‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

N A ZO R A T SAVO LLARI
1. M a ’lu m b ir h u d u d d a a h o lin in g sa lo m a tlig i q a n d a y k o 'rs a tk ic h la r b ilan
b a h o la n a d i?
2. A h o lin in g ta b iiy h a ra k a t k o 'rs a tk ic h la ri d e g a n d a n im a n i tu s h u n a s iz va u 
q a n d a y h is o b la n a d i?
3. Q u y id ag i m a ’Iu m o tla rn i q a n d a y xildagi nisbiy k attalik d eb hisoblaysiz: 
tu g 'ilish — 30 fo iz, u m u m iy o 'lim — 15 fo iz, b o la la r o 'lim i — 30 foiz.
4. D e m o g ra fik ja r a y o n la r n i o 'rg a n is h u c h u n tib b iy o t 
x o d im la ri q a n d a y
h u jja tla rn i y u rg iz a d ila r?
5. Y osh b o la la r o 'lim in in g aso siy sab ab i n im a d a ?
6. O 'r ta c h a u m r k o 'r is h d av o m iy lig i q a n d a y h iso b la n a d i?
7. P e rin a ta l o 'li m n i h is o b la sh u c h u n q a n d a y m a ’lu m o tla rd a n fo y d alan ilad i?
8. J is m o n iy riv o jla n is h n in g a so siy k o 'rs a tk ic h la ri n im a ?
3.3. Aholining kasallanishi va muhim ijtimoiy-tibbiy
muammolar
A h o lin in g h a r xil g u ru h i o ‘rtasid a q a n d a y kasalliklar tarq a l- 
g a n in i a n iq la sh va unga b a h o berish u n in g sog‘lig‘ini o ‘rganishda 
m u h im a h a m iy a tg a ega. T ibbiyot x o d im larin in g k u n d alik ishida, 
d a v o la s h , s o g ‘l o m la s h tir is h t a d b ir la r in i a m a lg a o s h ir is h d a , 
s h if o k o r la r v a sh ifo o ‘rin la ri s o n in i k o ‘p a y tiris h d a a n a shu 
m a ’lum otlarga tayaniladi.
Q uyidagi tu sh u n c h a la rg a an iq lik kiritish lozim :
59

