Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги термиз давлат университети иқтисодиёт ва туризм факультети

Tayanch so‘z va iboralar: Turistik mahsulot, tur, individual turlar, guruhli turizm, xizmat ko‘rsatish klasslari, «Lyuks klass», «Iqtisod klass», xizmatlar paketi (to‘plami), majmuali xizmat ko‘rsatish, buyurtmali tur, inklyuziv tur, tur paket, turistik xizmatlarning xususiyatlari, «To‘rtta S», sezilmaslik, servisni va iste’molchini o‘zaro bog‘liqligi, saqlanmaslik, sifatning o‘zgaruvchanligi.
5-MAVZU. MEHMONXONA XO’JALIGI VA XIZMATI
5.1. Mehmonxonalar klassifikatsiyasi

5.2. Mehmonxona turlari

5.3. Mehmonxonalarda xizmat ko’rsatish bo’limlari va ularning vazifalari

5.4. Bino va mehmonxona qurilishi

5.5. Xonalar. Interer

5.6. O’zbekistonda mehmonxona xizmatlari

5.1. Mehmonxonalar klassifikatsiyasi
Mehmonxonalarni toifalar bo’yicha tasniflash quyidagi talablarga asoslanadi:

- Moddiy-texnik ta’minlanganligi;

- xizmat turlari va sifatli xizmatlar ko’rsatish;

- xizmat ko’rsatish darajasi.

Toifalar «٭» yulduz belgilar orqali tasniflanadi. Xizmatlar darajasi qanchalik yuqori ekanligini yulduzlar soni ko’pligi bilan aniqlanadi.

Mehmonxonalar 5 ta toifaga bo’linadi.

Oliy darajali mehmonxonalar 5ta ٭٭٭٭٭ yulduz bilan belgilanadi. eng past darajali mehmonxona «٭» 1 ta yulduz bilan belgilanadi.

Mehmonxonalarda quyidagi minimal darajadagi standart talablar belgilangan:

1. Har qanday darajadagi mehmonxonalar quyidagilarga ega bo’lishi kerak: qulay yurish yo’llari, yo’laklarga belgilar qo’yilgan bo’lishi, barcha yerlar yetarli yoritgichlar bilan ta’minlangan bo’lishi, toifasi ko’rsatilgan va memonxona nomlari mavjud «viveska»larga ega bo’lishi kerak. Mehmonxona binoni bir qismini egallagan bo’lsa alohida kirish yo’llari bo’lishi shart.

2. Binoning qurilish elementlari va arxitektura-rejalashtirish qarorlari, hamda foydalanayotgan texnik vositalar qurilish normalariga (me’yor) javob berishi zarur.

3. Mehmonxonaning ekologik jihatdan joylashuvi yashovchilarga qulay bo’lishi kerak.

4. Mehmonxona sharoitlari yashov uchun bexatar, mehmonlarni buyumlari va sog’liklari saqlanishiga javob bera olishi kerak. Binoning avariya chiqish yo’llari, zinalari va ko’rsatkich belgilar avariya holatida ham oddiy holatda ham aniq ko’rsatilishi zarur.

5. Mehmonxona yong’inga qarshi himoya vositalari bilan ta’minlangan bo’lishi kerak.

6. Mehmonxonada sanitar-epidemiologiya nazorati tomonidan o’rnatilgan sanitar-gigiena me’yori va qonunlariga rioya qilinishi zarur.

7. Mehmonxona issiq va sovuq suvlar zaxirasi bilan ta’minlangan bo’lishi, quvurlar (kanalizatsiya), isitgichlar, sovutgichlar, havoni yangilovchi jihozlar bilan ta’minlangan bo’lishi kerak.

Har bir nomerda radio, televizor va telefon aloqalari bilan ta’minlangan bo’lishi zarur. Tabiiy va sun’iy yoritilish me’yorlariga javob berishi shart.

