Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

NOTA BENE ! 
To‘g‘ri qasd – qasdning shunday ko‘rinishiki, unda shaxs o‘z harakati 
(harakatsizligi)ning ijtimoiy xavfliligini anglaydi, ijtimoiy xavfli oqibatlar 
kelib chiqishining real imkoniyatini va muqarrarligini oldindan ko‘ra oladi 
va ularning kelib chiqishini istaydi. 
JK 21-moddasi 4-qismiga ko‘ra, «agar shaxs o‘z qilmishining 
ijtimoiy xavfli xususiyatini anglagan, uning ijtimoiy xavfli oqibatlariga 
ko‘zi yetgan va ularning yuz berishiga ongli ravishda yo‘l qo‘ygan bo‘lsa, 
bunday jinoyat egri qasddan sodir etilgan deb topiladi». 
Egri qasdda ham to‘g‘ri qasdda bo‘lganidek intellektual va irodaviy 
holatlar kiritilgan. 
Egri qasdda intellektual holat quyidagilar bilan izohlanadi: 
– sodir etilayotgan qilmishning ijtimoiy xavfliligini anglash; 
– ijtimoiy xavfli oqibatlarning kelib chiqishini oldindan ko‘ra bilish 
imkoniyatiga ega bo‘lish. 
Egri qasdda qilmishning ijtimoiy xavflilik xususiyatini anglash to‘g‘ri 
qasdning belgilariga muvofiq ravishda bu belgilardan farq qilmaydi. Lekin 
egri qasddagi ijtimoiy xavfli oqibatni oldindan ko‘ra bilishda farqlar 
mavjud bo‘lib, bu qasdni turlarga ajratib turadi: to‘g‘ri qasdda subyekt 
oqibat kelib chiqishi zarurligini oldindan ko‘ra biladi, egri qasdda esa, 
jinoiy oqibatning kelib chiqishi real imkoniyatlarga ega bo‘ladi. Bundan 
193 

---

tashqari, to‘g‘ri va egri qasd o‘rtasidagi farq ularning ijtimoiy xavfli 
oqibatni oldindan ko‘ra bilishdagi irodaviy holatiga ko‘ra aniqlanadi. 
To‘g‘ri qasddan farqli ravishda egri qasdda shaxs ijtimoiy xavfli oqibat 
kelib chiqishini xohlamaydi, lekin ularning kelib chiqishiga ongli ravishda 
yo‘l qo‘yadi. 
Egri qasdda faqat ijtimoiy xavfli oqibat kelib chiqishini oldindan ko‘ra 
bilish imkoniyatiga ega bo‘lish uning mohiyatini chegaralaydi. Shaxs o‘zi 
sodir qilayotgan harakatlari obyektiv borliqqa qanday ta’sir o‘tkazib, 
ijtimoiy xavfli oqibat olib kelishini anglaydi, lekin ba’zan oqibat yuzaga 
kelmasligi ham mumkin, chunki oqibat yuzaga kelishi uchun subyekt 
tomonidan nazorat qilinmaydigan boshqa shartlar ham zarur bo‘ladi. Bu 
yerda oqibat birgina oqibat bilan bog‘liq bo‘lmay, aybdorga bog‘liq 
bo‘lmagan boshqa holatlar natijasi hisoblanadi. Gap aniq sharoitda 
shartlardagi real imkoniyatlar haqida bormoqda, individual holatdagi mav-
humlik haqida emas. 
«Real imkoniyat» atamasi JK 21-moddasi 4-qismida ishlatilmagan 
bo‘lsa-da, bu egri qasddagi oldindan ko‘ra bilish tushunchasini aniq 
ifodalaydi.