandagina kvalifikatsiya qilinishini nazarda tutadi. Qonuniylik prinsipining mazmuni qonunga asoslangan holda sud hukmi bilan shaxsni aybdor deb topishda va jazo tayinlashda namoyon bo‘ladi. Ushbu qoida Konstitutsiyaning 26-moddasida1 o‘rnatilgan aybsizlik prezumpsiyasidan kelib chiqqan bo‘lib, ayni paytda u jinoyat 28 huquqidagi qonuniylik prinsipining tarkibiy elementi sifatida quyidagi xususiyatlarga ega: – shaxsning muayyan qilmishining jinoyat ekanligi faqat sud hukmi bilan aniqlanadi; – sodir etilgan muayyan jinoyat uchun jazo ham faqat sudning hukmi bilan tayinlanadi; – shaxsni jinoyat sodir etganlikda aybdor deb topish va sud hukmini chiqarish tartibi faqat qonunda belgilanadi. Yüklə 1,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|