Nomer fondi bir va ikkitalik o’rinlar bilan ta’minlangan nomerlar 60 foiz bir «٭» yulduzli mehmonxonalar, 80 foiz ikki «٭٭» yulduzli va 100 foiz uch «٭٭٭», to’rt «٭٭٭٭» va besh «٭٭٭٭٭» yulduzli mehmonxonalarga xos. Ko’p xonali nomerlar (apartament) uch va undan ortiq yulduzli mehmonxonalarda mujassamlashgandir.

Mehmonxona xonalarining maydoni qo’yidagicha bo’lishi kerak:

- 1 xonali 1 o’rinli 8 kv.m. bir yoki ikki yulduzli, 10 kv.m. ikki yulduzli, 12 kv.m. uch yulduzli, 16 kv.m. to’rt yulduzli, 18 kv.m. besh yulduzli mehmonxonalar uchun;

- 1 xonali 2 o’rinli nomer 12 kv.m. bir yoki ikki yulduzli, 14 kv.m. uch yulduzli, 20-25 kv.m. to’rt yulduzli va besh yulduzli mehmonxonalarga xos;

- 4 yulduzli va 5 yulduzli mehmonxonalarda trenajyor zallari, basseynlar, sauna, do’kon va maishiy sotuv shaxobchalarida ham xizmat ko’rsatiladi;

- 2 va undan ortiq yulduzli mehmonxonalarda ovqatlantirish xizmatlari ko’rsatiladi, 2 yulduzli mehmonxonalar kafe yoki restoranga ega bo’ladi, 3 yulduzli mehmonxonalar restoran va bar, 4 va 5 yulduzli mehmonxonalarda restoranning bir necha zallari, alohida xonalari, banket zallari, konferentsiya zallari, tungi klublarga ega bo’ladi.

Mehmonxonalarda taklif qilinayotgan taomlar variantini tanlash imkoni beriladi (nonushta, 2 martalik, 3 martalik). 4 va 5 yulduzli mehmonxonalarning bar va kafeterida va nomerlarida kecha-kunduz istagan vaqtda xizmat ko’rsatiladi.

Mehmonxona xodimlariga qo’yiladigan talablarini, ishlash xuquqlarini va majburiyatlarini yaxshi bilishlari, xizmat darajalari jahon standartiga javob berishi zarur.

Rahbarlar va xodimlar kasbiy tayyorgarlikdan o’tgan bo’lishi shart. eng asosiy talab – chet tilini bilish. 3dan 5 yulduzgacha bo’lgan mehmonxonalarda xodim biron bir chet tilida bemalol gaplasha olishi kerak, xizmat davrida 2-3ta chet tiliga tarjima qilishi ham zarur bo’ladi.
CHet el davlatlaridagi klassifikatsiya.
Hozirgi kunda 30 xildan ortiq klassifikatsiya tizimi mavjud. Bulardan keng tarqalgani quyidagilar:

- YUlduz tizimi (1dan 5gacha) asosidagi frantsuz klassifikatsiyasi;

- Xarf tizimi (A-V-S-D) (asosan Gretsiyada qo’llaniladi);

- Ball tizimdagi (Hindiston);

- Razryad tizimdagi (AQSH);

- Toj tizimdagi (Buyuk Britaniya).
YUlduz tizimi.

Evropa tipi. Frantsuz tizimi asosida klassifikatsiyalanadi. U mexhonxonalar uchun 5 daraja va motellar uchun 3 darajali belgilanadi. Asosan Frantsiya, Avstriya, Vengriya, Belgiya, Gollandiya, Misr Arab Respublikasi va Rossiya davlatlarida qo’llaniladi. Mehmonxonalarda ularni kerakli jihozlar bilan ta’minlanishi sifati, qulaylilik jihatiga bog’liq holda 1dan 5ga qadar ko’payib boradi. Motellarga esa 1dan 3ga qadar belgilanadi.

Xind tipi. Mehmonxona 1 dan 5 gacha bo’lgan darajada belgilanadi. Maxsus komissiya asosida ball beriladi. qanday darajaga ega bo’lishidan qat’iy nazar minimal ball yig’indisini olishi zarur, chunki har bir punkt uchun 50 foizdan kam ball olmasligi kerak.
Toj tizimi.

Listed-turar joy bilan ta’minlanadi, ammo xizmat ko’rsatish chegaralangan.