Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

2. Ekspert sistemalarning asosiy turlari va ishlatilish sohalari. 
Ekspert degan so`z sizga nimani anglatadi va ekspert deb atalgan inson 
nday ishlarni bajaradi? Ekspertning bajaradigan ishlarini kompyuter amalga 
larga erishishimiz mumkin? Bu muammolar ustida 
`stlaringiz bilan birgalikda bosh qotiring va biror bir yechimga kelgandan so`ng 
yidagi material bilan tanishishni davom ettiring.
Ma’lum muammo sohasidagi masalalarni yechishga mo`ljallab yaratilgan 
a ekspert sistemasi deyiladi. Ekspert sistemalari bilimlarini 
lg`azish manbai b
shi konkret m
r 
E1 qoid
AGAR neft
ь
tashlangan joydan daryo oqimi bo`yicha
yuqorida bir korxona joylashgan bo`lsa, 
U XOLDA shu korxona neftni daryoga oqizgan . 
E2 qoida: 
151

---

AGAR neft
ь
tashlangan joydan daryo oqimi bo`yicha 1 km oraliqdagi 
yuqorida birnecha korxona joylashgan bo`lsa, 
U XOLDA eng ko`p neft
ь
ishlatuvchi korxona neftni daryoga okizgan. 
Maqsadga erishish uchun ko`rib chiqilayotgan variantlar sonini 
kamaytirishga xizmat qiluvchi va fikrlash samarasini oshiruvchi soddalashtirishlar 
qo`llaniladi. Ekspert sistemalarida evristik qoidalar asosida ishlatiladigan 
soddalashtirish mexanizmi evristik qidiruv mexanizmi deyiladi. Quyida evristik 
qidiruv
mexanizmi keltirilgan. 
Informatsiya 
Evristik qidiruv mexanizmi 
AGAR A
U XOLDA
qoida 
shart bajarilsa, 
A uchun qoida 
AGAR 
B 
shart 
bajarilsa,
U XOLDA B uchun
aybdorni a
sistema boshqa qoidalar to`plamini ishlatishi mumkin. Eng avvalo korxona neft
ь
quvuri sistemasidagi nosozliklar qaraladi. Bunday evristik qoida foyda keltirishi 
mu
imidan 
kic
ishi 
mu
•
•
kimyoviy analiz va sintez; 
•
•
a ishlab chiqarishni tashkil qilish; 
•
signallarni qayta ishlash; 
•
quri
avtomatlashtirilgan loyixalashning intellektual sistemalari; 
ish, boshqarish, ma’lumotlar taxlili; 
•
texn