---

1. Asl kasallik — sh u yilda ah o li o ‘rta sid a p a y d o b o ‘lgan yangi 
kasalliklar.
2. K asalliklarning tarqalganligi — yangi a n iq la n g a n kasalliklar, 
m a ’lum davr orasida, y a ’ni oldingi davrdan shu m uayyan vaqtgacha 
k u zatilgan kasalliklar.
A holi o rasid a ta rq a lg a n k asallik larn i o ‘rg a n ish n in g b ir n e c h a
usullari b o r (6 -tarx ). B ulam ing ichida ah o lin in g u m u m iy kasalligini 
tan la b o lish usuli o rq a li o ‘rg an ish m a ’lu m o tla rn in g a n c h a t o ‘la va 
a n iq ch iqishiga im k o n yaratadi.
M e h n a tg a yaro q sizlik v a ra q a la rig a -q a ra b , ish lay d ig an o d a m - 
larning v a q tin c h alik m e h n a t qobiliyatini y o ‘qotishiga sabab b o ‘lgan 
k asalliklar o ‘rg an ilad i. B u varaq a ishlaydigan m e h n a tk a s h la rn in g
sababli ishga c h iq m a slig in i tasd iq lo v ch i sta tistik va rasm iy h u jjat 
h iso b la n a d i, ayni v a q td a u v a q tin c h a m e h n a t q o b iliy atin i y o ‘q o t- 
ganligi u c h u n n a fa q a t o ‘lan ad ig an h u jjat h a m d ir. Y u q o rid a kel- 
tirilg an d a lilla r m e h n a tg a yaroqsizlik v a ra q a sin i a n iq hisobga olib 
borishni taq o z o qiladi. Shuning u ch u n varaqa k o rxonaning tibbiyot- 
sa n ita riy a q ism id a , so g 'liq n i saqlash p u n k tid a yoki tu ra r joy d ag i 
shifoxonalarda qayd qilinadi va yopilgandan so‘ng nafaqa olish uchun 
b e m o r u n i ish jo y ig a to p sh irad i.
M e h n a tg a yaro q sizlik v araqasini o ‘rg an ish d a quyidagi k o ‘rsa t- 
k ichlarga a h a m iy a t b e rish zarur:
1. 100 ishlovchiga to ‘g ‘ri keladigan m e h n a tg a y aroqsizlik soni.
2. 100 ishlovchiga to ‘g‘ri keladigan ishga yaroqsizlik kunining soni.
3. Ishga yaroqsizlikning o ‘rta c h a m uddati.
4. K asallik tu ri k o ‘rsatkichi - b a rc h a kasalliklar ich id a m a ’lum
bir kasallik bilan vaqtinchalik m ehnat qobiliyatini y o ‘qotganlik kunlari.
Bu k o ‘rsa tk ic h lam i quyidagi m isolda hisoblab ch iqish m um kin. 
Misol.
A k o rx o n a n in g yig‘uv sexida ish lo v c h ila rn in g v a q tin c h a
m e h n a t q o b iliy a tin i y o ‘q o tish g a sab ab b o ‘lg a n k a sa llik la rn in g
k o ‘rsa tk ic h larin i a n iq la sh zaru r. Sexda ish lay d ig an o d a m la rn in g
o ‘rtacha soni 250 kishidan iborat. Bir yil ichida m ehnatga yaroqsizlik 
1400 kunga, m eh n atg a yaroqsizlik varaqasi soni 200 ga teng b o ig a n . 
S h u n d a n g rip p bilan kasallanganlar — 60 ta , ja ro h a tla n g a n la r — 
40 ta, m e ’d a -ic h a k kasalliklari bilan k a sa lla n g a n la r 30 ta , b o sh q a
kasalliklari bilan k a sallan g a n lar — 70 kishi (2 1 -ja d v al).
60

---

K asallikni
o 'rg a n is h
u su llari
K asallan ish n i 
o 'rg a n is h tu rla ri
V. М . E. X 
g u v o h n o m a si
K asallik n i o 'rg a n is h
m a n b a la ri
K a sa lla n ib m e h n a t 
qo b iliy atin i v a q tin c h a
y o 'q o tis h ______
G o sp ita liza tsiy a 
q ilin g an b e m o rla rn in g
kasallanishi
D isp a n se r k u z a tu v in in g
n a z o ra t kartasi
O 'lim to 'g 'r is id a
s h ifo k o r g u v o h n o m a s i
O 'lim to 'g 'r is id a
fe ld sh erlik g u v o h n o m a si
M e h n a tg a
q o b iliy atsizlik varaqasi
T ib b iy o t k o 'rig i 
m a ’lu m o tla ri b o 'y ic h a
k asallan ish
N o e p id e m ik
k asallik lar: sil, 
v e n e rik , rak
S ta tsio n a rd a n
c h iq q a n la r k artasi
Y u q u m li 
k a sa llik la r to 'g 'risid a g i 
s h o s h ilin c h x a b a rn o m a
A n iq la n g a n oxirgi 
tash x isi q a y d etish 
u c h u n sta tistik ta lo n
T ib b iy o t 
k o 'rig i 
m a ’lu m o tla -
riga k o 'ra
K o 'z d a n k ech irilish i 
lo z im b o 'lg a n
sh a x s la r r o 'y x a ti
S il, v e n e rik k asallik lar, 
rak b o 'lg a n b e m o r la r
to 'g 'r is id a x a b a rn o m a
M u ro ja a t 
e tish
m a ’lu m o tla -
riga k o 'ra
O 'l i m
sabablariga
k o 'r a
Y u q u m li 
k a sa llik la r b ilan
kasallanish
N o g iro n lik
O 'lim
m a ’lu m o tla ri
b o 'y ich a
k asallan ish
6-tarx.
A h o lin in g k a sa lla n ish in i o 'rg a n is h . 
61
U
m
u
m
iy
k
a
s
a
ll
a
n
is
h

---