Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

Maydon
Yezuv
– bir-biri bilan bog`liq bo`lgan maydonlar to`plami; 
Fayl – bir xil turga mansub yozuvlar guruxi; 
Atribut
–
K
bo`lak bo`lib, uning yordamida yozuvlar yangilanish
y
o`laklarining ierarxiyasini sxematik ravishda 
. 
137

---

138
tavsiflaydigan kao`rsatgichlar uning raqami, sanasi, 
axsulot nomeri, maxsulotning soni va uning miqdoridir. Talabnoma raqami kalit 
aydoni bo`lib xizmat qiladi, chunki har bir talabnoma o`z unikal identifikatsion 
(aniqlanish) raqamiga egadir 
Kuyidagi yozuvda TALABNOMA deb nomlangan ob’ekt va uning atributlari 
keltirilgan. TALABNOMA ni
Ierarxi
fatida
ya 
Misol si
 
Aliev 
Obid 
Tarix 
 2003 
 B+ 
Karimov Said 
Xisob 2003
A 
Omonov Anvar 
Moliya 
2003
C 
Nomi
Fani Sana
Baxosi 
 
Fanlar
Fayli 
m
m
Bit 
Ma’lumot 
bazasi 
Fayl 
Yozuv 
Maydon 
Bayt 
Omonov Anvar 
Moliya 
2003
B+ 
Talabalar 
Fayli 
Moliyaviy 
fayl 
Nomi
Fani Sana
Baxosi 
Omonov Anvar (NOMI maydoni filed)
01001010 (ASCII dagi kod)
0

---

Ob’ekt = 
Talabnoma 
 
Attributes
Talab 
rakami
 
Mikdori 
Soni 
Maxsulot 
nomeri
 
Talab 
sanasi 
4340 
02/08/2003 
642 
8 
32.6 
Kalit maydoni
 
 
 
umkin.
evosita usulda yozuvlarni o`qish uchun ularning kalit maydonlari matematik 
kalit maydoni kattaligini to`g`ridan-
`g`ri ularning xotira qurilmasidagi fizik adreslariga o`tkazib beradi. Buning 
Fayllarni ketma-ket usulda tashkil qilish 
deb ma’lumotlar saqlanishini shunday 
usulda tashkil qilishga aytiladiki, bunda ular ko`rinishda qanday yozilgan bo`lsa, 
xuddi shunday tartibda o`qiladi.
Fayllarni bevosita yoki tasodifiy tartibda tashkil etish
deb ma’lumotlarni faylda
shunday tartibda joylashtirishga aytiladiki, bunda ular ma’lumotlarning fizik 
jixatdan qanday joylashtirilganligiga qaramay, istalgan ketma-ketlikda o`qilishi 
m
B
usulda yozuvlarning xotira qurilmasidagi fizik adreslariga aylantiriladi.
Ushbu aylantirish algoritmi yozuvlarning
to
qanday amalga oshirilishi quyida sxematik ravishda ko`rsatilgan: 
Kalit maydon 
2367 
Boshka 
maydonlar 
Uzgartirish algoritmi
: 
Kalit maydon kattaligini 
fayldagi yozuvlarning 
maksimal soniga 
bo‘linsa, undan qolgan 
qoldiq kattaligi 
yozuvning adresini 
к
o‘rsatib beradi
. 
2367 |997 
1994 | 2 
373 
Yozuv adresi =373
 
139

---

 
Yozuvlarni indeksl
aydonini qo`llagan 
xolda to`g`ridan-to`g`ri o`qish mumkin bo`ladi.
 
Bunda masalan 230 ga teng kalit 
maydonli yozuvni topish uchun ushbu yozuv saqlanayotgan tsilindr topilishi kerak 
bo`ladi (quyidagi rasmga qarang). Eng avvalo uning qaysi tsilindrda 
saqlanayotganligini bilish uchun tsilindrlar indeksiga murojaat qilamiz. Undagi 
ma’lumotlardan qidirilayotgan yozuvimiz 2 -tsilindrda ekanligi ma’lum bo`ladi, 
chunki birinchi tsilindrdagi eng katta kalit maydoni kattaligi 200 va 2-tsilindrdagi 
eng katta kalit maydoni kattaligi esa 392 ga teng. Keyingi qadamimiz ikkinchi 
tsilindrdagi ma’lumotlar orqali amalga oshadi, ya’ni 230 kattalikka ega bo`lgan 
kalit maydonimiz bu yozuvning 2-qator (darojka)da saqlanayotganligini 
ko`rsatadi, negaki undagi eng katta kalit kattaligi 238 ga teng, undan oldingisida 
esa 208 ga teng. Demak, tsilindr topilganidan so`ng, undagi tegishli qator (yoki 
rojka) ni topish uncha qiyinchilik tug`dirmaydi (quyidagi rasmga qarang, unda 
idirilayotgan yozuvning 2-qator (yoki dorojkada) ekanligini ko`rishimiz